نشریه میگو و سخت پوستان
سال ششم شماره 1 (پیاپی 13، بهار و تابستان 1400)

آب در آبزی پروری، به عنوان مکانی جهت تولید و حفظ زنجیره غذایی است و نقش مهمی در حفظ اکسیژن محلول، ایفا می کند. ازاینرو، مدیریت آن حایز اهمیت است. بررسی کیفیت آب ورودی و پساب آبزی پروری، می بایست مطابق با نوع محصول پرورشی و سطح استانداردهای مربوطه باشد. بطور مشخص در مدیریت استخر، یکی از پارامترهای عینی که توسط پرورش دهندگان میگو بکار گرفته می شود، رنگ آب می باشد. رنگ آب تحت تاثیر عوامل مختلف زیستی و غیر زیستی، از جمله رشد، تکثیر و مرگ جلبک ها تغییر می کند. تعییر رنگ آب، گاه نشانه ای از شرایط نامطلوب است. آب نامطلوب در محیط پرورش آبزی، به عنوان یک عامل جدی استرس، زمینه ساز بروز بیماری می باشد. با توجه به اثرات انواع مختلف رنگ آب در اکوسیستم استخرهای پرورشی، ایجاد رنگ مناسب و حفظ ثبات آن ضروری است. در مقاله حاضر به رنگ آب در استخرهای آبزی پروری، به عنوان عامل کلیدی در مدیریت کیفیت آب، پرداخته شده است.

صید میگو به روش ترال یکی از موثرترین و متداول ترین ابزار صید در جهان می باشد. از آن جا که استفاده ازتور ترال در آب های مناطق گرمسیری متداول است و یکی از ویژگی های این مناطق، تنوع زیستی بالا در مقام مقایسه با مناطق معتدله است، این روش صید به دلیل خصوصیت عملیاتی غیرانتخابی آن، باعث برهم زدن توازن زیست توده، تنوع و غنای موجودات زنده می شود. علاوه بر این، شواهد زیادی نشان می دهد که تور ترال میگو به دلیل درصد بالای صید ضمنی، اثرات منفی نامطلوبی بر زیستگاه های آبزیان می گذارد. اطلاعات کمی در مورد تاثیرات ترال میگو بر اکوسیستم دریا بخصوص بستر مناطق ساحلی وجود دارد. در این مقاله، مطالعات منتشر شده در مورد اثرات ترال میگو بر محیط زیست دریایی و تنوع زیستی بررسی شده و اثرات مستقیم و غیرمستقیم صید میگو-ترال بر ساختار زیستگاه مورد بحث قرار گرفته است و در نهایت، توصیه هایی جهت دستیابی به صید پایدار، کاهش صید ضمنی و مدیریت بهینه اکوسیستم دریایی تحت فاشر صید ترال ذکر می گردد.

پرورش میگو در ایران در استان های ساحلی جنوب و سواحل منطقه گمیشان استان گلستان در حال انجام است و با توجه به سودآوری این صنعت هرساله بر میزان سطح کشت افزوده می شود. کسب موفقیت و به سرانجام رساندن دوره پرورش میگو با توجه به مجتمع بودن و هم جواری مزارع و استفاده از کانال های آب رسان و خروجی مشترک وابسته به رعایت اصول بهداشتی و ایمنی زیستی تمامی پرورش دهندگان هر مجتمع و حتی در مقیاس وسیع تر استان مربوطه و کشور هست. این مقاله قصد دارد تا به بررسی موارد فوق پرداخته و ضمن تهیه یک گزارش کامل از ضوابط و معیارهای پرورش میگو از آغاز تا برداشت میگو به تفاوت های استانی نیز پرداخته و در مواردی که لازم باشد این ضوابط و معیارها را مطابق با نیاز استانی مطرح نماید. برای تدوین این ضوابط از بررسی های منابع علمی مرتبط از قبیل جستجوی کتابخانه ، اینترنتی مقالات و مجلات علمی استفاده شده است . همچنین استاندارد های ملی سازمان های دولتی نظیر سازمان دامپزشکی کشور و سازمان شیلات ایران مورد استفاده قرار گرفت.

