فهرست مطالب
نشریه پترولوژی
پیاپی 45 (بهار 1400)
- تاریخ انتشار: 1400/06/28
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 1-18
منطقه مشکین- رشتآباد بخش کوچکی از پهنه ماگمایی البرز باختری- آذربایجان (AAMB) است. بررسیهای صحرایی نشان می‌دهند سنگ‌های بازالت‌آندزیتی مهمترین واحدهای سنگی منطقه هستند و سرشت کالک‌آلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی دارند. برپایه ویژگی‌های زمین‌شیمیایی، همه سنگ‌ها از عنصرهای خاکی کمیاب سبک (LREE) و عنصرهای لیتوفیل بزرگ یون (LILE) غنی‌شده هستند. همچنین، عنصرهای Pb، U و Cs ناهنجاری مثبت و Ti، Sr و Nb ناهنجاری منفی دارند. نمودارهای شناسایی تکتونو ماگمایی نشان می‌دهند این سنگ‌های آتشفشانی ویژگی‌های کمانهای مرز فعال قاره‌ای را دارند. داده‌های زمین‌شیمیایی شامل مقادیر کم Cr، Ni، V و نسبت Zr/Nb ، خاستگاه گوشتهای غنی‌شده (گوشته سنگکرهای) را برای سنگ‌های آتشفشانی منطقه مشکین- رشتآباد پیشنهاد میکنند. افزون‌بر این، نمودارهای نسبت عنصرهای فرعی بسیار ناسازگار نشان‌دهنده تاثیر سیال‌های جداشده از تخته فرورو در پیدایش ماگمای مادر هستند. نسبت کم Ce/Pb و نمودارهای زمین‌شیمیایی گوناگون، چه‌بسا نشان‌دهنده آلایش ماگما با مواد پوسته قاره‌ای هستند.
کلیدواژگان: گوشته سنگ کره ای، سنگ های آتشفشانی، کالک آلکالن، البرز باختری- آذربایجان، مشکین- رشت آباد -
صفحات 19-40
بخش گسترده‌ای از ایرانمرکزی و البرز هنگام پالیوزوییک زیرین، بهویژه سیلورین، تحتتاثیر نیروهای کششی بوده است. برپایه ویژگی‌های سنگشناختی کمابیش یکسان و جایگاه زمینشناسی مشترک و شباهتهای زمین‌شیمیایی یا کانیشناسی، بازالتهای هم‌سن منطقه ماکو در شمال‌باختری و سلطانمیدان در خاور ایران بررسی و مقایسه شدند. ویژگی‌های زمین‌شیمیایی بازالتها نشان‌دهنده سرشت آلکالن و محیط کششی درونصفحهای آنهاست. برپایه سنگنگاری، سرشت ماگما و محیط زمینساختی میتوان دریافت محیط پیدایش این سنگ‌ها، یکسان بوده است؛ اما فرایندهای موثر بر تغییر و تحول ماگما در دو منطقه یاد شده متفاوت بوده است. در منطقه ماکو، تبلوربخشی ماگمای نخستین همراه با آلایش مواد پوستهای سنگ‌های گوناگونی از بازالت تا ریولیت را پدید آورده است؛ اما بازالتهای سلطانمیدان، ترکیب کمابیش یکنواختی دارند و فرایند تبلوربخشی نقش کمتری را در پیدایش آنها بازی کرده است. میزان برونریزی مذابهای بازالتی سلطانمیدان بسیار حجیمتر از منطقه ماکو بوده است. این حجم بزرگ از ماگمای بازالتی پیامد گسیختگی شدید سنگکره قاره‌ای و کاهش ناگهانی فشار وارد بر ستونهای گوشتهای در حال بالاآمدن و فراهمشدن شرایط لازم برای ذوب گسترده بوده است. با دانستن شواهد یادشده، سرعت کافتیشدن و در پی آن سرعت گسترش اقیانوس پالیوتتیس از خاور به باختر کاهش داشته است و این نکته کلیدی برای تطابق و فهم تغییرات افیولیتهای پالیوتتیس از خاور تا باختر است.
