فصلنامه آزمایشگاه و تشخیص
پیاپی 51 (بهار 1400)

برگزاری کنگره ها و سمینارها همواره یکی از نمودهای علمی انجمن های علمی بوده است. در اساسنامه انجمن های علمی، برگزاری نشست های علمی به عنوان یکی از ارکان بنیادی انجمن های علمی ذکر شده است و انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی نیز از این قاعده مستثنی نیست. کنگره های علمی رویدادهایی هستند که آخرین یافته های علمی در حوزه مربوطه توسط صاحبان اندیشه و دانش پژوهان به مخاطبین ارایه می شود. این رویدادها همچنین مجال بی نظیری در اختیار متخصصین قرار می دهد تا ضمن کسب علم و به روز سازنی اطلاعات، دیدارهای حرفه ای و دوستانه را تجدید کنند. تا قبل از همه گیری کرونا، برگزاری حضوری متداولترین شیوه برگزاری بوده و تمامی کنگره ها و نشست های علمی در سراسر دنیا از این شیوه استقبال نموده اند. آغاز همه گیری بیماری Covid-19در اوایل 2020 میلادی علاوه بر تاثیرات شگرف اقتصادی و اجتماعی، تاثیرات غیر قابل انکاری نیز بر برگزاری حضوری رویدادهای علمی داشته است. در این مقاله کوتاه سعی دارم به صورت مختصر چگونگی تاثیر پذیری کنگره های علمی از همه گیری کرونا و راهکارهای سازگاری با این بحران جهانی را به رشته تحریر در آورم.

عفونت های قارچی ریه به طور معمول نسبت به عفونت های باکتریال و ویروسی از شیوع کمتری برخوردار هستند اما مطرح کننده مشکلات مهم و با اهمیت در فرآیند تشخیص و درمان می باشند. این دسته از عفونت ها به طور عمده افرادی را که در مناطق جغرافیایی خاصی زندگی می کنند و یا افرادی را که دارای نقص در سیستم ایمنی خود هستند درگیر می کند و ویرولانس آن ها از حالات بدون علایم تا حالت های مهلک و مرگ آور متفاوت است. عفونت های قارچی مجاری تنفسی از علل مهم ابتلاء و مرگ و میر در بیمارانی است که دارای اختلال در سیستم ایمنی خود هستند، در این دسته از بیماران افرادی وجود دارند که به علت ابتلاء به بیماری های نیوپلاستیک تحت شیمی درمانی سیتوتوکسیک قرار می گیرند و یا افرادی که در آن ها پیوند سلول های بنیادی مغز استخوان انجام گرفته است و یا برخی دیگر که پیوند عضو گرفته و بالاخره افرادی که به سندرم ایدز دچار شده اند. نکته قابل توجه این است که به موازات جمعیت رو به افزایش گروه های فوق الذکر موارد فزاینده ای از آسپرجیلوزیس مهاجم در آن ها گزارش می شوند. همچنین سایر قارچ های رشته ای نظیر فوزاریوم، زیگومیست ها و سودوآلشریا بویدی ای نیز روند رو به افزایشی را به ویژه در بیمارانی که دارای نقایص کمی یا کیفی در عملکرد نوتروفیل هایشان هستند نشان می دهند. میکوزهای اندمیک از قبیل هیستوپلاسما کپسولاتوم واریته کپسولاتوم، کوکسیدیوییدس ایمیتیس و پنی سیلیوم مارنفیی نیز در افرادی که سیستم ایمنی مختل شده (ایمونوکامپرومایزد) دارند و در نواحی جغرافیایی مورد انتظار در حال افزایش می باشند.

