نشریه پژوهش های نوین در گستره تاریخ، فرهنگ و تمدن شیعه
سال پنجم شماره 1 (بهار و تابستان 1400)

عزاداری حسینی، عنوان یکی از آیین‌ها و مراسمات تعزیه‌ای است که هر ساله با آغاز ماه محرم هجری قمری با هدف بزرگداشت و اکرام واقعه عاشورای سال 61 ه.ق در میان مسلمانان و به ویژه شیعیان و در بسیاری از کشورهای جهان برگزار می‌گردد. این مراسم غالبا با اعمال و مناسک مختلفی چون نوحه‌سرایی، مرثیه‌خوانی، ذکر مصیبت‌ها و اندوه‌ها، دلاوری‌ها و رشادت‌های امام حسین† و یارانش همراه است.
همان‌طور که می‌دانیم در طول تاریخ، جنگ‌ها و نزاع‌های بسیاری در اقوام و ملل مختلف با اهداف گوناگون روی داده که به جرات می‌توان گفت اغلب آن‌ها سبب تخریب و فساد و تعدی به حقوق انسان‌ها بوده‌ است. در حالی‌که قریب به یقین اکثر آن‌ها، هدف جنگ را دفاع از ارزش‌ها و نیز امری مقدس جلوه داده و علاوه بر آن مدعی ایجاد اصلاح و صلح نیز بوده‌اند!
دین اسلام نیز از سویی جنگ و جهاد را (با توجه به شرایط خاص آن) امری مقدس دانسته و به طور خاص واقعه عاشورا را به عنوان یک قیام ارزشمند معرفی و عزاداران حسینی را تحسین می‌کند و از سویی دیگر، خود را دین رحمت و پیام‌آور صلح و صفا معرفی کرده و بدان دستور می‌دهد. به این مناسبت در مقال حاضر مسایلی پیرامون ارتباط، تحقق و جمع‌پذیری جنگ و صلح در آن واحد مورد بررسی قرار گرفته در حالی‌که این دو مقوله در اذهان بشر، معمولا در تضاد و تقابل با هم انگاشته می‌شوند. به دنبال آن سهم و نقش عزاداری حسینی در گسترش و تبلیغ ارزش‌هایی مانند صلح جهانی مورد واکاوی قرار می‌گیرد.
برای روشن شدن مساله فوق، ابتدا مقدماتی در تعریف صلح بیان خواهیم کرد و سپس به بررسی اهداف واقعه عاشورا و عزاداری و ارتباط آن با گسترش صلح جهانی می‌پردازیم.

یکی از مسایل مهم و مبنایی در قانون‌گذاری برای کودک و نوجوان مساله رشد است. در این پژوهش با روش تحلیل و بررسی منابع فقهی به ملاک‌ها و معیارهای مساله رشد در فقه امامیه پرداخته شده‌ و مصادیق آن را در حقوق پاکستان مورد بررسی قرار گرفته ‌است.
 «رشد» به معنی هدایت و اصلاح است و در اصطلاح ملکه نفسانی است که فرد توانایی درک و قدرت فکری در امور مالی و... را دارد.
اتفاق فقها بر شرط رشد در اصلاح و تدبیر مال است. اما در بازخوانی این مساله طبق ادله مطرح شده در پژوهش، منحصر در امور مالی نیست بلکه به امور کیفری نیز سرایت دارد. چگونگی احراز رشد نیز با آزمودن شخص یا شهادت شاهدان اثبات می‌شود.
در حقوق اساسی پاکستان از آنجا که بر تطابق قوانین بر فقه اسلامی تاکید دارد، مساله رشد نیز در قانون گذاری برای کودکان مد نظر قرارگرفته است و در قانون حقوق و تادیب اطفال این امر در امور مالی و کیفری لحاظ شده‌است. ولی در اموری مانند ازدواج و کار کودک اشاره نشده و قوانین فقط برای این دو موضوع میزان سن را تعیین کرده‌است.
حقوق پاکستان درباره کودک با این که تاکید بر مبانی اسلامی دارد، ولی از لحاظ اجرایی بر مبنای کنوانسیون حقوق کودک عمل می‌کند. از این رو بر حقوقدان‌های مسلمان لازم است بار دیگر به مبانی و ملاک‌های شریعت در قانون‌گذاری توجه لازم را بنمایند.