کلیدواژگان: بازالت های آلکالن، پالئوزوییک زیرین، پالئوتتیس، شمال باختری ایران -
صفحات 41-62
آگاتهای منطقه فردوس (شمال بلوک لوت) درون واحدهای آتشفشانی پالیوژن به شکل پرکننده حفرهها و شکستگیها دیده میشوند. آنها به رنگهای سرخ، دودی، آبی، بنفش ، سبز و بیرنگ در ساختهای رگهای، بلوردانی، ژیودی، نواری، ستارهای، گلکلمی، خزهای و کروی دیده میشوند. آگاتها به‌صورت درونگیر، قطعاتی از سنگ‌های میزبان را که دچار دگرسانی شدهاند، بدون حاشیه واکنشی دربرگرفتهاند. بررسی سیال‌های درگیر در شماری از آگاتهای فردوس، دمای همگن‌شدن برابربا 102 تا 233 درجه سانتیگراد با شوری 2 تا 11 wt% NaCl equiv. را نشان میدهد. مقدار REE درآگاتهای منطقه فردوس کم است و تنها در نمونههای با ساخت رگهای مقدار تقریبا کل عنصرهای REE اندازهگیری شده است. برای بیشتر آگاتها آنومالی منفی در Eu و آنومالی مثبت در Yb و مقدارهای کمتر از ppm 110 در Ba دیده شده است. ازاین‌رو، شواهد صحرایی، ریزدماسنجی و زمین‌شیمیایی گویای خاستگاه‌گرفتن سیلیس سیال‌های سازنده آگاتهای فردوس از سنگ‌های آتشفشانی هستند. دگرسانی سنگ‌های آتشفشانی و فرایند شیشهزدایی در توفها شاید عامل تامین سیلیس سیال‌ها در میان سنگ‌های آتشفشانی بوده است. فراوانی عنصرهای گوناگون تا اندازه‌ای در رنگ کوارتزهای فردوس نقش داشته است؛ به‌گونه‌ای‌که رنگ دودی پیامد فراوانی بالای U و Th، رنگ سرخ پیامد فراوانی بالای Fe و Cr و رنگ آبی پیامد مقادیر بالای Ni و Cu است.
کلیدواژگان: آگات، ساخت، ریزدماسنجی، زمین شیمی، بلوک لوت، فردوس -
صفحات 63-92
توده گرانیتوییدی ملک‌چاه‌رویی درون مجموعه دگرگونی ده‌سلم در حاشیه خاوری پهنه لوت برونزد دارد. این توده از طیف سنگی با ترکیب تونالیت، گرانودیوریت و گرانیت (مونزو و سینوگرانیت) ساخته شده است. این سنگ‌ها دربردارنده کانی‌های کوارتز، پلاژیوکلاز، میکروکلین، ارتوز، بیوتیت و مسکوویت با بافت‌های گرانولار، میرمکیتی تا پویی‌کیلیتیک هستند. نمودارهای زمین‌شیمیایی نشان می‌دهند این توده کالک‌آلکالن، پرآلومینوس و بیشتر متمایل به گرانیتوییدهای نوع S است. روندهای مشابه عنصرهای فرعی و خاکی کمیاب در نمودارهای بهنجارشده به ترکیب گوشته اولیه و کندریت نشان‌دهنده خاستگاه مشترک سنگ‌های این توده هستند. سنگ‌های سازنده این گرانیتویید از عنصرهایی مانند Rb، Th، U، K، Pb، Nd، La، Sm، Hf، Ce و Pr غنی‌شدگی و از عنصرهایی مانند Nb، Sr، P، Ti و Zr تهی‌شدگی نشان می‌دهند. این ویژگی‌ها در ماگماهای پدیدآمده در پهنه‌های فرورانش حاشیه فعال قاره‌ای با دخالت پوسته به‌چشم می‌خورند. این توده گرانیتوییدی از نوع گرانیت‌های پسابرخوردی در یک کمان قاره‌ای برخوردی عادی تا بالغ است که از سنگ‌مادری با ترکیب متاگری‌وکی فقیر از رس با خاستگاه پوسته بالایی از آبزدایی بیوتیت پدید آمده است. نمودارهای Al2O3+FeOt+MgO+TiO2 دربرابر Al2O3/(FeOt+MgO+TiO2)، SiO2 دربرابر p 2O5 وZr و نمودار سه تایی Qtz-Ab-Or نشان می‌دهند گرانیتویید ملک‌چاه‌رویی در فشار بخارآب 5 ≥ کیلوبار و میانگین دمای 775 درجه سانتیگراد پدید آمده است.