امروزه در حوزه علوم آزمایشگاه بالینی پیشرفت های سریع و شگرفی در تکنولوژی آزمون های تشخیصی صورت گرفته است. این تغییرات حضور کارشناسانی را طلب می کند که علاوه بر توانمندی های علمی از مهارت های کافی به منظور استفاده از تجهیزات مدرن و انجام تکنولوژی های جدید برخوردار باشند. به عبارت دیگر حضور کارشناسانی ورزیده و متبحر به عنوان سرمایه های اصلی هر آزمایشگاه مزیت رقابتی در حفظ استاندارد های لازم برای هر آزمایشگاه محسوب می شود. از این جنبه پرداختن به نوع آموزش فراگیران در رشته علوم آزمایشگاهی و اهمیت دادن به ابعاد مختلف آن از اهمیت وافری برخوردار است. از آنجا که مبنای آموزش این رشته عمدتا بر انتقال مهارت در کنار دانش روز می باشد، طراحی محتوای آموزشی هدفمند مبتنی بر نیاز روز بسیار ضروری است. از طرفی طراحی و اجرای ارزشیابی مناسب جهت آزمودن مهارت های عملی این فراگیران، موجب اطمینان از رسیدن به نتیجه مطلوب در تحقق اهداف آموزشی خواهد بود. بدیهی است با توجه به ماهیت این رشته، ارزشیابی های معمول و ساده قادر به نشان دادن توانایی های فراگیران برای حضور در عرصه کار نمی باشد. بنابراین، تعریف روش های استاندارد جهت بررسی عملکرد آنان در آزمایشگاه های عملی و همچنین در فیلد بیمارستانی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

 غربالگری سندرم داون امروزه به بخش مهمی از مراقبت های پیش از زایمان تبدیل شده و در سراسر دنیا برای زنان باردار انجام می پذیرد. در این مطالعه به بررسی دقیق آماری 45 مورد منفی کاذب تست های غربالگری سه ماهه اول پرداخته شده است تا با دقت نمودن به بعضی از شاخص ها دریافت که چه میزان از این موارد قابل تشخیص بوده و هر شاخص چه میزان قدرت تشخیص این پروتکل را تحت تاثیر قرار می دهد.

نوع و محل انجام مطالعه: 

مطالعه حاضر مطالعه ای است گذشته نگر که بر روی 197210 زن باردار ایرانی که در سه ماهه اول بارداری جهت انجام تست های غربالگری سندرم داون به آزمایشگاه خصوصی مرجع در تست های غربالگری دوران بارداری و یا آزمایشگاه های همکار این آزمایشگاه مراجعه کرده بودند انجام گرفته است. تمامی این زنان باردار متعلق به شهر تهران، شهرک های اطراف و 20 استان مختلف از سراسر ایران بوده اند.

 اهداف اصلی مطالعه عبارتند از به دست آوردن میزان تاثیر هر شاخص در افزایش شاخص های آماری نظیر: نرخ تشخیص، نرخ اسکرین مثبت، نرخ منفی کاذب و OAPR (Odds of being Affected given a Positive Result).

روش انجام مطالعه:

 تست غربالگری سه ماهه اول جهت تعیین ریسک اختلالات آنوپلوییدی برای 197210 نفر از زنان بارداری که از فروردین ماه 1394 لغایت اسفند ماه 1395 به آزمایشگاه خصوصی مرجع در تست های غربالگری دوران بارداری و یا آزمایشگاه های طرف قرارداد آزمایشگاه فوق در 20 استان مختلف از سراسر ایران مراجعه کرده بودند انجام گرفت. 6 الی 8 ماه بعد با بیماران تماس و داده های آماری مربوط به هر یک ثبت و آنالیز گردید.

 میانگین سنی گروه مورد مطالعه حدود 7/28 سال و نسبت زنان بالای 35 سال به تمام زنان 1/16% به دست آمد. بر اساس یافته های مطالعه فوق اگرcut-off  تفکیک ریسک بالا برای سندرم داون معادل 1:100 و یا بیشتر قرار دهیم، قدرت تشخیص 69.4% به دست می آید (مثبت کاذب 1.7%) و در این کات آف OAPR (Odds of being Affected given a Positive Result) معادل 1:16 خواهد بود (یعنی از هر 16 نفری که برای کارهای تشخیصی ارجاع داده می شوند، یک نفر مبتلا به سندرم داون جدا می شود). اگر این کات آف را 1:1500 در نظر بگیریم، موارد مثبت کاذب به 8/12% می رسد در حالی که حدود 10 درصد به قدرت تشخیص اضافه شده و OAPR هم به 1:87 می رسد.

 با در نظر گرفتن cut-off مساوی و یا بیشتر از 1:250، 3.3% بیماران در این گروه قرار گرفته و در 259 مورد از 304 مورد کل سندرم داون تشخیص داده شد (DR=85.2%) و بیمارانی که ریسک شان بین 1:251 تا 1:1500 قرار گرفت (که در پروتکل قبلی ملی ایران به عنوان گروه با خطر بینابین برای اختلالات آنوپلوییدی محسوب می شدند)، به 19326 نفر (معادل 9.8% مثبت کاذب) باید انجام کارهای بیشتر تحمیل می شد تا 24 مورد سندرم داون در آن ها تشخیص داده شود که این امر منجر به افزایش 7.9% در میزان قدرت تشخیص می شود و به طور کلی به 87 نفر باید کارهای بیشتری توصیه نمود تا یک مورد سندرم داون تشخیص داده شود.