رسیدن به اهداف توسعه آبزی پروری پایدار در کشور، مستلزم استفاده از جمعیت‏های متنوع ژنتیکی و عاری از بیماری و پرورش میگوهای اصلاح نژاد شده با رعایت موارد امنیت زیستی است. امروزه بیماری‏ها و همه‏گیر‎‏ی‏ ناشی از آن‏ها به عنوان اساسی ترین مشکل در سیستم های پرورش متراکم میگو، مورد توجه قرار گرفته‏اند. از آنجا که مقابله با عوامل بیماری‏زا، ریشه‏کنی و یا کنترل آن‏ها در شرایط پرورشی دشوار است، لذا اصلاح نژاد انتخابی میگو به منظور تولید لاین‏های مقاوم در برابر عوامل بیماری‏زا، می‏تواند یک گزینه مناسب برای کنترل بیماری باشد. دو ویروس سندرم لکه سفید (WSSV) و سندرم تورآ (TSV) بیشترین خسارات اقتصادی را بر صنعت پرورش میگو داشته‏اند، بنابراین اصلاح‏گران میگو بیشتر تلاش خود را برای تولید لاین‏های مقاوم در برابر آن‏ها متمرکز نموده‏اند. محققان توانسته‏اند مقاومت در برابر ویروس سندرم تورآ را با موفقیت بهبود بخشند. با این حال، به دلیل وراثت پذیری خیلی پایین صفت مقاومت به ویروس سندروم لکه سفید، افزایش بازماندگی به آن دشوارتر بوده است. اخیرا تحقیقات امیدوارکننده‏تری به منظور تولید لاین‏های مقاوم به ویروس سندروم لکه سفید گزارش شده است. در کنار انتخاب فنوتیپی، استفاده از روش‏های انتخاب ژنوتیپی نظیر ردیابی ژن‏های بزرگ اثر برای مقاومت در جمعیت و انتخاب به کمک نشانگر (MAS) می‏توانند راهکار‏های موثری جهت تولید لاین ‏های مقاوم در برابر عوامل بیماری‏زا به ویژه ویروس سندروم لکه سفید باشند. لذا هدف از این مقاله، آشنایی با مفاهیم پایه‏ ای اصلاح نژاد در میگو و نیز مرور برنامه ‏های بهبود ژنتیکی جهت تولید لاین‏های مقاوم به بیماری در میگوی سفید غربی (وانامی) است.

در سیستم های مختلف پرورش میگو در استخرهای خاکی، بهبود شرایط استخر در شروع فعالیت برای اولین بار پس از احداث و نیز بعد از برداشت محصول برای ادامه تولید در دوره های بعد از اهمیت بالایی برخوردار است. آماده سازی بموقع مزارع پرورش در زمینه امکانات، تاسیسات و آب مناسب مورد نیاز مطابق با استانداردها و دستورالعمل های معتبر از مهمترین عواملی است که دستیابی به محصولی سالم با کمیت و کیفیت مطلوب را تضمین می کند. الگوی آماده سازی رایج بکار رفته در مزارع پرورش میگوی ایران شامل تخلیه آب استخر، خشک کردن بستر، خارج کردن خاک سیاه و بقایای باقیمانده از دوره قبلی پرورش، نمونه برداری از خاک کف استخر، شخم زدن و تسطیح بستر استخر، آهک پاشی، نصب کت واک ها و تجهیزات خروجی، فیلتراسیون و آبگیری می باشد. بدلیل وابستگی بچه میگوها بویژه در اوایل دوره پرورش به تغذیه از غذای طبیعی (پلانکتون ها) و نیز ویژگی رفتاری کف زی بودن این سخت پوست، فراهم کردن آب مناسب مطابق با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی (اکسیژن محلول، pH، شوری، میزان ذرات معلق در آب و...) مورد نیاز برای رشد پلانکتون ها و در دامنه مطلوب برای زیست میگوها ضروری است. بدیهی است بدلیل اثرات متقابل و انکار ناپذیر آب و خاک در استخرهای پرورش، آماده سازی بهینه بستر و دیواره های استخر و ترمیم و بازسازی آن در پایان هر دوره تولید میگو پتانسیل تولید پایدار محصول طی سالیان متوالی را تقویت خواهد کرد.

