نشریه طبیعت ایران
سال ششم شماره 4 (پیاپی 29، مهر و آبان 1400)

در این مقاله، به توضیح راهبردها و راهکارهای تحقیقات مرتع در چند دهه گذشته و راهبردها و راهکارهای آینده تحقیقات مرتع پرداخته شده است. مقدمهدر کشوری با این وسعت و تنوع اقلیمی، مستقر در محل تلاقی عرصه های رویشی مختلف و با چین خوردگی های متعدد که کوهستان ها، دره ها، فلات های مرتفع، کویرها و دشت های ساحلی را تشکیل داده است؛ پژوهش در زمینه منابع طبیعی و به طور اخص، جنگل ها و مراتع، نیاز به سازمانی منسجم و برخوردار از گستردگی لازم دارد تا چنین تنوع و گوناگونی را پاسخگو باشد. در این ارتباط، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، به عنوان متولی تحقیقات منابع طبیعی در کشور؛ از سال 1366، طرح توسعه تحقیقات منابع طبیعی را در دستورکار قرار دارد و با استفاده از نظریات صاحب نظران، برنامه هایی را برای زمینه های جنگل، مرتع، بیابان، گیاه شناسی، علوم چوب و کاغذ، درختان سریع الرشد و زراعت چوب، گیاهان دارویی و محصولات فرعی، تدوین کرد و متناسب با آن، پهنه سرزمینی کشور را به چندین منطقه برنامه ریزی (منطقه هیرکانی، خلیج و عمانی، ایران و تورانی و زاگرس)، تقسیم و برای هر منطقه، تعدادی ایستگاه، پایگاه و گرایش پژوهشی و در نتیجه، طرح های جامع تحقیقاتی تعریف نمود. بدیهی است...

بیشتر جنگل‎های مناطق خشک و نیمه خشک ایران در ناحیه رویشی ایران-تورانی واقع شده‎اند. اکوسیستم‏ مناطق خشک و نیمه خشک به دلیل شرایط ویژه فیزیکی و محیطی حاکم بر آن ها به شدت تحت تاثیر عوامل تشکیل دهنده اکوسیستم قرار دارند. گیاهان این ناحیه به دلیل مقاومت زیاد به گرما و نوسانات حرارتی، شوری و خشکی نقش مهمی در حفاظت از خاک و جانوران این منطقه ایفا می‎کنند. برخی از چالش های مهم و موثر در جنگل کاری های مناطق بیابانی شامل انتخاب گونه مناسب و سازگار با شرایط منطقه، استفاده از حداکثر تنوع گونه ای، کاشت گیاهان میزبان در کانون های آلودگی به آفات و بیماری ها، سلامت و مرغوبیت نهال ها و بوته ها، استفاده از نهاده های با کیفیت مطلوب، استفاده از میکروارگانیسم های مفید خاک، اجرای طرح هوشمند پایش آفات و بیماری های گیاهی و ارتباط مستمر و موثر بین دفاتر مختلف سازمان و با سازمان حفظ نباتات و موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور است. با عنایت به اینکه حفاظت از جنگل‎ها و مراتع به عنوان یکی از شاخص‎های مهم توسعه پایدار هر کشور محسوب می‎شود لذا حفاظت، احیا، گسترش و تقویت پوشش گیاهی این مناطق بسیار حیاتی و مهم است. همکاری و مشارکت مردم، موسسات تحقیقاتی و اجرایی دولتی در جهت حفظ تعادل اکولوژیکی و تضمین زندگی آیندگان ضروری است.