کلیدواژگان: گرانیتویید نوع S، پسابرخوردی، خاستگاه، نهبندان، بلوک لوت -
صفحات 93-112
آنومالی آهن- تیتانیم شماره 15 بافق در 35 کیلومتری شمال‌باختری شهر بافق بخشی از بلوک پشتبادام در پهنه ایران مرکزی به‌شمار می‌رود. کانهزایی در این توده شامل کانههای اکسیدی مگنتیت، تیتانومگنتیت، ایلمنیت و مقدار اندکی پیریت است که به‌صورت همزاد در سنگ میزبانهای گابرو و پیروکسنیت روی داده است. برپایه داده‌های تجزیه شیمیایی سنگ کل، اکسیدهای TiO2، CaO و FeOt و عنصرهای Cr، Ni و Vبا MgO همبستگی مثبت و اکسیدهای Al2O3، Na2O+K2O و SiO2 با MgO همبستگی منفی دارند. همبستگیهای یادشده با تبلور کلینو پیروکسن، آمفیبول، پلاژیوکلاز و کانی‌های اکسیدی در توده سازگاری دارند. همبستگی مثبت عنصرهای کروم، نیکل و وانادیم با آهن نشان‌دهنده تمرکز این عنصرها در کانههای آهن است. ترکیب شیمیایی کانهها در محدوده محلول‌جامد مگنتیت- اولواسپینل (تیتانومگنتیت) و مگنتیت- ایلمنیت است. در شرایط فوگاسیته اکسیژن سیستم (QFM+1>)، محتوای بالای آهن- تیتانیم در کنار محتوای بالای آب (>wt.%2) در ترکیب ماگمای مادر از مهمترین فاکتورهای دخیل در کانهزایی توده به‌شمار میروند. برپایه الگوی پیشنهادشده برای کانیسازی توده، در هربار تزریق ماگما درون آشیانه ماگمایی، محتوای بالای آب ماگما، کاهش دمای تبلور سیلیکاتها نسبت به کانی‌های اکسیدی و تبلور زود هنگام کانی‌های اکسیدی نسبت به کانی‌های سیلیکاته را به‌دنبال داشته است. افزایش محتوای آب هنگام جدایش بلورین ماگما گسترش فاز اکسیدی و در پی آن، تسهیل جدایش آن از سیال بجامانده در مراحل پایانی تفریق شده است و به سبب ویسکوزیته پایین و چگالی بالا در میان کانی‌های سیلیکاته جریان یافته و در فضای خالی میان این کانیها متبلور شده است.
کلیدواژگان: کانه زایی آهن- تیتانیم، شیمی کانی، نفوذی های مافیک- الترامافیک، بافق، ایران مرکزی -
صفحات 113-143
سنگ‌های آتشفشانی منطقه بایرام‌آباد که در 12 کیلومتری شمال‌باختری نیشابور رخنمون دارند. این سنگ‌های آتشفشانی دربردارنده واحدهای پالیوژن با ترکیب داسیت و آندزیت هستند. این سنگ‌ها بافت‌های گوناگون پورفیری، غربالی، جریانی و گلومروپورفیری نشان می‌دهند و پلاژیوکلاز و آمفیبول از کانی‌های اصلی سازنده آنها هستند. این گدازه‌ها ترکیب اسیدی و حد واسط کالک‌آلکالن دارند. یافته‌های زمین‌شیمیایی سنگ‌های آتشفشانی بایرام‌آباد نشان میدهد این سنگ‌ها نسبت به ترکیب کندریت و گوشته اولیه از عنصرهای LILE دربرابر HFSE غنی‌شدگی دارند. نبود آنومالی منفی Eu، مقدارهای HREE کم (مانند ppm 23/1- 92/ 0Yb= و ppm 4/11- 7/8 Y=)، مقدار Sr بالا (ppm 1029- 293)، نسبت Sr/Y بالا (26/90- 08/29)، مقدار SiO2 بالا (89/65- 96/59 درصدوزنی) و نسبت K2O/Na2O کم (13/0- 27/0) نشان می‌دهند این سنگ‌ها سرشت آداکیتی دارند و در گروه آداکیت‌های غنی از سیلیس قرار می‌گیرند. ناهنجاری منفی در عنصرهای با شدت میدان بالا (مانند: Nb، P، Ti) و مقدار نسبت La/Nb که بیشتر از 12 است، نشان‌دهنده ویژگی ماگماهای مرتبط با حاشیه فعال قاره‌ای برای این سنگ‌هاست. ماگمای سازنده این سنگ‌ها شاید از ذوب‌بخشی سنگ خاستگاه اکلوژیتی یا گارنت آمفیبولیتی پدیدآمده از دگرگونی ورقه اقیانوسی فرورانده‌شده نیوتتیس سبزوار به زیر لبه جنوبی پهنه البرز خاوری در زمان میوسن پدید آمده باشد.
