نشریه پژوهش های سیاسی
سال پنجم شماره 3 (پیاپی 14، پاییز 1394)

با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه و اتخاذ رویکردی نوین براساس دکترین احمد داوود اغلو به نام ژرفای استراتژیک، شاهد تغییراتی در سیاست خارجی این کشور هستیم. یکی از اهداف این سیاست خارجی تبدیل شدن ترکیه به یک قدرت مرکزی است. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که علل و چالش های پیش روی ترکیه برای کسب این جایگاه چیست. براساس نظریه ریالیسم تهاجمی لازمه کسب چنین جایگاهی توسعه و اقتدار یک کشور در ابعاد مختلف از قبیل نظامی، اقتصادی و اجتماعی است فرضیه پژوهش براین استوار است که ترکیه به دلیل وابستگی های نظامی و اقتصادی به غرب و وجود مشکلات لاینحل اقلیت های قومی و مذهبی نتوانسته است اقتدار لازم را در ابعاد فوق الذکر کسب نماید. هدف این مقاله بررسی موقعیت فعلی ترکیه و چالش های پیش روی این کشور جهت نایل شدن به یک قدرت مرکزی  و استراتژیک است

رژیم صهیونیستی برای خروج از فضای متخاصم کشورهای خاورمیانه، از سالها پیش درصدد گسترش نفوذ خود در مناطق دیگر، به ویژه در کشورهای مسلمان نشین غیرعرب است. بعد از فروپاشی شوروی، این شرایط تا حدودی برای این رژیم فراهم شد تا با نفوذ تدریجی در قفقاز و بخصوص جمهوری آذربایجان بر مبنای تفکر ابتدایی «دکترین بن گوریون» روابط گسترده ای را برقرار کند. این روابط پس از سال 1992 در اشکال مختلف اقتصادی، مالی، سیاسی و امنیتی و فرهنگی نمود یافته است. در این میان تحقیق پیش رو به دنبال جواب به این سوال است که آیا نفوذ رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان می تواند امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را به چالش بکشد؟ و در پاسخ می توان این استدلال را کرد که حضور این رژیم در جمهوری آذربایجان و نزدیکی آن به ایران سبب تضعیف امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و تنگ تر شدن حوزه ی امنیتی آن گردد و همچنین این حضور در جهت استفاده از ظرفیت های نفتی منطقه طرح ریزی شده است. همچنین در این پژوهش براساس روش تحقیق تحلیلی - توصیفی رابطه ی علی بین دو دسته از متغیرهای مستقل (حضور رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان) و وابسته (امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران) مورد واکاوی قرار خواهد گرفت و نشان خواهیم داد که حضور رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان به مثابه محیط امنیتی پیرامونی جمهوری اسلامی ایران می تواند با توجه به واگرایی جمهوری اسلامی ایران از سیاست گذاری های یکجانبه گرایانه ایتلاف غرب و این رژیم به عنوان متحد نزدیک راهبردی نومحافظه کاران آمریکا در خاورمیانه به کاهش سطح تاثیرگذاری راهبردی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران در این کشور و کاهش امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران بینجامد.

در عصر کنونی حقوق بشر به یکی از جدی ترین مباحث بین المللی بدل شده است و در سیاست خارجی و تعاملات دوجانبه و چندجانبه کشورها اهمیت ویژه ای یافته است؛ به طوری که امروزه هیچ کشوری نمی تواند هنجارهای حقوق بشری را انکار نماید. با نهادینه شدن حقوق بشر در سیاست بین الملل، هنجارهای مربوطه جزیی جدایی ناپذیر از سیاست بین دولت ها و جوامع شده اند؛ و بر کیفیت و کمیت روابط خارجی تاثیر می گذارند. روابط ایران و اتحادیه اروپا نیز متاثر از هنجار حقوق بشری است. حقوق بشر یکی ازموضاعات اساسی در روابط بین ایران و اتحادیه اروپا محسوب می گردد. موضوع حقوق بشر، همواره یکی از چالشی ترین و بحث برانگیزترین موضوعات در روابط جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپایی بوده است و فراز و نشیب های متعددی در آن قابل مشاهده است. به طور سنتی کشورهای اروپای غربی به عنوان خاستگاه تاریخی تمدن غربی تلاش می نمایند تا حقوق بشر را به عنوان یکی از ارمغان های اومانیسم دانسته و خود را بانی معیارها و ارزش های اومانیستی این تمدن معرفی نمایند. در واقع طی سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، رفتار کشورهای عضو اتحادیه اروپایی با موضوع حقوق بشر در ایران شاهد فراز و نشیب هایی بوده است، به گونه ای که در برخی از مقاطع، اروپایی ها بانی تدوین و تصویب قطعنامه های شدیداللحن حقوق بشری بر علیه جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد بوده اند و در برخی از مقاطع نیز رفتار ملایم تری از خود نشان داده اند. این پژوهش در چهارچوب نظریه سازه انگاری، سعی در پاسخ دادن به این سوالات است آیا ماهیت متفاوت حقوق بشر در روابط ایران و اتحادیه اروپا اثر گذار است؟ و همچنین آیا استفاده ابزاری اتحادیه اروپا از حقوق بشر بر روابط ایران و اتحادیه اروپا تاثیر دارد؟ یافته های پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی به دست آمده است نشان می دهد هویت متفاوت که منجر به نگاه متفاوت به حقوق بشر می شود و همچنین استاندارد دوگانه اتحایه اروپا در تخریب روابط ایران و اتحادیه اروپا در سال های 1376-1392 تاثیر داشته است.