آلودگی خاک ها و آبها و به تبع آنها گیاهان، با فلزات سنگین یکی از مسایل مهم زیست محیطی است. در صورتی که این گیاهان جزو گیاهان دارویی باشند، مقادیر اضافی یون های فلزی، سلامت انسان ها را تهدید می کنند. گزارش های متعددی حاکی از آلودگی گیاهان دارویی و معطر و پتانسیل بالای این گیاهان در جذب فلزات سنگین، انتقال آن به بخش های خوراکی و حتی ورود آن به داروهای گیاهی است. آلودگی گیاهان دارویی و محصولات فرعی به فلزات سنگین در طول دوره کشت، فراوری محصولات و یا افزودن عمدی به فرآورده های گیاهی در طب سنتی هند و چین با ادعای خواص درمانی آنها روی می دهد. از آنجا که استفاده از گیاهان دارویی در درمان بسیاری از بیماری ها مورد توجه بوده و به طور عمده اعتقاد بر این است که گیاهان دارویی به دلیل منشاء طبیعی عوارض جانبی ندارند، بنابراین گیاهان دارویی و فراورده های آنها باید عاری از فلزات سنگین سمی باشند. از این رو، سازمان بهداشت جهانی (WHO) تاکید کرده است که گیاهانی با عملکرد دارویی و درمانی باید برای تایید وجود فلزات سنگین مورد آزمایش قرار گیرند. از آنجا که امکان حذف کامل فلزات سنگین در فراورده های گیاهی وجود ندارد، بنابراین لازم است یک حد مجاز از فلزات سنگین و سمی تعریف شود. در این نوشتار، واکنش گیاهان دارویی به فلزات سنگین، میزان حد مجاز فلزات سنگین از نظر استانداردهای سازمان بهداشت جهانی و دارونامه های کشورهای مختلف و میزان مصرف قابل تحمل هفتگی فلزات سنگین ارایه شده است.

از سال 1395 که موضوع گرد و غبار در خوزستان، به بحرانی برای استان و کشور تبدیل شد، وزارت جهاد کشاورزی، مسئولیت کنترل و تثبیت گرد و غبار خوزستان و موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، مسئولیت مطالعات و ارایه برنامه تثبیت و مهار ریزگردها را بر عهده گرفت. در دو شماره قبلی نشریه طبیعت ایران، با حضور مهمانان و دست اندرکاران، درمورد چگونگی ورود موسسه به موضوع، مطالعات و کارهای اجرایی بحث و گفت وگو شد. کارگروه مطالعاتی موسسه حین بررسی موضوع به این نتیجه رسید که علل فعال شدن کانون های بحرانی ریزگرد را باید در خارج از استان جستجو کرد و برای پی بردن به این علل، بررسی و مطالعه حوزه های آبخیزی که این استان را تحت تاثیر قرار می دهند، ضروری است. در این شماره از نشریه طبیعت ایران، آقای دکتر عادل جلیلی ریاست محترم موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سرکار خانم ها دکتر فاطمه درگاهیان تیزآبی، دکتر سکینه لطفی نسب اصل، دکتر سمانه رضوی زاده و دکتر سمیرا زندی فر از اعضای محترم هییت علمی و دکتر زهرا سعیدی فر کارشناس محترم بخش تحقیقات بیابان موسسه که مطالعات مربوط به وضعیت آب در سه حوزه کارون بزرگ، کرخه و زهره- جراحی را انجام داده اند، حضور دارند.

تالاب ها از حاصلخیزترین و مولدترین اکوسیستم های روی زمین هستند و ازنظر تنوع زیستی و معیشت انسان سامانه هایی ارزشمند به حساب می آیند. این پیکره های آبی به دلیل برخی ویژگی ها، جزو مهم ترین زیستگاه های حیات وحش هر کشور محسوب می شوند و خدمات متعددی را به انسان عرضه می کنند. بااین وجود این سیستم های طبیعی باارزش تحت پیامدهای فزاینده ای ازجمله فشار های انسانی، توسعه سکونت گاه های انسانی، صنعتی شدن، کشاورزی ناپایدار، گردشگری نابخردانه و بهره برداری بیش از حد منابع قرار دارند که سبب کاهش عملکرد بوم شناختی، اقتصادی و محیط زیستی آنها شده است. تالاب شادگان یکی از بزرگ ترین پیکره های تالابی کشور با ویژگی های انحصاری ازنظر تنوع کیفیت آب است. این تالاب دربرگیرنده هر سه نوع تالاب شیرین، لب شور و شور در کشور است که زیستگاه های متنوع گیاهی و طیف گوناگونی از پرندگان آبزی و جانوران وابسته به آب را در قلمروی خود جای داده است و خدمات متعددی را به جوامع انسانی پیرامونی عرضه می کند. در این مقاله سیمای طبیعی و ویژگی های محیط زیستی این تالاب ارزشمند در بخش های اقلیم، آب شناسی، توپوگرافی، پوشش گیاهی، حیات وحش، وابستگی های انسانی به خدمات تالاب، مشکلات و تهدیدات تالاب شادگان، تدابیر و راهکارها بررسی و به تفصیل توضیح داده شده است.

