نشریه آموزش مدیریت دولتی
پیاپی 12 (زمستان 1400)

یک چالش جدی که در سازمان‌های ایران با آن مواجه هستیم، پایین بودن کارآمدی و اثربخشی نظریه ها و ابزارهای مدیریتی است که به‌کار گرفته می‌شود. در این مقاله سعی شده است با مطرح کردن پرسش هایی دلیل این ناکارآمدی و دام ها را تا حدودی مشخص کرده و راهکارهایی برای برون رفت از این دام ها پیشنهاد شود. "پل مدیریت" استعاره ای برای انتقال مفاهیم، نظریه ها و ابزارهای مدیریت از کشورهای مبدا که عمدتا کشورهای غربی هستند به مقصد و محل اجرای آن که سازمان‌های ایرانی می باشند. نگاه مبتنی بر بستر و توجه به تفاوت‌های فرهنگی محورهای اصلی موضوعات مطرح شده در این مقاله می باشند. تلاش می‌شود تا شیوه‌های بومی‌سازی و اختصاصی‌سازی نظریه ها و ابزارهای مدیریت جهت کاربردپذیر شدن در سازمان‌های ایران فراهم گردد و سرنخ‌هایی برای توسعه مدل هایی برای شیوه اختصاصی‌سازی مشخص گردد. همچنین جهت‌گیری های فرهنگی که ایجاد کننده تفاوت های مهم در سازمان ها در مقیاس بین الملی می شود، مورد بررسی قرار گرفته می گیرد.

اگر شایستگی به‌عنوان مجموعه ای از مهارت ها، دانش مرتبط و نگرش هایی که به یک فرد امکان می دهد تا وظایف یا فعالیت های مربوط به یک شغل یا کار را به‌طور موفقیت‌آمیزی انجام دهد، تعریف شود، آموزش، به‌ویژه آموزش های ظرفیت‌سازی و یا آموزش مبتنی بر شایستگی، می تواند نقش مهمی در نظام شایسته‌گزینی ایفا نماید. از این رو هدف مطالعه حاضر، تحلیل نقش آموزش در نظام شایسته‌گزینی کشور آمریکا به‌عنوان نظامی شایسته‌سالار است. بدین‌منظور از روش مطالعه اسنادی و کتابخانه ای استفاده شده است. مرور فرایند شایسته‌گزینی در اسناد قانونی این کشور نشان می دهد تجربه و آموزش دو ملاک اصلی برای انتصاب و ارتقای کارکنان دولت فدرال آمریکا است. منطق مستتر در انتخاب دو ملاک تجربه و آموزش به‌عنوان عوامل کسب صلاحیت، در واقع دستیابی به دانش، مهارت و توانایی لازم برای به انجام رساندن موفقیت‌آمیز وظایف شغلی است. به‌عبارت دیگر، آموزش های ظرفیت سازی و آموزش مبتنی بر شایستگی که هر دو بر مبنای رویکرد پاسخگویی در آموزش طراحی شده اند، اساس نقش آموزش در نظام شایسته‌گزینی کشور آمریکا است.

شیوه‌های مدیریت و رهبری تابعی از ارزش‌های حاکم بر بافت سازنده یک جامعه یا تمدن می‌باشد. از همین رو چگونگی ماهیت عناصر تشکیل‌دهنده در جامعه، خود شیوه خاصی از مدیریت را اقتضا می‌کند. با عنایت به لزوم حاکمیت ارزش‌های الهی در سازمان‌های اسلامی، لازم است تا شیوه خاص مدیریت اسلامی نیز در آنها اجرا گردد تا به موفقیت‌های منحصر به فرد خود که همان تعالی انسانی می‌باشد، دست یابند. در راستای نیل به این هدف و یافتن الگویی برای مطالعات مدیریت اسلامی، با انجام مطالعات کتابخانه‌ای و منابع در دسترس با شیوه کیفی و کمی به روش تحلیل محتوا و استفاده از پرسش‌نامه و نظر خبرگان، به پیشنهاد مدلی جامع برای شناسایی و الویت‌بندی شاخص‌های مدیریت بر منابع انسانی از دیدگاه اسلام پرداخته شده است. این تحقیق پس از بیان نظریات و دیدگاه‌های مختلف اسلامی اعم از قرآن، نهج‌البلاغه، آیات و روایات ایمه معصومین از شاخص‌های مدیریت بر منابع انسانی و جمع‌بندی و الویت‌بندی آنها، در پاسخ به سیوال چیستی شاخص‌ها، به ارایه یک مدل مفهومی می‌پردازد.

کارآفرینی سازمانی به گونه‌ای از کارآفرینی اطلاق می‌گردد که فرد کارآفرین با کشف هوشیارانه فرصت‌های کارآفرینانه در سازمان، ریسک‌های منطقی و محاسبه‌شده را پذیرفته و ضمن تحمل ابهام‌های موجود، با اقدام به عمل کارآفرینانه، در سازمان خلق ارزش می‌نماید. از آنجا که مفاهیم فرصت، تهدید، ریسک و ابهام ارتباط تنگاتنگی با مفهوم راهبرد در سازمان پیدا می‌کند، تربیت مدیران کارآفرین نیز یکی از شیوه‌های حرکت به سمت تربیت مدیران راهبردی است. ارتباط تنگاتنگ مفاهیم کارآفرینی و راهبرد، به شکل مستقیم حتی در گونه‌ای از کارآفرینی تحت عنوان کارآفرینی استراتژیک (راهبردی) تبلور عینی یافته است. گرچه در بخش تجاری و خصوصی، این مباحث تا حد مطلوبی جای خود را باز کرده است، اما در بخش دولتی میزان توفیق در تربیت مدیران کارآفرین، هنوز تا حد مطلوب فاصله دارد. بنا به اذعان اکثر صاحب‌نظران مدیریت دولتی و نظام اداری، در بخش دولتی کشور ما منابع راکد و بلااستفاده بسیار زیادی هم در بخش نیروی کار و هم در حوزه انواع مختلف سرمایه وجود دارد که به دلیل فقدان افرادی که بتوانند آنها را به مرحله بازدهی برسانند، نه تنها حاصلی برای کشور دربر ندارند، بلکه در بسیاری از اوقات، هزینه‌های جانبی دیگری را نیز به دولت تحمیل می‌نمایند. از این رو، به دلیل وجود فرصت‌های بسیار زیاد در زمینه کارآفرینی درون‌سازمانی در بخش دولتی و نظام اداری، تربیت مدیران کارآفرین که بتوانند این‌گونه منابع را به بار بنشانند، اهمیتی ویژه می‌یابد تا با کشف و بهره‌برداری از فرصت‌های موجود، در سازمان خلق ارزش کنند. در این نوشتار در تلاش هستیم تا با نگاهی به جوانب موضوع، به بررسی چالش‌ها و راهکارهای مختلف تربیت مدیران کارآفرین در بخش دولتی بپردازیم.