ماهنامه رشد فناوری آموزشی
سال سی و ششم شماره 7 (فروردین 1400)

امروزه در محیط‌های آموزشی از نسلی صحبت می‌شود که زندگی‌شان با رسانه‌های دیجیتال اشباع شده است. ممکن است بارها و بارها واژه بومیان دیجیتال را شنیده باشید. به‌راستی بومیان دیجیتال چه کسانی هستند؟ بنا بر ادعای برخی از پژوهش‌ها، سبک یادگیری این نسل تغییر یافته و از متن به تصویر تغییر جهت داده است. تجربه بومیان دیجیتال در جهان به‌شدت با مهاجران دیجیتال که فناوری به زندگی‌شان اضافه شده تفاوت دارد. افراد این نسل در ایران چه کسانی هستند؟ چه ویژگی‌هایی دارند؟ چه رسانه‌هایی را ترجیح می‌دهند؟ با توجه به این تغییرات به یادگیرندگان این نسل چگونه آموزش دهیم؟ این مقاله در ادامه به چنین سوالاتی پاسخ می‌دهد.

پرینترهای سه‌بعدی از چندین سال پیش تولید شده و کاربرد داشته‌‌اند، ولی به علت قیمت بالا، فقط در اختیار سازمان‌ها و موسسات پردرآمد بوده‌اند و در دسترس عموم قرار نداشته‌اند. امروزه، با پیشرفت فناوری، قیمت تمام‌شده پرینترهای سه‌بعدی نسبت به گذشته کاهش یافته، ولی همچنان افراد خاصی می‌توانند پرینتر سه‌بعدی را در اختیار داشته باشند. یکی از عرصه‌هایی که این اواخر، به‌منظور پیشبرد اهداف خود، از پرینترهای سه‌بعدی بهره‌ می‌گیرد، آموزش است.

رشد ابزارهای وب به کاربران امکان می‌دهد محیط یادگیری را بیش از گذشته غنی سازند. با توسعه سرویس‌های اینترنت و ابزارهای وب ایده ساخت محیط یادگیری شخصی پدیدار شد و توسعه پیدا کرد. در این مقاله، ضمن معرفی محیط‌های یادگیری شخصی و عناصر آن، کاربرد آن را در کلاس درس نیز شرح می‌دهیم.

رشد روزافزون دانش همراه با رشد فناوری به‌طور دایم فرایندهای آموزش و تربیت را در برون و درون مدرسه و کلاس‌های درس تحت ‌تاثیر قرار می‌دهد. فناوری با ارایه مجموعه متنوعی از شیوه‌های آموزش و یادگیری، دانش‌آموزان را برای کسب آگاهی در زمینه مورد علاقه‌شان تشویق و یادگیری معنی‌دار را میسر می‌کند.

در سند برنامه درسی ملی در تعریف و توصیف دانش‌آموز آمده است، توانایی انتخاب، تصمیم‌گیری و خویشتن‌داری دارد و می‌تواند با محیط یادگیری رابطه تعاملی برقرار کند و تابع بی‌چون و چرا و مقهور محیط نیست. گستره این سطح از توانایی و انتظار از دانش‌آموز بسیار وسیع است و بدیهی است در فرایند یاددهی- یادگیری امکان پرداختن و تقویت مهارت‌هایی چون انتخاب و تصمیم‌گیری وجود دارد. بهره‌مندی معلمان از سطوح بالای مهارت تصمیم‌گیری در توانمندسازی دانش‌آموزان در این‌باره بسیار تاثیرگذار است. در عین حال، تلاش برای ایجاد موقعیت‌هایی که به یادگیرندگان فرصت تصمیم‌گیری و تمرین برای اتخاذ تصمیم‌های درست می‌دهد، حایز اهمیت است. با این نگاه، توانایی تصمیم‌گیری و آموزش آن به یادگیرندگان در طراحی آموزشی جایگاه رفیعی دارد.

اگر از افراد پرسیده شود آیا با انجام بازی احساس بهتری دارید یا انجام یک کار رسمی؟ معمولا اغلب پاسخ‌دهندگان گزاره بازی را انتخاب می‌کنند و ترجیح می‌دهند فعالیت را در قالب بازی دنبال کنند. برمبنای این تمایل، بازی‌وارسازی به دنیای رسمی و معمول زندگی معرفی شد و در عین حال آموزش را نیز درگیر خود کرد. بازی‌وارسازی آموزشی نیز در تلاش است آموزش را با تجربه بازی همراه کند و از یک فعالیت به‌ظاهر خشک بیرون آورد. در پس این جذابیت، در بازی‌وارسازی آموزشی اصولی حاکم است که توجه‌نکردن به آن‌ها ممکن است از اثرات مثبت قابل انتظار آن بکاهد. شناسایی این اصول در کنار توجه به ملاحظات تربیتی مرتبط می‌تواند در تحقق نتایج و انتظارات آموزشی موثر باشد.

روش‌های آموزش مجازی از جدیدترین روش‌های آموزش هستند که با توجه به تغییرات و تحولات عصر فناوری و کارایی آن‌ها در افزایش یادگیری یادگیرندگان، مورد استقبال عمومی قرار گرفته‌اند. استفاده از ابزارهای آموزشی، با هر هدف و روشی که اجرا شوند، باید علاوه بر جذابیت کلاس درس و یادگیری یادگیرندگان، «بازخورد به یادگیرندگان» را که مستقیم‌ترین ابزار رسیدن به کلیه اهداف آموزشی است، در اولویت قرار دهد. توجه به نیازها و تجربیات یادگیرندگان، مشارکت آن‌ها در کلاس درس و تعامل آن‌ها با یکدیگر در این رابطه اهمیت ویژه‌ای دارد. این مطالعه سعی دارد با مرور تحقیقات انجام‌شده، فن‌های موثر ارایه بازخورد به یادگیرندگان را شناسایی کند و در نهایت آن‌ها را به‌عنوان استراتژی‌های کاربردی مورد نیاز معلمان به‌منظور استفاده در آموزش‌های مجازی ارایه دهد.

«رویکرد مشارکتی» باعث درگیری دانش‌آموزان در فرایند آموزش می‌شود و به آن‌ها یاد می‌دهد که چگونه به یادگیری مطالب بپردازند و به‌صورت فعال مسایل را حل کنند. معلم نقش هادی، راهنما و تسهیل‌کننده را دارد و به‌ دانش‌آموزان کمک می‌کند، مسایل را تعریف و برای حل موفقیت‌آمیز آن‌ها اقدام کنند. همچنین معلم باید مکانی آرام توام با جو مثبت و اطلاعات مورد‌نیاز برای دانش‌آموزان فراهم آورد. در این مقاله، علاوه بر بررسی رویکرد مشارکتی، با توجه به گسترش استفاده از محیط‌های مبتنی بر وب، سامانه «ادمودو» نیز بررسی می‌شود. در سامانه ادمودو می‌توان با ایجاد محیط‌های مشارکتی، امکان فعالیت‌های گروهی و ارایه پروژه‌های مشارکتی را فراهم کرد.