فهرست مطالب
فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری
پیاپی 40 (پاییز 1400)
- تاریخ انتشار: 1400/12/16
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 1-32
در عصر حاضر غفلت از محیط زیست و بی توجهی به آن، به شدت، در حال گسترش است. تلاش برای توسعه و شهرنشینی و تامین رفاه و آسایش بشر مضرات و مزایایی برای انسان و طبیعت به همراه داشته و یکی از این مضرات که جامعه و شهروندان عامل آن هستند، آلودگی هوا می باشد. در این پژوهش از رویکردهای نظری سبک زندگی و سرمایه فرهنگی بوردیو ، شبکه اجتماعی کاستلز و زیست جهان هابرماس و دیگران بهره برده شده است. از آنجا که شهروندان با نگرش و رفتارهای خود می توانند در کاهش و افزایش آلودگی هوا موثر واقع گردند، هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی نگرش شهروندان میبدی نسبت به آلودگی هوا و عوامل اجتماعی موثر بر آن می باشد. این پژوهش از نوع توصیفی، تحلیلی و پیمایشی بوده و جامعه ی آماری شهروندان 16 سال و بالاتر شهر میبد بوده است بر طبق سرشماری 1395 حدود 97000 نفر بوده که از آن حجم نمونه 420 نفر به شیوه نمونه گیری کوکران و به صورت نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شده اند. یافته های نشان می دهد که بین متغیرهای سن، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات، وضعیت سکونت، میزان درآمد و نگرش شهروندان به آلودگی هوا رابطه ی معناداری وجود دارد اما بین جنسیت و نگرش شهروندان به آلودگی هوا رابطه ای وجود ندارد. هم چنین بین سبک زندگی، سرمایه ی فرهنگی، شبکه اجتماعی رابطه ی مثبت و مستقیم و بین سودمحوری رابطه ی منفی معنادار با متغیر وابسته وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان می دهد که متغیرهای باقی مانده در مدل رگرسیون 19 درصد از واریانس متغیر وابسته را تعیین و تبیین می کنند و متغیر های سبک زندگی، گرایش به سود محوری و سن به ترتیب بیشترین نقش را در مدل رگرسیون پژوهش ایفا می کنند. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که شهروندان میبدی بر اولویت حفظ محیط زیست حتی با وجود درآمد و سود حاصل از کار در کارخانجات تاکید داشته و همچنین مقوله سبک زندگی داری سهم و وزن سهم بیشتری در تبیین متغیر وابسته داشته است که تقویت و تغییر در آن و سرمایه ی فرهنگی باعث تغییر در نگرش شهروندان به آلودگی هوا و حفظ محیط زیست می گردد.
کلیدواژگان: آلودگی هوا، نگرش شهروندان، سرمایه اجتماعی، میبد، یزد -
صفحات 33-61
فرهنگ شهروندی مجموعه ای از ارزش ها، نگرش ها و قوانین مشترک بنیادی است که در بردارنده احساس تعلق، احترام به میراث مشترک و همچنین تشخیص حق و حقوق و تعهدات و مقررات شهروندی است. این نوع فرهنگ رویکردی نوین است و نتایج موثر آن در پیشرفت اجتماعی و فرهنگی جامعه غیر قابل انکار است فرهنگ شهروندی هنجارها و ارزش های جامعه را رقم می زند و زمینه های تعامل شهروندان را شکل می دهد که در این امر نقش اعتماد اجتماعی بر آن اساسی است .پژوهش حاضر نیز، با هدف بررسی جامعه شناختی رابطه بین اعتماد اجتماعی و میزان پایبندی به فرهنگ شهروندی در بین شهروندان شهر قزوین انجام شده است. روش تحقیق مورد استفاده در این تحقیق، پیمایشی بوده و جامعه آماری شامل کلیه شهرواندان واقع در سنین 59-15 سال شهر قزوین است که از این تعداد 400 نفر از طریق فرمول آماری کوکران و به شیوه نمونه گیری خوشه ای جهت گردآوری اطلاعات لازم انتخاب شدند. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده، از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که رابطه بین متغیرهای اعتماد بین شخصی، اعتماد به شهروندان و اعتماد به نهادهای غیردولتی با مولفه های فرهنگ شهروندی (میزان پایبندی به ارزش های فردی و جمعی و میزان پایبندی به هنجارهای فرهنگ شهروندی) به لحاظ آماری معنادار بوده است و نوع رابطه نیز مثبت و مستقیم می باشد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیونی نیز نشان داد که متغیرهای حاضر در مدل رگرسیونی توانسته است 5/29 درصد از تغییرات متغیر میزان پایبندی به فرهنگ شهروندی را تبیین نماید.
