مجله پژوهش و مطالعات علوم اسلامی
پیاپی 36 (تیر 1401)

از جمله مباحث عمده و گسترده در طول تاریخ قرآن بحث از جمع آوری و کتابت قرآن است. با وجود پذیرش نگارش قرآن در زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اکثر اندیشمندان اسلامی پیدایش مصحف واحدی را به زمان عثمان نسبت داده اند. با توجه به اینکه اکثر مصاحفی که در زمان صحابه رایج بوده از میان رفته است بازکاوی توحید مصاحف در زمان عثمان و پاسخ به شبهات اهمیت دو چندانی دارد. مقاله پیش روبا رویکردی انتقادی و شیوه توصیفی- تحلیلی، ضمن بیان تاریخچه مصاحف و گزارشی از شبهات مطرح شده در این زمینه به نقد و بررسی هریک از آنها می پردازد. وجود شبهاتی چون تغییر و اختلاف مصاحف صحابه با مصحف عثمانی و مخالفت صحابه با آن، رسم الخط مصحف عثمانی، وجود اغلاط در مصحف عثمانی از جمله شبهات مطرح شده در این نوشتار می باشد. یافته های پژوهش حاضر نشان از آن دارد که جمع عثمان فقط توحید مصاحف بوده که با نظارت و تایید امام علی (ع) انجام گرفته است و امام (ع) با تایید قرآن موجود و صحه گذاشتن بر آن، راه را بر هرگونه تحریف و تغییری در قرآن بست. و ادعاهایی همچون اختلاف مصاحف، وجود اغلاط در صحف عثمانی و...که اندیشمندان مطرح کرده اند کاملا بی اساس بوده و به صورت دقیق و اندیشمندانه در آن ها نگرش نشده چرا که به عنوان نمونه مخالفت افرادی چون ابن مسعود برگرفته از غرایض خاصی بوده و همچنین وجود اغلاط و اختلافات مصاحف عثمانی و... همه بی اساس بوده و در آن ها نگاه و تفکر همه جانبه وجود ندارد.

مهمترین هدف سازمان ملل متحد براساس منشور ملل متحد (ماده یک) ، حفظ صلح و امنیت بین المللی است. در همین راستا سازمان ملل متحد موظف است تا ضمن احراز وجود هر گونه تهدید علیه صلح، نقض صلح یا تجاوز علیه صلح، به توصیه ها و تصمیماتی برای حفظ یا اعاده صلح و امنیت بین المللی مبادرت ورزد. در دهه های اخیر به موازات دگرگونی تدریجی در مفاهیم صلح و امنیت بین المللی با توجه به توانایی های نظامی ، قدرت اقتصادی، تحولات تکنولوژی و پیشرفتهای صنعتی ، فعالیتهای سازمان ملل نیز در قلمرو صلح و امنیت جهانی دچار تحول اساسی شده است.در متن چنین تحولاتی بود که تروریسم بین الملل نیز به عنوان یکی از تهدیدات جدی برای صلح و امنیت بین المللی در سازمان ملل مطرح گردید.سازمان ملل در مواجهه با تروریسم بین الملل نه تنها معاهداتی را طرح و به تصویب دولتهای عضو رسانده است، بلکه از رهگذر قطعنامه های مجمع عمومی و شورای امنیت طیف گسترده ای از تعهدات را که شامل اقدامات اجرایی، سیاسی، قانونگذاری، مالی، بانکی و حقوقی می شود، برعهده دولتها گذاشته است.شورای امنیت یکی از ارگانهای سازمان ملل متحد است که وظیفه پاسداری از صلح و امنیت بین المللی را به عهده دارد. این اهمیت بدان دلیل است که شورای امنیت قادر است، تصمیمات لازم الاجرایی در چارچوب منشور ملل متحد اخذ و تمامی دول عضو را متعهد به اجرای آن نماید. با بررسی عملکرد شورای امنیت درمی یابیم که هرچند شورا، ظاهرا در حدود اختیارات و ساختار موجود عمل کرده است، ولی از رویکرد کلی قطعنامه های شورا، این امرآشکار می شود که شورا اگرچه در جهت اهداف منشور عمل کرده است ولی گاهی به علت فقدان تعاریف دقیق از مفاهیم کلیدی مانند صلح وامنیت و تجاوز و مفاهیم حقوق بشردوستانه، حقوق بشر و تروریسم، دامنه و حدود اختیارات شورا با ابهامات و سوء برداشتهایی همراه بوده است. از این رو، حیطه ی صلاحیت شورای امنیت، فصول شش و هفت و هشت و دوازده منشور و شرایط مذکور در ماده ی 24 و اختیارات ضمنی شورا در چهارچوب اصول و اهداف منشور است، که شورا در اجرای آن در کشور های داخل در مخاصمات (سوریه، یمن، افغانستان، اتیوپی، میانمار و سومالی) گاهی با چالشهایی مواجه بوده است. بررسی حیطه اختیارات و صلاحیت های شورای امنیت با رویکردی جدید می تواند باعث تقویت نقش شورای امنیت و افزایش کارایی شورا در ایفای وظایف خویش باشد. سازمان ملل می تواند با ارایه و ایجاد توافق حداقلی مشترک میان کشورها راه را برای مبارزه موثر علیه تروریسم از طریق انعقاد کنوانسیون های بین المللی هموار کند. از آنجایی که بازیگران متفاوت، دیدگاه یکسانی راجع به تروریسم ندارند سازمان ملل نتوانسته است اقدامات حقوقی متحد الشکلی را شکل دهد.