کلیدواژگان: آداکیت، کالک آلکالن، میوسن، بایرام آباد، نیشابور
-
Pages 1-18
The Meshkin-Rasht Abad area is a small part of the western Alborz-Azarbaijan magmatic belt (AAMB). Field investigations reveal that andesitic-basalt rocks are the dominant rock units of the area with high-K calc-alkaline to shoshonitic affinities. On the basis of geochemical features all rocks are enriched in light rare earth elements (LREE), large ion lithophile elements (LILE) and have positive anomalies of Pb, U and Cs and Ti, Sr and Nb negative anomalies. These volcanic rocks have the criteria of active continental margin arcs on tectonomagmatic discrimination diagrams. Geochemical data, including low amounts of Cr, Ni, V, and Zr/Nb ratio suggest the enriched mantle source (lithospheric mantle) for the rocks under study. Moreover, the diagrams of the ratio of highly incompatible elements indicate the effect of slab-derived fluids on the magma generation. The Ce/Pb low value as well as various geochemical diagrams demonstrate that the magma is possibly contaminated by continental derived-crustal materials.
Keywords: Lithospheric mantle, volcanic rocks, calc- alkaline, western Alborz- Azarbaijan, Meshkin- Rasht Abad -
Pages 19-40
A vast part of the Central Iranian and Alborz zones have affected by an extensional tectonic regime in the lower Paleozoic, especially the Silurian period. Due to some clear relation of lithological exposes, similar geochemical and mineralogical as well as the ages, we have compared the early Paleozoic basaltic rocks in the two key areas including Maku in the northwest and Soltan Maidan in the east of Iran. The geochemical properties demonstrate the alkaline nature and intra-plate extensional regime for these rocks. In the Maku area, despite the Soltan Maidan, magma differentiation and crustal contamination had a main role to produce different types of rocks from basalt to rhyolites. Whereas, in the Soltan Maidan, undifferentiated basaltic rocks were floated in a large area probably it infer the fast rises of parent magma comparing to that of the Maku area due to the violent detaching in continental lithosphere led to sudden decompression on the rising mantle plumes, providing conditions for extensive partial melting. This process more highlighted on the Paleotethys drifting rate getting slower from the east to the west. This finding more be useful to understand the Paleotethys evolution and also can explain the variety of ophiolite types along the Paleotethys suture zone in the northern Iran
Keywords: Alkaline basalts, early Paleozoic, Paleotethys, northwestern Iran -
Pages 41-62
Agates of the Ferdows area (north of Lut Block) occurred in open space and cracks filling form in the Paleogene volcanic rocks. These rocks are found as red, smoky, blue, violet, green, and colorless and as a vein, mosaic, geode, banded, stellar, cauliflower, moss, and circular fabrics. The altered host rocks’ fragments as enclave occurred within agates without reaction rims. Fluid inclusion studies on some of the agates show arrange of homogenization temperature from 102 to 233 ℃ and salinities from 2 to 11 wt% NaCl equiv. The REE contents of these rocks are low, only the vein-type agates were analyzed for all REEs. Most of the studied agates display Eu negative anomaly and positive Yb anomaly in REE normalized pattern along with
Keywords: Agate, Fabric, Micro-thermometry, Geochemistry, Lut block, Ferdows -
Pages 63-92
The Malek Chah Rouii granitoid pluton is exposed within the Deh-Salm metamorphic complex in the eastern margin of the Lut zone. The studied granitoid with peraluminous and calc-alkaline nature is composed of tonalite, granodiorite, and granite (monzo- and syenogranite). The predominant minerals are quartz, plagioclase, microcline, orthoclase, biotite, and muscovite with granular, myrmekite to poikiliitic textures. The similar trends of trace and REE on geochemical diagrams normalized to primary mantle and chondrite could be indicative of the common origin of the rocks under study. Furthermore, they are enriched in Rb, Th, U, K, Pb, Nd, La, Sm, Hf, Ce, and Pr and depleted in Nb, Sr, P, Ti, and Zr. These characteristics are the common features of the magmas formed in active continental subduction zones affected by continental crust. This pluton is a post-collision type originated in a normal to mature continental arc from a protolith with a poor clay metagreywacke composition involving biotite dehydration. The Al2O3+FeOt+MgO+TiO2vs. Al2O3/(FeOt+MgO+TiO2), SiO2 vs. p < sub>2O5, and. Zr as well as the Qtz-Ab-Or ternary diagram show that the Malek Chah Rouii granitoid formed at ≥5 kbarwater vapor pressure and an average temperature of 775℃.