کلیدواژگان: اعتماد اجتماعی، اعتماد بین شخصی، اعتماد نهادی، فرهنگ شهروندی -
صفحات 62-94
امروزه شهرها با مشکلات و مسایل عدیده ای مواجه هستند. مصرف نوشیدنی های الکلی به عنوان یک مسئله اجتماعی در تمامی جوامع شهری و با توجه به ممنوعیت آن در کشور ایران می تواند این موضوع را به صورت یک مساله اجتماعی مطرح سازد. از سوی دیگر کاهش سن گرایش به مصرف، قشر جوان جامعه را به عنوان گروهی در معرض خطر معرفی می نماید. هدف پژوهش حاضر، مطالعه شهرنشینی و مصرف نوشیدنی های الکلی (مطالعه موردی، شهروندان پسر 24-19 ساله شهر بردسیر) می باشد. روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی، جامعه آماری شامل شهروندان پسر 14 تا 29 ساله ساکن شهر بردسیر، که تعداد آنان 4000 نفر بوده، طبق فرمول کوکران حجم نمونه 350 نفر تعیین گردید، شیوه نمونه گیری، نمونه گیری تصادفی ساده است. داده ها با استفاده از پرسشنامه استاندارد گرایش به مصرف مشروبات الکلی فیش باین، آیزن و آلپورت و پرسشنامه محقق ساخته عوامل موثر بر گرایش شهروندان پسر به مصرف مشروبات الکلی، جمع آوری و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده گردید، یافته ها با نرم افزارهای آماری SPSS ویراست 20 و AMOS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته، نتایج نشان داد که: بین عوامل فردی، روانی، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی، عوامل ساختاری مدیریتی، عوامل فرهنگی و گرایش جوانان پسر 14 تا 29 ساله به مصرف مشروبات الکلی در شهر بردسیر معنا دار و به صورت منفی است. یعنی با تقویت عوامل فردی، روانی، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی، ساختاری مدیریتی و فرهنگی، گرایش جوانان شهر بردسیر به مصرف مشروبات الکلی کاهش می یابد.
کلیدواژگان: مصرف الکل، سوءمصرف مواد، الکلیسم، جوانان، شهر بردسیر -
صفحات 95-123
احساس تعلق به شهر نشانگر وجود ذهنیت مثبت افراد نسبت به محل سکونت و سایر شهروندان است و تداوم تعلق به شهر لاجرم شکلی از تعهد را برای شهروندان نسبت به محیط اجتماعی پیرامون در بر دارد. مشارکت در حیات اجتماعی شهر همواره موضوع مهمی در حوزه ی جامعه شناسی شهری بوده است. لذا این مقاله در صدد است تا رابطه ی احساس تعلق به شهر و مشارکت اجتماعی شهروندان در مدیریت شهری را بررسی کند. چارچوب نظری پژوهش متشکل از متغیرهای برگرفته شده از نظریه های دورکیم، پارسونز، دیویس، آنتونسیچ، گیدنز و پاتنام است. لذا در یک مطالعه ی پیمایشی از بین جامعه ی آماری مشتمل بر 49309 خانوار ساکن شهر ایلام، با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای و نهایتا تصادفی ساده، نمونه ای شامل 334 نفر سرپرست خانوار را انتخاب نموده و با استفاده از پرسشنامه ای که اعتبار صوری آن به وسیله خبرگان مورد تایید قرار گرفته و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ، 78/. محاسبه شده است، داده های مورد نظر گردآوری و تحلیل شده اند. نتایج حاصل از پژوهش نشان دهنده ی متوسط بودن میزان متغیرهای مشارکت اجتماعی شهروندان (04/2)، مشارکت مدنی (2)، روحیه ی مشارکتی (92/1)، اعتماد به مدیران (01/2) و نیز میزان احساس تعلق به شهر (46/2) است و لذا عوامل اجتماعی مذکور در مشارکت اجتماعی در مدیریت شهر موثر هستند و در آزمون معادلات ساختاری روابط این متغیرها با متغیر وابسته تایید شده است. به طور کلی نتایج بیانگر مشارکت اجتماعی متوسط شهروندان است ولیکن به دلیل مهاجرپذیری عمدتا روستایی و درون استانی و ترکیب محله های شهری پتانسیل لازم جهت بهره مندی مدیریت شهری از ظرفیتهای مشارکتی شهروندان را دارد.