نارسایی قلبی یک اپیدمی در حال رشد در سراسر جهان است. آترواسکلروز مکانیسم اصلی بیماری های قلبی عروقی از جمله سکته های قلبی و بیماری های شریان های محیطی است و همچنین باعث وقوع بسیاری از بیماری و مرگ و میرها در سراسر دنیاست. آترواسکلروز همانند بیماری عروق کرونری (CAD) با التهاب و استرس اکسیداتیو ارتباط دارند. در این مقاله مطالعات انجام شده در 10 سال اخیر بر روی مولکول های تورین، سسترین 2 و فیلانتین به عنوان بیومارکر های قلبی و اثر آن ها بر بیماری های قلبی عروقی جمع آوری شده است. همچنین تاثیر آن ها بر مکانیسم ایجاد بیماری های قلبی عروقی، التهاب و استرس اکسیداتیو جمع آوری و نتایج آن ها مورد بررسی قرار گرفته است. تورین یک اسید آمینه غیر اساسی است و به مقدار زیادی در بیشتر بافت های پستانداران ساخته می شود و در عملکردهای فیزیولوژیک مهمی نقش دارد. این مولکول در عملکرد سلول ها از جمله، تنظیم اسمزی، اثر آنتی اکسیدانی، تنظیم جابجایی یون ها و ترکیب اسید های صفراوی، تاثیر می گذارد. همچنین در تبادل کلسیم نقش دارد و عملکرد قلب را بهبود می ‌بخشند که احتمالا به وسیله مهار سیستم رنین آنژیوتانسین صورت می گیرد. سسترین 2 (SESN2) یک پروتئین متابولیکی بسیار محافظت شده در برابر استرس القایی است که به عنوان سرکوب کننده گونه های اکسیژن فعال (ROS) و محافظ سلول در برابر محرک های مضر مختلف از جمله استرس ژنوتوکسیک و اکسیداتیو، استرس شبکه آندوپلاسمی و هیپوکسی شناخته شده است. مطالعات نشان می دهد، میزان سسترین 2 پلاسما در بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونری (CAD) افزایش می یابد و این میزان با شدت بیماری عروق کرونری ارتباط دارد. در این مقاله، تاثیر فیلانتین بر دیواره عروق قلب نیز بررسی شده و همچنین عملکرد محافظت قلبی فیلانتین در برابر ایسکمی و عدم خون رسانی به قلب و آسیب ایسکمی و عدم خون رسانی به قلب که توسط انسداد عروق کرونری ایجاد شده، مورد بررسی قرار می گیرد. اثر فیلانتین بر وضعیت مارکرهای قلبی و مارکرهای فشار خون بررسی می شوند.

مقاومت دارویی یکی از موانع اصلی درمان موفق سرطان و یکی از مهم ترین عوامل مرگ و میر افراد مبتلا می باشد. در دهه اخیر با گسترش تکنولوژی و ظهور تکنیک های با خروجی بالا گام های بلندی در جهت تعیین پروفایل ژنی بافت های سرطانی، شناسایی بیومارکرها برای پیش آگهی و پیش بینی نتیجه درمان و کمک به درمان موثرتر برداشته شده است. نظر به اهمیت کاربرد علم ژنتیک در توسعه علم پزشکی و ارتقاء رویکردهای درمانی، در این مقاله ضمن معرفی تکنولوژی میکرو آرایه و اهمیت آن در شناسایی گروه ژن های عملکردی موثر در بروز مقاومت دارویی، به اهمیت روش های متاآنالیز و سیستم بیولوژی نیز پرداخته می شود. ادغام متاآنالیز داده های میکرواری با سیستم بیولوژی منجر می گردد تا علاوه بر دستیابی به یافته های قابل اطمینان تر به لحاظ آماری، تصویر واقعی تری از روند حوادث سلولی به ویژه در سلول های سرطانی به دست آوریم. گسترش اطلاعات در زمینه علل ژنتیکی و مکانیسم های سلولی مقاومت دارویی سرطان، می توانند در طراحی استراتژی های درمانی جدید با نرخ مقاومت کمتر سودمند باشد.