رشد و شکوفایی فعالیت‌های اقتصادی در دنیای حاضر، مستلزم اتخاذ تدابیر صحیح تجاری است که یکی از این برنامه‌های راهبردی، مذاکره و انعقاد قراردادها از طریق نماینده تجاری است. امروزه نمایندگی تجاری، یکی از رایج‌ترین نهادهایی می‌باشد که استفاده از آن با توسعه ارتباطات و گسترش دامنه روابط اعتباری در جوامع و نیز انجام اعمال حقوقی متعدد بیش از پیش، توسعه یافته، به طوری که با گسترش بازرگانی و تجارت و فراتر رفتن آن از حوزه ملی کشورها و بین‌المللی شدن آن، پدیده نمایندگی تجاری نیز اهمیت بیشتری پیدا نموده است. هرچند نمایندگی تجاری قدمتی به درازای تاریخ تجارت دارد با این حال هیچگاه قوانین و مقررات مشخص و شناخته شده‌ای در سطح ملی و بین المللی نداشت تا اینکه با گسترش تجارت بین‌الملل و لزوم استفاده از نمایندگان تجارتی برای فروش و معرفی کالاها و خدمات، لزوم تدوین قواعد و مقررات آن نیز احساس شد. اهمیت نمایندگی تجاری آنجا مشخص می‌شود که اساسا امروزه بسیاری از امور تجاری اشخاص توسط نمایندگان آنان صورت می پذیرد. نمایندگانی که در عناوین مختلف فعالیت می‌نمایند. بنابراین در این مقاله به بررسی جایگاه نمایندگی تجاری در حقوق ایران و فرانسه می‌پردازیم.