1-«تولید ثروت»، باید محور اصلی حرکت دولت باشد. متاسفانه ایران، با وجود اجرای شش برنامه توسعه، در «تولید ثروت» موفق نبوده است. ناکامی در تولید ثروت، تا زمانی که منابع پایه مثل نفت برای فروش و کسب درآمد وجود دارد، احساس نمیشود. این ناکامیها، بهتدریج و با افزایش جمعیت، پیچیدگی و تنوع در نیازها و تقاضاها و نیز به صورت ساختاری با کمرنگ شدن پیگیری وظایف حاکمیتی، فرسودگی و عدم توسعه زیرساختها، انباشت تدریجی کسری بودجه و درنهایت کوچک شدن سفره مردم خود را بهخوبی نشان خواهد داد، نقطهای که هماکنون در آن قرار داریم. درواقع تا زمانی که حاکمیت با تمام ظرفیت موجود، روی «تولید ثروت» متمرکز نباشد، خروج از این بنبست و کاهش روند فرسایشی، امکانپذیر نخواهد بود. دو موضوع «عدالت» و «مبارزه با فساد»، بارها و بارها از زبان دولتمردان شنیده میشوند. اگر مولفه «تولید ثروت» محور حرکتی دولت نباشد، مفهوم عدالت جز توزیع فقر نخواهد بود. پرداختن صحیح و علمی به متغیرهای اقتصادی با هدف دسترسی به رشد اقتصادی مطلوب، زمینه ساز ایجاد فضای رقابتی در تولید و تجارت خواهد بود. کمرنگ شدن و حذف فساد در بستر فعالیت اقتصادی با ثبات و رقابتی اتفاق خواهد افتاد.2-وقتی پدیده هایی همچون تغییرات اقلیمی مورد بحث و ارزیابی قرار می گیرند، به دلیل پیچیده بودن موضوع در موارد متعددی با عدم قطعیت مواجه می شویم، به طور مثال هنگام طرح یک موضوع، که نتیجه به دست آمده از تحقیق پیرامون آن، حاصل به کار گیری یک مدل اقلیمی است، احتمال دارد، عدم قطعیت های فراوانی وجود داشته باشد، ازجمله دقت در داد ه های مورد استفاده، مدل های به کاررفته، مقیاس مدل و داده ها، یا سایر موارد که ممکن است مطرح شود. معمولا در تدوین گزارش های ارزیابی تغییرات اقلیمی باید کیفیت (میزان قابل اطمینان بودن یافته ها و وقوع رخدادها (level of confidence) و نیز کمیت (عدم قطعیت یافته ها و احتمال وقوع براساس یافته های مدل، یا قضاوت کارشناسی)، مورد توجه، ارزیابی و ارزشیابی قرار گیرد.

تعداد گونه های گیاهی دارویی در جهان حدود 52000 گونه برآورد شده است که 8 درصد آن ها یعنی حدود 4160 گونه دارویی در معرض خطر انقراض هستند (امیدبیگی، 1384). متاسفانه برخی از این گونه های گیاهی، حتی قبل از شناخت کامل پتانسیل دارویی آن ها منقرض شده اند. بر طبق گزارش های IUCN، بیش ترین خطر انقراض گونه های گیاهی در مناطقی از جهان مانند آسیا و آفریقا رخ می دهد که هنوز هم گیاهان دارویی به طور وسیعی از منابع طبیعی جمع آوری شده و مورد استفاده قرار می گیرند. رویکرد جهانی به استفاده از گیاهان دارویی و ترکیبات طبیعی، موجب برداشت بیش از حد برخی از گیاهان از منابع طبیعی شده که همراه با شیوه های برداشت مخرب، باعث نابودی یا تخریب زیستگاه های طبیعی شده و حفظ تنوع  زیستی را با چالش جدی مواجه کرده است. از این رو یکی از راه های جلوگیری از انقراض گونه های گیاهی دارویی، اهلی کردن آن هاست.زمانی تصور بر این بود که هر قدر گیاهان دارویی از دامن طبیعت برداشت شود، امکان تجدید حیات طبیعی آنها وجود دارد. اما سالهاست بشر به این نتیجه رسیده که چنین تصوری باطل است و گیاهان موجود در طبیعت زمانی قابل تجدید هستند که به اندازه توان تولیدی شان بهره برداری شوند. از طرف دیگر، بهره برداری به اندازه توان تولیدی یک گیاه نیز، تقریبا هرگز در حد تامین اهداف کلان اقتصادی نیست. راه حل این موضوع، انتقال بخشی از ژرم پلاسم گیاهان دارویی از طبیعت به زراعت است که این مهم از راه اهلی ساختن و زراعت کردن ارقام مستعد گیاهان دارویی قابل انجام خواهد بود.مشکل دیگر در برداشت گیاهان دارویی در رویشگاه طبیعی، حتی در صورت وفور آن در طبیعت و بهره برداری صحیح و در حد ظرفیت اکولوژیک (بدون آسیب رساندن به اکوسیستم طبیعی) این است که میزان ماده موثره و همچنین درصد ترکیبات شیمیایی موجود در یک گونه گیاه دارویی، بقدری در رویشگاه های مختلف دارای تنوع است که هرگز یکنواختی در گیاهان برداشت شده وجود ندارد و تهیه هر فراورده ای از این گیاهان با یک استاندارد مشخص و میزان ثابت ماده موثره امکان پذیر نیست.

