فهرست مطالب

رشد آموزش تاریخ - پیاپی 77 (بهار 1400)

فصلنامه رشد آموزش تاریخ
پیاپی 77 (بهار 1400)

  • تاریخ انتشار: 1400/03/13
  • تعداد عناوین: 9
|
  • یادداشت سردبیر
  • گفت و گو
  • ایران باستان
  • معصومه امیری* صفحه 13

    اشکانیان به فرماندهی ارساکس (ارشک یا اشک) علیه سلوکیان قیام کردند و آن‌ها را از ایران بیرون راندند و خود تقریبا 5 قرن بر ایران فرمانروایی کردند. با وجود این از دوره پانصد ساله و وسعت قلمروشان آثار اندکی به دست آمده است. از بررسی همین آثار اندک آشکار می‌شود که اشکانیان به تدریج در طی امپراتوری خود تلاش کردند تا هنر اصیل ایرانی را احیا و سبک‌ها و شیوه‌های هنری خاصی ایجاد نمایند که در میان آن‌ها هنر مجسمه‌سازی به‌عنوان یک هنر مشخص و واجد ویژگی‌‌های معین و مستقل از دیگر سبک‌ها و شیوه‌های هنری دنیای باستان ایران، قابل بررسی است. بر طبق کاوش‌های باستان‌شناسی و آثار کشف شده در مناطق غربی و شرقی امپراتوری اشکانی، در دهه‌های اخیر، بیشترین و متنوع‌ترین مجسمه‌ها و پیکره‌های این دوره به دست آمده است که برخی از آن‌ها مستقیما متاثر از هنر یونان است و بسیاری نیز مطابق با سلیقه‌های بومی و محلی ساخته شده است. در این مقاله تلاش شده است تا با مطالعه آثار به‌دست آمده، ویژگی‌‌های مجسمه‌سازی اشکانی در برخی از این مناطق مورد بررسی قرار گیرد. در واقع این نوشته تلاشی است در جهت پاسخگویی به دو سوال زیر: 1. مجسمه‌های مناطق شرقی و غربی اشکانیان دارای چه ویژگی‌های مشترکی است؟ 2. هنر یونان چه نقشی در ایجاد این ویژگی‌ها داشته است؟ از مقایسه این تندیس‌ها می‌توان به ویژگی‌های هنر ایرانی و اشکانی و میزان تاثیر‌پذیری آن‌ها از هنر یونانی پی برد. با توجه به وسعت قلمرو اشکانیان این مقاله تنها برخی از مجسمه‌های یافته شده در شهرهای هاترا، شوش و مالمیر را بررسی می‌کند.

    کلیدواژگان: اشکانیان، مجسمه سازی، هنر یونانی، هاترا، شوش، مالمیر
  • تاریخ جهان
  • توسیدید / مورخ تمام عیار
    رحیم شبانه* صفحه 21

    اگر هرودوت بر نوشتن تاریخ جهان شناخته‌شده زمان خود همت کرد و در این راه افسانه و شعر را نیز به خدمت گرفت، توسیدید هموطن معاصر او تاریخ اختصاصی خود را جهان یونانی و آن هم یک دوره محدود از تاریخ یونان، یعنی وقوع جنگ‌های پلوپونزی قرار داد. هرودوت جنگ‌های ایران و یونان را حادثه مهم تاریخ می‌دانست، اما توسیدید شاید در رقابت با او جنگ‌های داخلی یونان را بزرگ‌ترین حادثه تاریخ بشر قرار داد و سعی کرد تاریخی پیراسته از اغراق‌های شاعرانه و افسانه‌های مردم‌فریب ارایه دهد.

