فهرست مطالب
دانشنامه علوم قرآن و حدیث
پیاپی 8 (پاییز و زمستان 1396)
- تاریخ انتشار: 1400/04/05
- تعداد عناوین: 7
-
صفحات 11-12
-
صفحات 13-48
حدیث، در کنار قرآن دومین سبب از اسباب هدایت مسلمان هاست. از آن جایی که برخی احادیث از شهرت بیشتری در میان مردم برخوردار است اهل قلم به شرح آن ها، همت گماشته اند. یکی از این احادیث، «حدیث عنوان بصری» است که شرح های مختلفی برآن نوشته شده است. نگارش پیش رو به معرفی و کتاب شناسی توصیفی بعضی از شرحهای «حدیث عنوان بصری» میپردازد و نمونه هایی از سبک نگارش آن را نقل میکند تا مخاطب، بدون نیاز به مطالعهی کتاب از محتوای آن ، اطلاعات اجمالی به دست آورد. شرحهای مذکور عبارتند از: «اسرار ملکوت» از علامه طهرانی، «اولین گامها برای خودسازی و سیر و سلوک» از سید جعفر موسوی، «تشنگان و پویندگان راه حق یا در جستجوی حقیقت» از رضا قربانیان، «حدیث دوست» از مهدی طیب، «راز دیدار علم» از سیدعلیاصغر علوی، «رهتوشهی سالکان راه خدا» از علیاصغر ملکاحمدی، «سودای حقیقت» از مهدی غلامعلی، «شرح حدیث عنوان بصری» از محمدباقر تحریری، «شرحی بر حدیث عنوان بصری» از مهدخت میرصادقی و «علمآموزی و معرفتاندوزی» از رضا رمضانی گیلانی.
کلیدواژگان: توصیه های امام صادق، حدیث عنوان بصری، شرح حدیث، کتابشناسی توصیفی -
صفحات 49-78
از جمله مباحثی که در عصر کنونی مورد توجه پژوهشگران حوزه های قرآنی قرارگرفته است، روش شناسی تفسیر قرآن کریم می باشد. این اهمیت و توجه به ابعاد مختلف روش شناسی تفسیر از آن جهت می باشد که باعث دستیابی به روش صحیح تفسیر قرآن کریم می شود. همچنین زمینه را برای طبقه بندی تفاسیر بر مبنای معیارهای روش شناسی فراهم و الزامات روش شناسی تفاسیر را بیشتر روشن می کند. یکی از تفاسیر قابل توجه و مهم در قرن هفتم هجری، تفسیر کشف التنزیل فی تحقیق المباحث و التاویل، معروف به تفسیر حداد یمنی میباشد. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و همچنین گردآوری مطالب به شیوه کتابخانه ای، سعی شده است تا روش ها و گرایشهای تفسیری این مفسر مورد مداقه قرار گیرد. در بررسی این تفسیر این نتیجه حاصل شده است که با توجه به این که روش مفسر، بهرهگیری از روش های نقلی، عقلی، و اجتهادی همراه با گرایش های لغوی، کلامی و فقهی در تفسیر میباشد، می توان روش تفسیری ایشان را روش نسبتا جامع در تفسیر دانست.
کلیدواژگان: ابوبکر حدادیمنی، تفسیر جامع، روش تفسیری، روش شناسی، کشف التنزیل فی تحقیق المباحث و التاویل، گرایش تفسیری -
صفحات 79-90
طمع صفت و حالتی در نفس آدمی است که با توجه به آیات قرآن معانی مختلفی دارد. در این مقاله معانی واژهی طمع در قرآن مورد بررسی قرار گرفته است و بیان میدارد واژهی طمع 12 بار در قرآن کریم آمده است و به معنای 1- امیدواری، 2- حرص 3- آرزوی محال 4- میل نفسانی است که بیشترین کاربرد آن امید و آرزوست. واژگان رجاء و حرص واژگان مترادف طمع و واژگان یاس، هلع، قناعت و استغنا واژگان متضاد با طمع در قرآن کریم میباشند. در نتیجه معنای غالب طمع در قرآن، معنای امید است که کاملا متفاوت با معانی دیگر طمع در قرآن.