در فقه و حقوق، شهادت به عنوان یکی از ادله اثبات دعوی از ارزش بالایی برخوردار است و به وسیله آن اکثر اعمال و وقایع حقوقی قابل اثبات بوده و در دعاوی کیفری و مدنی پذیرفته شده است. تکلیف شرعی و اخلاقی و اجتماعی آحاد افراد جامعه در مقابل دستگاه عدالت ایجاب می‌نماید که افراد در مواقع مختلفی اقدام به اداء شهادت نموده و قاضی را در راستای احقاق حق مساعدت و یاری نمایند. با شهادت شهود حقی که به آن شهادت داده شده به ذمه مشهود علیه ثابت می‌گردد، مگر اینکه شهود از شهادت خودشان رجوع کنند و یا کذب شهادت آن‌ها ثابت شود. همانطور که شهادت در اثبات جرم و صدور رای تاثیرگذار است، رجوع از آن نیز در صدور حکم تاثیر می‌گذارد. در واقع با رجوع فرد از شهادت در امور کیفری، قاضی با توجه به سایر ادله رای صادر می‌کند. با توجه به اینکه زمان رجوع از شهادت در چه مرحله‌ای از مراحل دادرسی اعم از قبل از صدور حکم، بعد از صدور حکم، بعد از اجرای باشد احکام مختلفی دارد. به همین علت رجوع از شهادت می‌تواند اهمیت زیادی در صدور احکام قضایی داشته باشد.

حقوق شهروندی از مهمترین و اساسی‌ترین موضوعات مطروحه در یک جامعه است و نهادهایی همانند سازمان ثبت اسناد و املاک کشور وجود دارند تا بتوانند حقوق شهروندان در جامعه را تضمین و آن را گسترش دهند. در این راستا هدف از تدوین حقوق ثبت، تثبیت مالکیت مشروع اشخاص، تنظیم روابط اقتصادی، حقوقی، اجتماعی آنان، اعتبار بخشیدن به معاملات، تعهدات، قرارها و اقرارها به منظور پیشگیری از اختلافات و طرح دعاوی است. آثار ثبت املاک و اسناد معاملاتی آن نه تنها فرد را منتفع می‌سازد و در روابط طرفین معامله موثر است، بلکه نسبت به اشخاص ثالث و در نهایت جامعه تسری پیدا می‌کند و باعث تحقق و گسترش حقوق شهروندی در جامعه می‌شود. امروزه ثبت اسناد و املاک بیشتر برای حفظ حقوق مالکان صورت می‌گیرد، تا از تجاوز سایرین به حقوق فردی افراد جلوگیری شود و مالک نیز بتواند تصرفات مالکانه اعم از بستن قراردادهایی از قبیل بیع، اجاره، وقف، در اموال خودش داشته باشد و یا حق شکایت شاکی یا معترض نسبت به پرونده‌های اجرایی یا ثبتی یک حق شهروندی محسوب می‌شود که در قوانین مذکور مقرر گردیده است.

هر یک از امامان دوازده‌گانه در زمانه‌ای با شرایط خاص زندگی می‌کردند، در میان ایمه، عصر امام صادق (علیه السلام) عصر جنبش‌های فرهنگی بود. از یک طرف به خاطر منازعه امویان و عباسیان، فرصت برای امام (علیه السلام) مهیا شد تا به شاگرد پروری بپردازد. از طرف دیگر فرقه‌ها و جریانات فکری، یا به وجود آمدند و یا فعال‌تر شدند. در این دوران، می‌طلبید امام صادق (علیه السلام) به عنوان امام عصر، سکوت نکرده و در کنار کرسی تدریس، مواجهه‌ای درست و سازنده در برابر فرقه‌ها و نحله‌ها داشته باشد. مطالعه سیره امام صادق (علیه السلام) نشان می‌دهد که آن حضرت دو نوع برخورد، یعنی برخورد هدایتی و برخورد تدافعی، در برابر این فرقه‌ها و نحله‌ها داشته‌ است. در عصر حاضر، در هر زمان و مکانی، فرقه‌ای نو ظهور می‌کند و جریانات فکری انحرافی جدید به وجود می‌آید، شناخت سبک امام صادق (علیه السلام) در مواجهه با جریانات فکری و فرقه‌های انحرافی لازم و ضروری است تا مبلغین و پژوهشگران حوزه‌های علمیه، از این روش‌ها برای دفع شر این فرقه‌ها و جریانات فکری بهره بگیرند. با مراجعه به کتب تاریخی و روایی این نتیجه حاصل شد که امام صادق (علیه السلام) با توجه به شرایط فرهنگی – سیاسی حاکم بر جامعه عصر خود دو نوع برخورد با فرقه‌ها و جریانات فکری انحرافی داشت که عبارت اندز: 1- برخورد هدایتی و جذب مخالفان2- برخورد دفعی و مبارزه منفی.