این نوشتار با بررسی نقش دعا در امیدبخشی و بهره‌گیری از دعای افتتاح، درصدد تغییر نگرش به دعا و بهره‌مندی از آموزه‌های دینی ادعیه ماثوره است. تحقق دعا هنگامی است که تمام قوای فکری و روحی انسان بر وجود بی‌نهایت خداوند متمرکز شود و از ماسو‌ی‌الله منقطع گردد. امیدواری از آثار دعاست که در اسلام جایگاه ویژه‌ای دارد و عامل پویایی و نشاط است. با تامل در مضامین دعای افتتاح که منسوب به حضرت‌ ولی‌عصرS است، می‌توان عوامل امیدبخشی را شناخت خداوند متعال، صلوات بر پیامبر و ایمه اطهار‰ و انتظار فرج نام برد. دعای افتتاح افق‌های بزرگی را به ما نشان داده، به نیازهای طبیعی جهت بخشیده و با ترسیم دولت کریمه، زمینه را برای تقویت و تحکیم امید فراهم نموده‌است.

آزادی بیان، از آزادی‌های سیاسی مدنی انسان به شمار می‌رود که از بدو خلقت انسان با وی بوده و قرآن، میثاق‌های بین‌المللی و اعلامیه جهانی حقوق بشر، آن را به رسمیت می‌شناسد. در اسلام و حتی در جوامع غیر اسلامی آزادی بیان به طور مطلق نیست؛ بلکه همراه با قوانین و قواعدی است که موجب محدودشدن این آزادی می‌شود.
از محدوده‌های آزادی بیان در اسلام، ارتداد و حکم آن است که از فروعات مسلم فقه اسلامی است. نیاز جامعه اسلامی به تبیین مفهوم آزادی بیان در عصر تکنولوژی و از طرفی وجود شبهات آزادی بیان و اعدام مرتد و برداشت‌های اشتباه اقشار مختلف به خصوص جوانان از این واژه موجب شده تا سمینار حاضر با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی محدوده آزادی بیان از دیدگاه قرآن و پیوند آن با ارتداد بپردازد.
نتایج نشان از آن دارد چنان‌‌چه فردی عقاید کفرآمیز خود را علیه حکومت اسلامی تبلیغ کند به حکم شارع مقدس مرتد است و مجازاتی مثل تعزیر، حبس یا قتل داده می‌شود. حکم ارتداد ناقض آزادی بیان نیست؛ بلکه با آزادی پیوندی اساسی دارد.

مقاله حاضر با موضوع عذرپذیری و آثار آن و با مراجعه به قرآن و روایات به بیان اهمیت پذیرش عذر و آداب آن، آثار عدم پذیرش عذر و آثار مثبت عذرپذیری می‌پردازد.
هدف این پژوهش تقویت مهارت عذرپذیری در جامعه و کاهش تنش‌های ناشی از نبود آن است.
نپذیرفتن عذر آثاری چون عدم ورود به حوض کوثر، عدم بهره‌مندی از شفاعت پیامبر… و... را به دنبال دارد و در مقابل، عذرپذیری آثار فردی از جمله حصول تقوا، طولانی‌شدن عمر، نجات از عذاب دوزخ، سلامت روح و آثار اجتماعی از جمله دوام حکومت، بهره‌مندی از برادری و تبدیل کینه به صلح را در پی دارد.
این تحقیق از نوع پژوهش‌ دینی به روش توصیفی بوده که با گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای تدوین شده است.

نخبگان یکی از بهترین و فعال‌ترین اعضای یک جامعه محسوب می‌شوند. نقش و جایگاه نخبگان دینی و مذهبی که دارای استعداد برتر در توسعه و پیشرفت معنوی کشور به‌خصوص در اصلاح و هدایتگری جامعه و تولید علم هستند، می‌طلبد که نسبت به شناسایی، مدیریت و جهت‌دهی آنان توجه ویژه‌ای شود.
در این نوشتار پس از مفهوم‌شناسی نخبگی با روش تحلیلی و توصیفی، به بیان منزلت آن در جامعه و سپس به تبیین رسالت‌های نخبگان در کلام امام خمینیŠ و آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالی) پرداخته شده است. تاکیدهای ایشان در این زمینه نمایانگر این است که نخبگان از ویژگی‌هایی مانند مسئولیت‌پذیری، فداکاری، اتحاد، فعال و بانشاط بودن و... برخوردار بوده و دارای رسالت‌های اساسی در حل مسایل کشور و نیز پیشرو و پویا در حیطه مسئولیتی خویش می‌باشند.