کلیدواژگان: احساس تعلق، مشارکت اجتماعی، مدیریت شهری، مشارکت مدنی، ایلام -
صفحات 124-150
تحقیق حاضر باهدف مقایسه تطبیقی نحوه گذران اوقات فراغت جوانان در مناطق حاشیهنشین و غیرحاشیهنشین شهر زاهدان انجامشده است. بررسی و اهمیت پرداختن به نحوه گذران اوقات فراغت در جوانان تا حدودی بیانکننده نگرشها و ارزشهای حاکم بر جامعه است در زمان گذشته، گذران اوقات فراغت منوط بر قشر اجتماعی افراد بوده است؛ اما در حال حاضر با تغییر سبک زندگی افراد اوقات فراغت بخشی از روند زندگی هر فرد محسوب میشود که میتواند نقش پررنگی در توانایی او ایفا نماید. نظریات غالب در این پژوهش نظریات بوردیو و دومازیه (1974) میباشند این پژوهش از نوع پژوهشهای توصیفی تحلیلی است و به روش پیمایش انجامشده است. جامعه آماری کلیه جوانان 18-29 سال در شهر زاهدان، 1200 نفر بودند که از این تعداد 291 نفربر اساس روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای بهعنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمعآوری اطلاعات در این پژوهش از پرسشنامه سبک زندگی و پرسشنامه محقق ساخته پایایی (85/0) استفاده شد. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که: بین سبک زندگی، نوع گذران اوقات فراغت و همراهان گذران اوقات فراغت در مناطق حاشیهنشین و غیر حاشیهنشین تفاوت معناداری وجود دارد.
کلیدواژگان: نحوه گذران اوقات فراغت جوانان، حاشیه نشینی، غیر حاشیه نشین، شهر زاهدان -
صفحات 151-175
هدف مقاله حاضر بهسازی سرمایه اجتماعی و تاثیر آن بر ارتقاء وفاق اجتماعی در شهرهای چندفرهنگی است. روش پژوهش از نوع کیفی با رویکرد نظریه زمینه ای است. برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری نظری و از نوع هدفمند و برای گردآوری داده ها از مصاحبه ی نیمه ساختار یافته استفاده شده است و در نمونه ی پژوهش، تعداد 11 نفر از مسوولان و مدیران اجرایی و علمی مرتبط با موضوع که در شهر شاهین شهر دارای اندیشه و تجارب اجرایی و مسوولیت سیاسی بوده اند، مشارکت کرده اند. در این تحقیق، از میان شیوه های مختلف احراز پایایی، از روش استفاده از راهنما یا پروتکل مصاحبه یا همان پرسش های مولد و هدایت جریان مصاحبه برای گردآوری داده ها بهره گرفته شده است. یافته های به دست آمده حاکی از آن است که مولفه های سرمایه اجتماعی تجربه شده در شهر شاهین شهر عبارتند از مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، اعتماد اجتماعی و پیوند درون گروهی قوی. هر یک از این مولفه ها از نگاه مشارکت کنندگان به صورت مطلوبی در میان اقوام ساکن در شاهین شهر وجود دارد و همین امر دلیلی بر وضعیت مطلوب وفاق اجتماعی در میان شهروندان شاهین شهر به عنوان یکی از شهرهای چندفرهنگی است.
کلیدواژگان: وفاق اجتماعی، سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، نظم اجتماعی، شهرهای چندفرهنگی -
صفحات 176-206
محیط زیست به عنوان عامل حیاتبخش زندگی بشر در طول تاریخ بر اثر عوامل گوناگون تخریب و گاهی به صورت خود به خود ترمیم شده اند. اما با صنعتی شدن جوامع و رشد روزافزون جمعیت و دستیابی بشر به رفاه بیشتر اثرات نامطلوب و تخریب محیط زیست دوچندان شده است. اینجاست که باید اذهان عمومی را بیدار و آگاه نمود و فکر جدی ای برای حیات زیست و زندگی بشریت کرد. هدف از تحقیق حاضر، بررسی میزان تمایل به مشارکت در حفاظت از محیط زیست و عوامل موثر بر آن با بررسی عملکرد زیست محیطی شهروندان تهرانی متولد دهه 80 و 50 است. چارچوب نظری این پژوهش مبتنی بر نظریه های گربنر، شوارتز و اوالندر و توجرسون است. روش تحقیق مورد استفاده کمی- پیمایشی و ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته است. شیوه نمونهگیری، خوشه ای چندمرحلهای است و حجم نمونه پس از حذف دادههای پرت 384 نفر به دست آمد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مشارکت محیط زیستی متاثر از دانش محیط زیستی، اخلاق محیط زیستی، نو ع نگرش به زیست محیط و آموزش رسانهای است و بیشترین تاثیر مربوط به دانش زیستمحیطی است و میزان تمایل به همکاری و مشارکت در فعالیت های محیط زیستی در پاسخگویان متولد دهه 50 بیشتر است.