مفهوم جنگ همواره از مفاهیم مذموم در روابط بین‌الملل محسوب می‌شود. اما یک واقعیت غیر قابل انکار در حوزه روابط بشری است. جنگ‌ها با توجه به ماهیت خود می‌توانند دوحالت تدافعی و تهاجمی داشته باشند. از نظریاتی که در راستای ارتقاء قواعد جنگی مطرح شده، نظریه جنگ عادلانه است. این نظریه سعی می‌کند با ایجاد قواعدی اخلاقی و انسانی، از شدت هزینه‌های مادی و معنوی جنگ بکاهد. اسلام نیز به عنوان یک دین فراگیر در خصوص جنگ و صلح دارای دیدگاه‌ها و نظریاتی است. بنابراین سوال اصلی این پژوهش این است که جنگ عادلانه در دیدگاه اسلامی چه جایگاهی دارد؟ بر اساس فرضیه مطرح شده اسلام دین صلح‌طلبی است و قواعدی انسانی و اخلاقی را برای جنگ مطرح کرده است که با نظریه جنگ عادلانه مطابقت دارد. در این پژوهش ضمن بررسی دیدگاه اسلام در خصوص جنگ، به نظریات اسلام در خصوص اهمیت صلح نیز پرداخته می‌شود.

عرف از دیر باز و قبل از پیدایش قانون و قانون گذاری در بین مردم رواج داشته و مردم براساس آن عمل می کردند و آن قاعده ای بود که به تدریج میان همه مردم یا گروهی از آنان به عنوان قاعده‌ای الزام آور مرسوم شده است. در این پژوهش و رساله علمی سعی شده جایگاه عرف در فقه و حقوق مورد بررسی قرار گیرد و پرسش اساسی و مهمی که به ذهن خطور می کند این است که آیا عرف از منابع مستقل فقه و حقوق می باشد یا خیر؟در این نوشتار با مراجعه به کتب فقهی و حقوقی و قوانین و نظریات صاحب نظران جایگاه عرف و محدوده مراجعه به آن را معین می نماییم. نظام حقوقی اسلام با امضاء کردن عرفهای محلی و ارجاع قاضی به آنها توانسته است سیستم فقهی و حقوقی خود را برای همیشه زنده و پویا نگاه دارد، همچنان که قانونگذار ما نیز به تبعیت از فقه، در قوانین مختلف جزایی، مدنی و حتی رویه قضایی به عرف توجه داشته است. اگرچه عرف در فقه امامیه دلیل مستقلی در عرض سایر ادله نیست ولی در تشخیص و تطبیق مفاهیم بر مصادیق کاربرد و اعتبار دارد. به خصوص در حوزه ی فقه خانواده، در بسیاری موارد مثل مهر المثل و اشتغال زنان، شارع نظر عرف را در اولویت قرار داده است. باورهای عرفی که موافق با اصول و ارزش های دینی است در تدوین قوانین و مقررات عادلانه و حفظ حقوق زنان بسیار موثر است. عرف حکمی، در حقوق مبتنی بر اراده شارع و یا حتی حقوق مبتنی بر اراده قانون‌گذار دولتی، نمی‌تواند منبع قاعده آمره یا حقوق و تکالیف غیرقابل اسقاط باشد؛ زیرا معنای منبع قاعده آمره بودن عرف این است که اراده اجتماعی، به‌عنوان مبنای اعتبار قاعده حقوقی، در نظام حقوقی دینی و در حوزه حقوق خانواده پذیرفته‌شده است؛ در این صورت، باید، منتظر تعارض اراده شارع و یا اراده قانون‌گذار دولتی از یکسو و اراده اجتماعی از سوی دیگر، در سطح‌مبنای اعتبار قواعد حقوقی بود.نکاح را، نباید قراردادی خصوصی تلقی کرد؛ عقدی است معین که مفاد آن و از همه مهم‌تر، حقوق و تکالیف زوجین، در نظام حقوقی ایران، از سوی شارع مقدس تشریع گردیده است. به‌این‌ترتیب، اگر کارکرد موضوعی عرف، در نکاح، قابل‌پذیرش باشد، کارکرد حکمی آن، درصورتی‌که این حکم آمره باشد، چالش‌برانگیز بوده و پذیرش آن دشوار می‌نماید. درعین‌حال، توسعه عرف حکمی، به حقوق قابل اسقاط زوجین همچون حق فسخ ناشی از اشتراط یا نفقه قابل اسقاط، قابل توجیه است.