  • ایران باستان
  • بصیر کوشکی صفحه 28

    شاهنامه فردوسی یکی از بزرگ‌ترین کتب تاریخی، ادبی، اجتماعی و فرهنگی ایرانیان است و افسانه‌ها و اسطوره‌های آن حاوی پیام‌های مهمی هستند. آنچه در این افسانه‌ها و اسطوره‌ها مهم است صحت و سقم تاریخی آن‌ها نیست بلکه مهم مفهوم و پیامی است که این اساطیر و افسانه‌ها برای خوانندگان دارد. در این مقاله تولد اسکندر مقدونی از جهت اینکه چرا در شاهنامه او را برادر دارا (داریوش سوم) دانسته‌اند، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

    کلیدواژگان: شاهنامه، اسکندر، مقدونیه، داریوش سوم
  • تاریخ معاصر ایران
  • فرحناز کریم نژاد علیشاهی صفحه 30

    بدون تردید می‌توان سید جمال‌الدین را یکی از پایه‌گذاران نهضت‌های اسلامی معاصر دانست. او بود که بیدارسازی را در کشورهای اسلامی آغاز کرد. باید بدانیم که او درد جامعه اسلامی را چه چیزی تشخیص داده و راه چاره را در چه چیزی دانسته و چه راه‌هایی برای وصول به هدف‌های اصلاحی خود انتخاب کرد. او سعی کرد ماهیت جریان‌ها و شخصیت‌های کشورهای مختلف را بشناسد، برای همین در یک شهر یا یک کشور توقف نداشت؛ درواقع نهضت او هم نهضت فکری بود و هم اجتماعی.

  • مقاله
  • سکینه سلیقه دار صفحه 34

    وزه از عباداتی است که خداوند آن را بر پیروان ادیان الهی پیش از اسلام نیز واجب کرده است. در قرآن آمده است: «یا ایها‌الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی‌الذین من قبلکم لعلکم تتقون». ای کسانی که ایمان آورده‌اید، روزه بر شما واجب شد همان‌طور که بر پیشینیان شما واجب شد، شاید پرهیزگار‌ شوید.1

  • تاریخ ایران
  • مازیار شهبازی صفحه 38

    پیشینه نظام دیوانی در ایران به پیش از اسلام برمی‌گردد. گرچه از تشکیلات دیوانی دوره هخامنشی و پارتی اطلاع دقیقی نداریم اما منابع متعلق به عهد ساسانی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم تصویری کلی از نظام دیوانی این عهد به ما می‌دهند که خود بر پایه تشکیلات دیوانی دوران پیش از خود بوده است. سازمان اداری دوره ساسانی به شکل هرمی بود که در راس آن صدراعظم یا نخست‌وزیر قرار می‌گرفت و عملا زمام قدرت را در دست داشت و آن را تحت نظارت پادشاه به کار می‌برد؛ همچنین در غیاب شاه جانشین او بود و به حل و فصل امور سیاسی و تنفیذ قراردادها و پیمان‌نامه‌ها و تدبیر مدن می‌پرداخت.

    کلیدواژگان: غزنویان، تشکیلات حکومتی، نظام دیوانی، درگاه
  • غلامرضا آذری خاکستر صفحه 42

    تاسیس مراکز علمی همواره باعث رونق علم و دانش و تعالی افکار بوده است. شهر «ادسا» با توجه به موقعیت جغرافیایی‌اش، کانون شکوفایی اندیشه‌های نسطوری‌گری بوده است. تحولات سیاسی و ارتباطات علمی موجب شد تا این مرکز شاهد تلاقی اندیشه‌ها، رشد و شکوفایی تفکر فلسفی و ترجمه متون یونانی به سریانی باشد. آنچه مورد نظر است بررسی کارکرد مدرسه ایرانیان در ادسا می‌باشد. می‌خواهیم بدانیم در تغییر و تحولات صورت گرفته آیا این مدرسه توانسته است کانون پرورش نام‌آوران و اندیشمندانی باشد؟ پرورش‌یافتگان این مکتب بیشتر در چه حوزه‌هایی فعالیت داشته‌اند؟ در این مقاله تلاش شده است، با بررسی شهر ادسا به زمینه‌های تاسیس این مدرسه و اثرات آن پرداخته شود.

    کلیدواژگان: ادسا، ایرانیان، مسیحیت، مدرسه، سریانی