کلیدواژگان: مشارکت در حفظ محیط زیست، نگرش، دانش محیط زیستی، اخلاق محیط زیستی، آموزش رسانهای
-
Pages 1-32
Nowadays, neglecting the environment and overlooking its problems is spreading rapidly. Efforts to develop and urbanize and ensure human well-being have disadvantages and benefits for humans and nature, and one of the disadvantages caused by society and its members is air pollution. In this research, the theoretical approaches of Bourdieu's lifestyle and cultural capital, Castells social networks theory and the biosphere of Habermas and others have been used. Since citizens can be effective in reducing air pollution with their attitudes and behaviors, the main purpose of this study is to investigate the attitudes of Meybod citizens towards air pollution and social factors affecting it. This research is a descriptive, analytical and survey type and the research population consisted of citizens 16 years and older, of which, using Cochran formula, 420 people were chosen via a multi-stage random sampling procedure. Findings showed that there was a significant relationship between the variables of age, marital status, education level, residence status, income and citizens 'attitudes toward air pollution, but there was no relationship between gender and citizens' attitudes toward air pollution. There was also a positive and direct relationship between lifestyle, cultural capital, social networks and a significant negative relationship between profit-orientedness and the dependent variable. The results of regression analysis showed that the remaining variables in the regression model determined 19% of the variance of the dependent variable and the variables of lifestyle, profit orientation and age, respectively, played the most important role in the regression model. The results showed that the citizens of Meybodi put an emphasis on the priority of preserving the environment in spite of income and profit from working in factories, and also the category of lifestyle has a greater share and weight in explaining the dependent variable, which if strengthened together with cultural capital can change the attitude of citizens towards air pollution and environmental protection.
Keywords: Air Pollution, Citizens' Attitudes, profit orientation Social Capital, Meybod -
Pages 33-61
Citizenship culture is a set of common values, attitudes, and fundamental laws that include a sense of belonging, respect for a common heritage, as well as recognition of rights, obligations, and citizenship rules. This type of culture is a new approach and its effective results in the social and cultural development of society are undeniable. The present study was conducted with the aim of examining the relationship between social trust and the degree of adherence to the culture of citizenship among the citizens of Qazvin. The research method used was survey and the research population included all citizens aged 15-59 years old in Qazvin, of which, using Cochran's formula, 400 people were selected through cluster sampling to collect the necessary data. SPSS software was used to analyze the collected data. The results indicated that the variables interpersonal trust, trust in citizens, and trust in non-governmental organizations were significantly related to the components of citizenship culture (adherence to individual and collective values and adherence to norms of citizenship culture). The type of relationship was also positive and direct. The results of regression analysis also showed that the variables present in the regression model were able to explain 29.5% of the changes of the variance of adherence to citizenship culture.
Keywords: Social Trust, Interpersonal Trust, Institutional Trust, Citizenship Culture, collective values -
Pages 62-94
Today, cities face many problems and issues. Consumption of alcohol is a social problem in all urban communities and due to the fact that it is prohibited in Iran, its consumption mkes it into a social problem. On the other hand, the decrease in the age of consumption tends to introduce the young strata of society as a group at risk. The purpose of this study was to study urbanization and alcohol consumption among male youth of the city of Bardsir. The research method was descriptive-correlational, the research population included all male citizens aged 14 to 29 living in Bardsir of which, using Cochran's formula, 350 people were selected simple random sampling. Data were collected using the standard questionnaire of alcohol consumption of Fishbine, Eisen and Allport and a researcher-made questionnaire of factors affecting the tendency of male citizens to consume alcohol. The results showed that individual, psychological, family, social, economic factors, structural management factors, cultural factors were significantly and negatively related to the tendency of young boys aged 14 to 29 years to consume alcoholic beverages. That is, by strengthening individual, psychological, family, social, economic, managerial and cultural structures, the tendency of youth to consume alcohol can be reduced.