دانشمندان گیاه شناس با معرفی گیاهان و تهیه فلور هر منطقه نقش بسیار مهمی در شناسایی اکوسیستم های طبیعی و تنوع زیستی کشور داشته اند. در این میان آقای دکتر علی اصغر معصومی با مطالعه عمیقی که بر روی جنس گون (Astragalus) در 4 دهه از عمر گران بهای خود داشته نقش و جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. استاد گرانقدر جناب آقای دکتر علی اصغر معصومی، استاد پژوهش (بازنشسته) بخش تحقیقات گیاه شناسی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور می باشند که علاوه بر شناسایی گونه های متعدد جنس گون مجری طرح های تحقیقاتی متعدد بوده و سال ها ریاست بخش تحقیقات گیاهشناسی و مدیر باغ گیاهشناسی ملی ایران را بر عهده داشته است. حاصل تلاش علمی ایشان پنج جلد کتاب گون های ایران، سه جلد فلور گون های ایران و مقالات متعدد علمی در مجلات خارجی و داخلی می باشد. در این مقاله سعی شده بخشی از فعالیت های حرفه ای و علمی ایشان در پنج دهه گذشته ی بیان شود تا چراغ راهی برای جوانان و جویندگان علم و دانش در کشور باشد.

گونه Astragalus montis-parrowii Maassoumi & Nemati (گون پرویی)، گیاهی بالشتکی با قاعده چوبی متعلق به بخش Sect. Aegacantha از تیره پروانه آسا (Papilionaceae) است. این گونه از گیاهان کوهسری انحصاری ایران (استان کرمانشاه) است. رویشگاه این گونه در شمال شرق شهر کرمانشاه در منطقه ای بسیار محدود در قله کوه پرآو است. در قالب طرح تعیین جایگاه حفاظتی گیاهان و اکوسیستم های ایران و انتشار لیست قرمز گونه های گیاهی ایران، براساس شیوه نامه اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) و با استفاده از سه معیار میزان حضور، سطح تحت اشغال و اندازه جمعیت، جایگاه حفاظتی این گونه تعیین شد. سطح تحت اشغال (AOO)  گونه Astragalus montis-parrowii، با بازدید صحرایی و استقرار پلات در رویشگاه آن، 0025/0 کیلومتر مربع (2500 متر مربع) اندازه گیری شد و در طبقه «در بحران انقراض» (critically endangered: CR) قرار گرفت. اگرچه دشواری دسترسی به رویشگاه این گونه، عامل مهمی در حفاظت آن تلقی می شود، اما، این موضوع، مانع اصلی برای گسترش جمعیت های آن نیز، به شمار می رود. بنابراین، پژوهش پیرامون روش های حفاظت و جلوگیری از انقراض این گونه بسیار نادر، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به منظور حفاظت از این گونه توصیه می شود که رویشگاه آن، توسط سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور به عنوان رویشگاه حفاظت شده اعلام شود. همچنین ضروری است در قالب اقدام برای حفاظت در خارج از رویشگاه اصلی، بذر این گونه جمع آوری و در بانک ژن منابع طبیعی ایران، ذخیره و پایه هایی از آن، در باغ گیاه شناسی ملی ایران کاشته شود تا در صورت لزوم، امکان احیای مجدد جمعیت آن در طبیعت وجود داشته باشد.