لذت از اموری است که انسان همواره آن را جست و جو کرده و به دنبال آن است و از آلام دوری می‌کند چرا که این مساله با سعادت دنیوی و اخروی اوگره خورده و به دلیل اهمیت موضوع همواره فلاسفه به آن پرداخته‌اند. سرور در برابر حزن نه تنها امروزه بلکه قرن هاست که ذهن اندیشمندان را برای طرح و بحث این موضوع را به خود مشغول کرده است. و نیز نکته بسیار مهم رفع آلام برای زندگی بهتر و رسیدن به کمال می تواند عاملی برای طرح این موضوع باشد.و سوال مهم از ماهیت لذت و الم و تاثیر آن در زندگی انسان که بسیار حایز اهمیت است و ما سعی داریم در اینجا به نظر علامه طباطبایی در این زمینه بپردازیم. مساله اصلی این پژوهش این است که دیدگاه علامه طباطبایی در مورد لذت و الم چیست؟این تحقیق ،تحقیقی است که به مباحث مطرح شده در فلسفه و الهیات می پردازد و روش تحقیق انتقادی است که محقق تلاش می کند علاوه بر گزارش اطلاعات حاصل از تحقیق به ارزیابی داده ها و اثبات ان نیز بپردازدو نگارنده سعی دارد به بازسازی اندیشه های این فیلسوف بپردازد. یافته های تحقیق حاکی از است علامه طباطبایی از آن جایی که در عوالم وجودی ، عقل را بالاترین عالم میان عوالم سه گانه میداند و آن را از لحاظ وجود و هستی نزدیک ترین به مبدا اعلی و عالم عقول مجرد میداند ، عقیده دارد نظام عقلی بهترین و استوارترین نظام ممکن است و آن را قوی ترین عالم می داند چون فعلیت آن تام است.ایشان بالاترین نوع لذات و آلام را لذات و آلام عقلی می داند و آن را شدیدترین و قوی ترین لذات و آلام نفس می داند چون مجرد از ماده و دارای ثبات و دوام است.

این مقاله با هدف بررسی رابطه اضطراب اجتماعی و ابرازگری هیجانی با میانجی گری بلوغ عاطفی در دختران دوره دوم متوسطه شهرستان اسلامشهر انجام گرفت. روش پژوهش حاضر، توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دختران دوره دوم متوسطه شهرستان اسلامشهر که در سال تحصیلی 96-97 مشغول به تحصیل بودند تشکیل دادند؛ با روش نمونه گیری به صورت در دسترس تعداد370 دانش آموز به عنوان نمونه انتخاب شدند. پرسشنامه هایی که جهت جمع آوری اطلاعات از گروه نمونه در نظر گرفته شدند عبارت بودند از: پرسشنامه ابراز گری هیجانی کینگ و امونز (1990)، پرسشنامه اضطراب اجتماعی (SPIN) کانور و همکاران (2000) و مقیاس بلوغ عاطفی یاشویر سیک و بهارگاوا (1990). برای تجزیه و تحلیل آماری داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و مدل معادلات ساختاری (SEM) به کمک نرم افزار Amos و 22SPSS استفاده شد. نتایج نشان داد اضطراب اجتماعی هم به طور مستقیم و هم غیر مستقیم از طریق بلوغ عاطفی با ابراز گری هیجانی رابطه دارد. بطور کلی با توجه به نتایج می توان گفت که بلوغ عاطفی در رابطه اضطراب اجتماعی و ابرازگری هیجانی نقش میانجی دارد.