Keywords: Alcohol use, familial factors, youth, economic factors, Bardsir city -
Pages 95-123
The sense of belonging to the city indicates the existence of a positive mentality of individuals towards the place of residence and other citizens, and the continuity of belonging to the city inevitably involves a form of commitment for citizens to the surrounding social environment. Participation in the social life of the city has always been an important issue in the field of urban sociology. Therefore, this article seeks to examine the role of the sense of belonging to the city in the social participation of citizens in urban management and to play a role in the practical way of establishing a lasting relationship between citizens and the institution of urban management. Therefore, in a survey study using stratified sampling and simple random sampling method, a sample of 334 heads of households was selected and the data were analyzed using SPSS and Liserl software. The results of the study showed that the level of citizens' social participation (2.04), civic participation (2), participatory spirit (1.92), trust in managers (2.01) and also the degree of feeling of belonging to the city (2.46) were moderate. therefore, the mentioned social factors are effective in social participation in city management and in the test of structural equations, the relationships of these variables with the dependent variable were confirmed. In general, the results indicated moderate social participation of citizens, but due to immigration, mainly rural and intra-provincial, and the combination of urban neighborhoods, it has the necessary potential for urban management to benefit from the participatory capacities of citizens.
Keywords: sense of belonging, social participation, urban management, civic participation, Ilam -
Pages 124-150
This study aimed to compare how young individuals spend their leisure time in slum and non-slum areas of Zahedan. Studying and paying attention to the ways in which young individuals spend their leisure time expresses, to some extent the dominant attitudes and values of the society. In the past, the ways in which leisure time was spent depended on the social class of individuals. However, nowadays, with the changes in people’s lifestyle, leisure time has become a part of each person’s life that can play a meaningful role in their capabilities. The theoretical framework of this study drew on the ideas of Bourdieu and Domazie. This study was an analytical descriptive one which was done by survey method. The research population of the study consisted of all young individuals aged 18-29 years in Zahedan who numbered 1200 people, of which, via a multi-stage cluster sampling method 291 people were selected as the sample. In order to collect information, a lifestyle questionnaire and a researcher-made questionnaire with a reliability coefficient of (0/85) were used. The findings indicated that there is a significant difference between lifestyles, the ways in which leisure time was spent, and leisure time companions in slum areas and non-slum areas
Keywords: young individuals, non-slum areas, leisure time, slum areas, Zahedan city -
Pages 151-175
The purpose of this study was to study the effects of improvements in social capital on the promotion of social solidarity in the multicultural city of Shahinshah . The method of the study was qualitative with a grounded theory approach. Porposeful sampling method was used for sample selection and semi-structured interviews were used for data collection. In the research sample, 11 informants and experts knowledgeable about the subject who had political and executive responsibilities in Shahinshahr participated in data collection. The findings indicated that the components of social capital experienced in Shahinshahr were social participation, social cohesion, social trust and strong intra-group bonding. From the participants' point of view, each of these components was desirable among the ethnic groups who were living in Shahinshahr.
Keywords: social solidarity, social capital, social trust, social participation, social cohesion -
Pages 176-206
The environment as a life-giving factor of human life has historically been destroyed by various factors and sometimes restored spontaneously. But with the industrialization of societies and the growing population and the achievement of more human welfare, the adverse effects and destruction of the environment have doubled. This is where the public mind must be awakened and informed, and a serious thought must be given to the life of human life. The purpose of this study was to investigate the willingness of individuals to participate in environmental protection and the factors affecting it by examining the environmental performance of Tehrani citizens born in the decades of 2001 and that of 1971. The theoretical framework of this research was based on the theories of Gerbner, Schwartz, Owlander and Togherson. The research method used was quantitative-survey and the research tool was a researcher-made questionnaire. The sampling method was a multi-stage cluster and the sample size was 384 people. The results indicated that environmental participation is influenced by environmental knowledge, environmental ethics, environmental attitudes and media education, and the greatest impact is related to environmental knowledge and the willingness to cooperate and participate in activities. The status of the environment was higher among respondents born in the decade of 1971.
Keywords: Participation in environmental protection, attitude, environmental knowledge, environmental ethics, media education