جنسL.  Convolvulus متعلق به تیره پیچک (Convolvulaceae) با 57 گونه برای فلات ایران معرفی شده است. گونه Convolvulus koieanus Bornm.  انحصاری ایران است و استان های خوزستان و لرستان، رویشگاه آن هستند. براساس روش تحقیق طرح تحقیقاتی ملی «تعیین جایگاه حفاظتی گیاهان ایران» و دستورالعمل اتحادیه جهانی IUCN و سه معیار مربوط به میزان حضور، سطح اشغال و تعداد افراد موجود در جمعیت ها، جایگاه حفاظتی گونهC. koieanus  بررسی شد. آنالیز نرم افزار ژیوکت برای این گونه، میزان حضور (Extent of Occurrence) آن را 917/24377 کیلومترمربع نشان داد، براساس آن، گونه مورد مطالعه در طبقه نزدیک به تهدید (NT) قرار گرفت، سطح تحت اشغال of Occupancy) (Area آن نیز، معادل 24 کیلومترمربع برآورد شد و از این نظر، گونه در خطر انقراض (EN) قرار گرفت. براساس مشاهدات میدانی، مساحت تحت اشغال این گونه در استان های خوزستان و لرستان درمجموع 19/0 کیلومترمربع است، اگرچه این گونه، براساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت IUCN))، در گروه در بحران انقراض قرار می گیرد، ولی با در نظر گرفتن تعداد رویشگاه ها و زیرجمعیت ها و تعداد افراد در هر زیرجمعیت، واجد شرایط برای قرار گرفتن در این جایگاه نیست، بنابراین، با در نظر گرفتن مجموعه عوامل و مشاهدات، در گروه در معرض خطر (EN) طبقه بندی می شود. رویشگاه این گونه تحت تاثیر عوامل تخریبی انسانی، به ویژه چرای دام قرار دارد، که عامل اصلی تهدید کننده این گونه انحصاری در منطقه است، پس ضروری است، حداقل یک رویشگاه از هر یک از استان های لرستان و خوزستان به عنوان ذخیره گاه ژنتیکی طبیعی، معرفی و توسط سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری به عنوان رویشگاه حفاظت شده اعلام شود. به علاوه، اقدام لازم برای حفاظت در خارج از رویشگاه اصلی نیز، انجام شود. این گونه پیچک، از طریق بذر تکثیر می شود و درصورت قرق رویشگاه آن، به راحتی در منطقه گسترش خواهد یافت.

تغییرات اقلیمی ممکن است منجر به تغییر در تنوع گیاهی، به ویژه در مناطق خشک جهان شود.آب در بسیاری از اکوسیستم های کره زمین، کمیاب است. این فقدان، به احتمال زیاد در طول تغییرات اقلیمی افزایش می یابد. این موضوع به نوبه خود ممکن است منجر به کاهش چشمگیری در تنوع گیاهی شود. با استفاده از داده های حاصل از تحقیقات انجام شده در سراسر جهان، دانشمندان مرکز تحقیقات محیط زیست هلمولتز (Helmholtz Centre for Environmental Research: UFZ)، مرکز تحقیقات تنوع زیستی آلمان (German Centre for Integrative Biodiversity Research: iDiv) و دانشگاه مارتین لوتر هاله- ویتنبرگ (Martin Luther University of Halle-Wittenberg: MLU) برای اولین بار نشان دادند تنوع زیستی گیاهان در مناطق خشک، به تغییرات بارندگی بسیار حساس است. این گروه تحقیقاتی، در مقاله ای منتشر شده درNature Communications  عواقب حاصل از این تغییرات را به ساکنین مناطق تحت تاثیر هشدار دادند.

پرفسور راینر هدریش (Rainer Hedrich)، دانشمند علوم گیاهی و بیوفیزیک از دانشگاه Julius-Maximilians آلمان بیش از 35 سال روی چگونگی تنظیم تعادل آب در گیاهان مطالعه کرده است. او یک روش کاملا جدید و غیرمنتظره صرفه جویی آب را درگیاهان کشف کرده که به گفته خودش یکی از شگفت انگیزترین کشفیات در زندگی اش بوده است. گروه او به همراه محققانی از دانشگاه آدلاید در استرالیا این استراتژی جدید را کشف کردند. نتایج این تحقیق در مجله Nature Communications منتشر شد.طبق این پژوهش، گیاهان از مولکول علامت دهنده گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) برای به خاطر سپردن میزان خشکی استفاده می کنند. به این ترتیب که گیاه در مواجهه با خشکی GABA تولید می کند. هر چه خشکی بیشتر باشد، GABA بیشتری در طول روز در بافت گیاه جمع می شود. صبح روز بعد، مقدار GABA میزان باز بودن روزنه های برگ گیاه را تعیین می کند. کاهش قطر باز بودن روزنه ها می تواند اتلاف آب را محدود کند.