Keywords: S-type granitoid, post-collision, source, Nehbandan, Lut Block -
Pages 93-112
The Ti- Fe mineralization in Bafq 15 anomaly located 35 Km NW of Bafq city, and is a part of Poshte Badam Block in the Central Iran. Mineralization including magnetite, titanomagnetite, ilmenite, and minor pyrite which hosted by gabbro and pyroxenite intrusions syngeneticly. Based on the whole rock chemistry, FeOt, TiO2, CaO, Ni, Cr and V show a positive correlation with MgO, whereas Al2O3, Na2O+K2O, and SiO2 display a negative correlation. These correlations are in agreement with the crystallization of clinopyroxene, amphibole, plagioclase, and oxide minerals in the intrusion. The positive correlation of V, Cr, and Ni with Fe indicates the concentration of these elements in Fe minerals. The chemical composition of ore minerals mostly plots in the solid solution of magnetite- ulvospinel (titanomagnetite) and magnetite- ilmenite fields. In QFM+1> conditions, the high Fe-Ti contents along high H2O content (>2 Wt. %) of parental magma are the most prominent factors controlling Fe- Ti mineralization. According to the proposed model for mineralization, as a new pulse of magma enters the chamber, the high H2O content sufficiently depressed the crystallization temperature of silicates in analogy to oxides, giving rise to early crystallization of Fe-Ti minerals. Increasing of H2O content and magmatic volatiles during magma fractionation consequently may induce immiscibility and separation of oxides from residual melt in late magmatic stage whereas this dense oxides melt flow through pre-crystalized silicates and solidified as intercumulus phase.
Keywords: Fe– Ti mineralization, Mineral Chemistry, mafic, ultramafic intrusions, Bafq, Central Iran -
Pages 113-143
The volcanic rocks of Bayram Abad area, located 12 km northwest of Neyshabour, are dominated by the Paleogene units composing of dacite and andesite rocks. The essential minerals of the rocks under study are plagioclase and amphibole with predominant textures including porphyry, sieve, trachytic and glomeroporphyritic. Composionally, they are acidic to intermediate and calc-alkaline affinity. The absence of negative Eu anomaly, low HREE values (i.e. Yb=0.92-1.11 ppm, Y=8.7-11.4 ppm), high Sr values (293-1029 ppm), high Sr/Y (29.08-90.26), high SiO2 content (59.96-65.89 wt%) and low K2O/Na2O (0.27-1.13) are remarkable geochemical criteria of the rocks studied. Moreover, Both Chondrite-normalized rare earth element (REE) patterns enriched in LREE with respect to HREE and normalized to primitive mantle spider diagram indicate that these rocks are adakitic in nature belonging to group of silica-rich adakites (HSA) The negative anomalies in HFSE (i.e. Nb, P, Ti) and high La/Yb (over 12) point to the characteristics of magmas associated with the continental active margin. It is possible that the parent magma generated by the melting of the eclogite or amohibolite garnet rocks resulting from the metamorphism of the Sabzevar Neotethys subducted oceanic slab underneath the southern edge of the eastern Alborz zone during the Miocene.
Keywords: adakite, calc-alkaline, Miocene, Bayramabad, Neishabour
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.