کلیدواژگان: امید، حرص، طمع، قرآن -
صفحات 91-126
هدف مقاله ی پیش رو، نگاهی تازه به خطابهی فدک از منظر مدیریت آموزشی است، تا با روش تحلیل به اهمیت آن در آموزش به نسل امروز بپردازد. از آنجایی که ما به دلایل گوناگون دچار فاصله ای عمیق با حقایق ناب اعتقادی شده ایم، نسل امروز از سویی در حقایق تردید دارد و از سوی دیگر، لذت جستجو و کاوشگری در سیستم آموزشی ما به ویژه در رشته های مرتبط با علوم انسانی کمرنگ شده، در حالی که می توان با پیوند به دو منبع ارزشمند قرآن و حدیث، با حقایق معرفتی درستی مانند خطبه ی فدک آشنا شده، راه درست زندگی را پیدا کرد و پیمود. این خطبه، با آموزش عناصری چون شجاعت و جسارت به جا و بیان حقیقت در چارچوب کلام وحی و از زبان معصوم& و هم چنین یادآوری آنچه در گذشته ی نه چندان دور توسط پیامبربه مردم آموخته شده، دفاع از حق و حقیقت را از جای جای کلام فاطمی به ما می آموزد و یادآور میشود که حتی در عصر تکنولوژی و فناوری می توان از حقیقت جویی و حق گویی فاصله نداشت و آنرا به کار بست، که در هر عصری و با هر میزان پیشرفتی، این دو عامل، لازمه ی یک انسان کامل و زمینه ساز آموزش درست و در نتیجهی عملکرد مناسب او در زندگی است.
کلیدواژگان: حضرت زهرا، خطبه ی فدک، مدیریت آموزشی، نسل امروز -
صفحات 127-156
تنبیه یکی از روشهای تربیتی است که در موقعیتهای خاصی میتواند یک روش بازدارنده و گاه اصلاحی باشد و از این جهت در گروه روشهای ایجابی قرار میگیرد، که انجام دادن آن، اثر تربیتی دارد. از سوی دیگر اعمال این روش در صورتی موثر است که در شرایط خاص و با رعایت جوانب گوناگون به کار گرفته شود. در غیر این صورت اثرهای تخریبی آن به مراتب بیشتر از پیامدهای مثبت آن خواهد بود که این امر، آن را در گروه روشهای سلبی و آسیب زا قرار میدهد. در مورد جواز یا عدم جواز تنبیه بدنی، محدودهی آن، دیدگاههای قرآن و روایات و فقهای امامیه و تحلیل آن ها بحث و تحقیق شده است. به کارگیری این روش، مستلزم رعایت اصول و قواعدی است که اگر مورد غفلت قرار گیرد، آسیبهای جدی و جبرانناپذیری در پی خواهد داشت.
کلیدواژگان: آیات، تربیت دینی، تنبیه بدنی، تنبیه کودک، روایات، فقه -
صفحات 157-178
: مشتقات ریشهی «خبر» در معجمهای لغوی، در نگاه اول از لحاظ مفهومی بسیار پراکنده و متنافر به نظر میرسد، ولی میتوان تمامی این استعمالات را در سه حوزهی معنایی جای داد. هر کدام از این حوزههای معنایی پیرامون یک کاربرد نخستین شکل گرفتهاند که عبارتند از: «حفره و سوارخ زمین»، «مشک بزرگ»، «نهان و باطن انسان». در هر یک از حوزههای معنایی مذکور، با گذشت زمان و نیاز به توسعهی دایرهی واژگان مطابق با گسترده شدن حوزهی مفاهیم، از دل کاربردهای نخستین، کاربردهای دیگری نیز نشات گرفته است. بررسیهای ریشهشناختی نشان میدهد که حلقهی ارتباطی بین این سه حوزهی معنایی مفهوم «نهان و باطن» است. همچنین بر اساس سیر تطور مادهی لغوی «خبر» میتوانیم نتیجه بگیریم که فعل«خبر» به معنای «آگاهی یافتن به نهان و حقیقت یک امر» و نیز فعل «اخبر» به معنای «عرضه داشتن باطن یک چیز» و منظور از صفت «خبیر»، «آگاه به نهان و حقیقت اشیاء» است.
کلیدواژگان: اسماء الله، اشتقاق، حوزه معنایی، خبر.، خبیر، مفردات قرآن
-
Pages 13-48
The hadith, after the Quran, is the second cause of the Muslim guidance. Since some of the hadiths have a greater reputation among the people, writers try to interpret them. One of these hadiths is “The Hadith of the Onvan-Basri “, which several different interpretations have written about it. The present article’s aim is to introduce the descriptive bibliography of some of the interpretations of this book and narrates some of the examples of these writings by which the audience without having to study the book, can grasp a brief summary from the main content. The aforementioned interpretations are: “The Mysterious of Kingdome”, written by Allameh Tehrani; “The First Steps of the Retreat And Spiritual Progress”, by Seyyed Ja’far Mousavi; “Explorers of The Right Path”, by Reza Ghorbanian; “Friend’s Hadith”, written by Mahdi Tayyeb; “The Mystery of Visiting the Knowledge”, by Seyyed Ali Asghar Alavi; “Good Deeds of the Mystics by Ali Asghar Malekahmadi; “The Looking For the Truth”, by Mehdi Gholamali; “The Interpretation of the Onvan-Basri’s Hadith “by Mohammad Baqer Tahriri; “An Interpretation of the Hadith of Onvan-Basri”, by Mahdokht Mirsadaghi; and “Literacy and Education “by Reza Ramezani Gilani.