پژوهشگران دانشگاه ایالت کارولینای شمالی در یک مطالعه جدید دریافتند، درختان جوان تر، آب کمتری را نسبت به درختان بالغ 10 ساله یا بزرگ تر جذب و آزاد می کنند، درواقع، آنها چگونگی حرکت آب را در میان جنگل های کاج تالابی در نزدیکی سواحل کارولینای شمالی ردیابی کردند.یافته های آنها در مجله هواشناسی کشاورزی و جنگل (Agricultural and Forest Meteorology) منتشر شد، آنها پیشنهاد کردند، مدیران با هدف کاهش حجم رواناب، باید برای حذف درختان مسن، برداشت چوب را در زمان رشد درختان جدید انجام دهند.ماریکار آگیلوس (Maricar Aguilos)، فوق تخصص جنگل داری و محیط زیست در کارولینای شمالی و نویسنده مسیول این تحقیق می گوید: «تعادل آب، به ویژه در مناطق ساحلی، بسیار مهم است. ما آب زیادی در این ایالت داریم، درواقع، هدف ما در این پژوهش، درک چگونگی تاثیر تغییرات کاربری زمین بر استفاده از آب، زهکشی در جنگل ها و رشد درختان است.»این یافته ها از یک پروژه تحقیقاتی بلندمدت که با هدف درک چگونگی واکنش جنگل های تالابی شرق کارولینای شمالی به تغییرات اقلیمی انجام شده، استخراج شد. این منطقه شامل جنگل های کاجی است که برای برداشت چوب مدیریت می شوند، همچنین دارای یک جنگل طبیعی از نوع چوب سخت در پناهگاه ملی حیات وحش رودخانهAligator  در بخش Dare است.محققان با استفاده از حسگرهای هواشناسی مستقرشده روی نقاط مرتفع تاج پوشش جنگل، توانستند جهت حرکت جریان آب را در محل موردمطالعه و در طول خشک سالی های شدید سال های 2007 تا 2008 ردیابی کنند. آنها، همچنین از این حسگرها برای ردیابی ترسیب کربن استفاده کردند (یک نشانگر مهم برای توانایی جنگل ها در کاهش یا کمک به روند تغییرات اقلیمی). آنها، در یک دوره 14 ساله، داده های مربوط به چرخه کربن و آب را در جنگل جمع آوری کردند.

بازرویی طبیعی بلوط عنوان کتابی است که در سال 1399 شمسی به قلم دو تن از پژوهشگران موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور آقایان دکتر مهدی پورهاشمی و دکتر خسرو ثاقب طالبی به زیور طبع آراسته شد. این کتاب تقریبا جزو اولین مجموعه کتاب هایی است که اختصاصا درمورد بذر جنس بلوط به عنوان مهم ترین عناصر درختی بوم سازگان های جنگلی ایران که در غرب کشور در جنگل های زاگرس از گستردگی و پراکندگی بیشتری برخوردار می باشد، به چاپ رسیده است. این کتاب در 299 صفحه با تصاویر رنگی با جلدی بسیار زیبا زیر نظر کمیته انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور و داورانی از خارج از موسسه منتشر شده و حاوی اطلاعات و یافته های ذیقیمتی درباره بذر گونه های مختلف این جنس می باشد.درختان جنگلی به عنوان موجودات زنده بوم سازگان های طبیعی با توجه به شرایط آب و هوایی و خاکی دایما در حال فعالیت زیستی هستند. این فعالیت ها به صورت های مختلف از قبیل گل دادن، باز شدن برگ ها، میوه دهی، خزان و خواب زمستانی در مناطق معتدله ظاهر می شوند. نتیجه این فعالیت های زیستی درختان منجر به تولید بذر در سنین، مقادیر مختلف با شکل های گوناگون و با تناوب بذردهی در جنگل می شود.