ایجاد زیستگاه مصنوعی در سرتاسر جهان عموما با اهداف امکان افزایش و بازسازی ذخایر و حفاظت از مناطق خاص زیستی انجام می شود. این مطالعه حاضر به هدف اندازه گیری پارامترهای زیستی زیستگاه مصنوعی منگف و مقایسه آن با نقطه شاهد به مدت 2 سال (8 فصل) انجام شد.تنوع گونه های فیتوپلانکتونی شناسایی شده در زیستگاه منگف در دوره مطالعه بالغ بر 65 گونه مختلف بود. در زیستگاه شاهد نیز جمعا 57 گونه مورد شناسایی قرار گرفت. کمترین میزان فصلی کلروفیل آ برابر 3.94میلیگرم در لیتر و بیشترین مقدار آن برابر 9.94 میلیگرم در لیتر بدست آمد. تنوع آرایه ها (Taxon) زیوپلانکتونی در زیستگاه منگف و شاهد آن طی دوره مطالعه بالغ بر 26 نوع تاکسون مختلف زیوپلانکتونی بود. زیر شاخه سخت پوستان (Crustacean) در تمام ماه های نمونه برداری هم در زیستگاه منگف و هم در شاهد آن حضور بیشتری داشتند. تعداد ماکروبنتوزهای شمارش شده در زیستگاه از شاهد بیشتر است. این امر را می توان به تاثیر ایجاد زیستگاه و بهبود شرایط زیستی در رسوبات زیستگاه نسبت به رسوبات منطقه شاهد نسبت داد. دربین گروه های کفزی دوکپه ای ها (Bivalvia)، شکم پایان (Gastropoda) و ده پایان (Decapoda) به ترتیب دارای بیشترین فراوانی بودند. در بین سازه های مورد استفاده در زیستگاه منگف، سازهReef ball نسبت به دیگر سازه ها ترجیح داده می شود. انجام مطالعات پایشی به هدف ارزیابی عملکرد زیستگاه های مصنوعی نیز توصیه میگردد، تا بدینوسیله این فعالیت قابل ترویج و گسترش به دیگر آبهای سرزمینی گردد.

پرورش میگو یک فعالیت کشاورزی مهم و پایدار در صنعت آبزی پروری است که می تواند نقش مهمی در امنیت غذایی و تامین غذا ایفا کند. مزارع پرورش میگو در جهان و باید روش های آموزشی و ترویجی با تکیه بر مسایل زیست محیطی به بهره برداران و صیادان صورت گیرد. همچنین میزان سطح تحصیلات، مساحت مزارع پرورش، آشنا بودن صیادان با دانش زیست محیطی، از اصلی ترین روش های ترویج پرورش میگو هستند. طبق آمار پیش بینی شده از سازمان ملل تا سال 2050، جمعیت جهان به 9 میلیارد نفر خواهد رسید و تولید غذا برای این تعداد جمعیت نیاز به 50٪ افزایش بهره وری و استفاده از منابع جدید دارد. بنابراین تامین بیشتر مواد غذایی با استفاده کمتر از منابع مانند زمین، آب و سوخت برای تغذیه جمعیت رو به رشد در چارچوب تغییرات کمتر آب و هوایی و پایداری، یک چالش عمده محسوب می شود و از بین غذاهای دریایی پرورش میگو در جهان و برنامه ریزی میزان افزایش تولید آن نقش مهمی در تامین غذای جهان دارد و هدف از این پژوهش اجرا یی نمودن روش های آموزشی -ترویجی در مزارع پرورش میگو برای بهره برداران و صیادان و اثرات آن محیط زیست است که می تواند نقش مهمی در تولید میگو با سودآوری بالا برای پرورش دهندگان داشته باشد.