Keywords: Descriptive bibliography, Onvan-Basri’sHadith, Recommendation of Imam Sadegh (A. S.), Hadith interpretation -
Pages 49-78
Among the issues that draw the interest of the Quranic science researchers in the present era is the methodology of the Quran interpretation. Paying attention considerably to the various dimensions of the methodology of the Quran’s interpretation is due to reaching the correct way of interpreting the Quran. It paves the way for classifying the interpretations based on methodological criteria and also provide the clear-cut ways to use requirements of the methodology of the Quran interpretation. One of the notable and important interpretations in the seventh century AD, is the “Kashf Al-Tanzil fi Tahgigh Al- Mabaheth va Al-Taewil”, also known as “Interpretation of Haddad Yamani”. A descriptive - analytical method is conducted in this research and the process of collecting data is based on the library research procedure by which the methods of interpreting of this interpreter will be scrutinized. In examining this interpretation, it is concluded that this interpretation is a relatively comprehensive approach to interpretation, because of utilizing transmitted, rational, and Ejtihadi ways along with orientations toward lexical, theological and Jurisprudential in the interpretation.
Keywords: Methodology, Kashf Al-Tanzil fi TahgighAl- Mabaheth va Al-Taewil, Abu Bakr Al-Hadad Yamani, Interpretative method, Interpretative orientation, Comprehensive interpretation -
Pages 79-90
Greed is a trait and a state in the soul of a person who has different meanings according to Quranic verses. In this article the meanings of greed are investigated. Greed has been stated 12 times in the Quran; and the term has come to mean 1. hope, 2. greed, 3. impossible dream, 4. sensual desire- which the most application of that is hope and desire. In Quran the words hope and avarice are the synonymous with greed; and the words despair, impatience, and contentment are supposed as the antonyms with greed. As a result, the predominant meaning of the word greed in the Quran is the meaning of hope, which is completely different from the other meanings of greed in the Quran.
Keywords: Greed, Quran, Hope, Avarice -
Pages 91-126
The purpose of the present article, is a fresh look at Fadak’s sermon from the perspective of educational management, by using analyzing procedure to determine the importance of it to the process of the education of today’s generation. Since, for various reasons, we have been faced a huge gap in pure truths; today’s generation, on the first hand, has doubts about the facts, and on the other hand, the pleasure of searching and exploring in our educational system, especially the fields which are related to human sciences; while it can be useful to link to the two valuable sources, that is, the Quran and hadith, to be familiar with the acceptable epistemic truths such as sermons of Fadak, in order to find the right way of life and reaching to the salvation in this world and the hereafter. This sermon, with the training of elements such as courage and boldness and expressing of the truth within the framework of the word of revelation and from the Ma’soums point of views (A. S.); and also mentioning of what was taught in the past to the people by the Prophet (P. B. U. H.); in the Fatimah’s point of view the way of defending the truth has clearly been indicated, and also taught and remembered us that even in the age of technology we can apply honesty and truthfulness in every single aspect of our life, that thereby in any era and with any rate of progress, these two factors required to turning a usual man to a perfect one and paving the way of the correct training and therefore the proper performance of man in his life.
Keywords: Hazrat Zahra (SA), Fadak sermon, Educationalmanagement, Today’s generation -
Pages 127-156
Punishment is one of the educational and nurturing methods that could be a deterrent, in certain situations, and sometimes leads to modification of child’s behavior. Therefore, it is placed in the category of positive treatments, and conducting it may have the significant effects on educational and nurturing success. On the other hand, the application of this method is effective if it is used in specific circumstances and in accordance with different aspects. Otherwise, the destructive effects of it will be much more than its positive effects, that leads the punishment on the category of the negative and harmful ways of educating and nurturing the children. The permissibility or impermissibility of corporal (physical) punishment and the range of it, the perspective of the Quran, Hadith, Narrations, and Shiite jurists and also their analysis and research have been discussed. Applying this method requires observance of the principles and rules that if neglected, there will be serious and irreparable damage.
Keywords: hild punishment, Corporal punishment, Religious education, (Quranic)Verses, Narrations, Jurisprudence -
Pages 157-178
Derivatives root of "Khabar" in dictionaries, at first glance, seems conceptually very scattered and diverse, but can be placed all kinds of these usages in three areas of meaning. Each of these semantic areas were formed on a primary application including "holes and openings on the earth," "Big musk", "secret and inner part of the human." In each of these semantic fields, according to passing of the time and the need to develop a wide range of vocabularies in accordance with the expansion of the semantic concepts of the first applications of some words, other terms have been originated. Etymological studies show that the link is exactly between these three semantic areas of " secret and inner part of the human ". Based on the evolution of the word "Khabar" we can conclude that the verb "Khabar" means "understanding of the secret and the truth of the matter" and the verb "Akhbara" means "presenting the secret of one thing" and the adjective "Khabeer", comes to mean as "conscious of the secret and the truth of things".
Keywords: Quranic verses, Derivation, Semantic areas, Asma'ullah (God’s names), Khabeer, Khabar