در فقه و حقوق اسلام، هدف اصلی ایجاد مسیولیت، جبران زیان‌های وارده و برقراری قسط و عدالت اسلامی است. در این میان مسیولیت مدنی و مسیولیت کیفری از مواردی هستند که برای جبران ضرر از شخص متضرر وضع شده‌اند. در مسیولیت مدنی قاعده کلی آن است که اگر شخصی از روی عمد یا بی‌مبالاتی ضرری به کسی وارد کند، مسیول شناخته شده و باید در صدد جبران خسارت آن برآید و در مسیولیت کیفری در صورتی که شخص عامدانه ضرری به دیگری وارد کند مجرم شناخته شده و باید مجازات گردد. در واقع هدف از این تحقیق پاسخ به این سوال است که آیا می‌توان برای مسیولیت مدنی و کیفری رابطه‌ای مشابه رابطه غذا و دارو در نظر گرفت؟ به این صورت که مسیولیت مدنی را به مثابه غذا یعنی قابل مصرف و سرایت به همه اشخاص بدون در نظر گرفتن شرایط خاص و مسیولیت کیفری را به مثابه دارو یعنی عدم تجویز آن به همه افراد مگر با شرایط خاص، در نظر بگیریم. این تحقیق که به روش توصیفی-تحلیلی تدوین شده برای همانندی رابطه مسیولیت مدنی و کیفری به غذا و دارو به اصول و قاعده‌ای چون اصاله الإباحه، اصاله البرایت، اصل تعمیم و قاعده التعیین بالعرف کاتعیین بالنص استناد شده است که ابتدا به تعریف و توضیح مختصری از آن‌ها پرداخته می‌شود و سپس کیفیت استدلال بیان می‌گردد.

عصمت منحصر به پیغمبران و امامان معصوم نیست. معصومان به خاطر تاییدات الهی و اعمال پاک خویش چنان هستند که در عین داشتن قدرت و اختیار برای گناه کردن به سراغ گناه نمی روند با اینکه نه اجباری در این کار است و نه اکراهی. این حالتی است که از درون وجود آنها بر اثر آگاهی ها و مبادی فطری و طبیعی می جوشد، بی آن که جبر و اجباری در کار باشد. حضرت زهرا (سلام الله علیها) به خاطر اراده تکوینی الهی، وراثت، تربیت، رشد و پرورش تقوی، علم و معنویت دارای مقام عصمت است. پژوهش حاضر با هدف اثبات عصمت حضرت فاطمه (سلام الله علیها) با مراجعه به آیات و روایات انجام شده تا یکی از بارزترین ویژگی های ایشان به مخاطبین شناسانده شود. زیرا این بانوی بزرگ اسلام الگوی تمام زنان از اولین تا آخرین و محور عفو و رحمت الهی است. این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی به بیان مطالب پرداخته و روش آن اسناد و مدارکی با مراجعه به منابع کتابخانه ای دست اول (آیات و روایات) و همچنین استفاده از نرم افزارها و سایت های معتبر دینی می باشد. از بررسی محورهای یاد شده این نتیجه حاصل شد: آیه تطهیر دلالت بر نفی هرگونه رجس و پلیدی بخصوص رجس معنوی و غیرمادی مانند شرک، کفر و گناه از اهل بیت (علیهم السلام) و از جمله حضرت فاطمه (سلام الله علیها) دارد همچنین (طهرک) در آیه 42 سوره آل عمران نیز این مقام را اثبات می کند عصمت خاتمیت در روایت (فاطمه بضعه منی) دیده می شود و در روایت فاطمه صدیقه است نمی شود به مقام صدیقین جز با عصمت رسید.