فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش های اجتماعی اسلامی
سال بیست و هفتم شماره 2 (پاییز و زمستان 1400)
- تاریخ انتشار: 1401/08/23
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 3-24
از اصول اساسی گفتمان تمدنی در دانشگاه های اسلامی،اصل آزادی است. جاذبه آزادی سبب شد که انقلاب اسلامی آغازگر تحول اجتماعی عظیمی در عصر جدید برای همه اقشار به ویژه نسل جوان ودانشگاهیان شود.انگاره آزادی وقدرت این انگاره، هم در پیروزی و هم در تداوم این انقلاب و هم در نقش تمدن سازی آن بسیار تاثیرگذار است. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و بر اساس آراء و دیدگاه های شهید مطهری سعی شده تصویری از تاثیر نقش تمدنی وجامعه سازی قدرت انگاره آزادی دانشجویان به تصویر کشیده شود. آزادی تفکر،آزادی عقیده،آزادی معنوی ،آزادی اجتماعی وآزادی فرهنگی اقسام مهم آزادی هایی هستند که بستر نقش آفرینی را فراهم می کنند. در مجموعه نظام فکری استاد مطهری، آزادی تفکر با آزادی عقیده که بر مبنای دل بستگی پایه ریزی می شود، متفاوت است و از دیگر تصویر های ذهنی تمدن ساز، آزادی معنوی است که روشن بینی و بصیرت از آثار مهم آن تلقی می شود همان گونه که آزادی اجتماعی و آزادی فرهنگی، از جلوه های مهم آزادی هستند که در ساختن شبکه ها و سیستم های تمدن و بازخوانی و بازسازی اجتماع نقش بسیار نافذی دارند. در این مقاله براساس چشم اندازهای شهید مطهری به بررسی انگاره آزادی و بیان دستاوردهای آن پرداخته شده است.
کلیدواژگان: آزادی، قدرت انگاره، استادمطهری، دانشجویان، تمدن سازی -
صفحات 25-48
هر جامعه ای برای بقاء خود به اجتماعی کردن اعضایش نیازمند است؛ زیرا تشخیص جایگاه آحاد جامعه و نظام ارزشی و هنجاری مشترک از این مسیر محقق می شود.یکی از نهادهای موثر در این امر خانواده است و دین اسلام اهتمام و توجه مضاعفی به این نهاد داشته و در آموزه های آن زمینه ها،عوامل،راهکارها،کارکردها و آسیب ها بیان شده است.مطالعه پیش روی با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی به استخراج و تفسیر اجتماعی گزاره های جامعه پذیری دین و مباحث پیرامونی آن در نهاد خانواده بر اساس آموزه های قرآن می پردازد .زمینه های جامعه پذیری در این نهاد مورد بررسی قرار گرفته،عناصر ساختی والدین و فرزندان در فرایند جامعه پذیری مورد توجه قرار گرفته اند و از دیگر سو، از اهمیت احساسات و عواطف خویشاوندی غفلت نشده و به پایگاه اجتماعی مطلوب خانواده در سطح کلان نظام اجتماعی توجه شده است . عواملی مانند تجانس فرهنگی و استمرار بر انجام مناسک دینداری به منظور تثبیت درونی سازی عناصر دینی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. به کارکردهای جامعه پذیری مانند اصلاحات خویشاوندی و در سطح کلان اجتماعی اشاره شده و مورد پردازش قرار گرفته است.
کلیدواژگان: زمینه های جامعه پذیری، عوامل جامعه پذیری، کارکردهای جامعه پذیری، خانواده، آموزه های قرآن -
صفحات 49-78
افرادجامعه بسته به موقعیت ونوع نسبتی که بایکدیگردارند، ازحقوق و تکالیف متقابلی برخوردارند. مراد از «حق»، قدرت، سلطه یا نوعی امتیاز مدنی است که از طرف عرف، قانون یا نظام اخلاقی (در حقوق اخلاقی) برای اشخاص، گروه ها یا سازمانهایی برذمه کسانی، مقررو منظور شده و آنها اعتبارا می توانند ادای آن را در قالب الگوهای پذیرفته شده، از افراد ذی ربط مطالبه و استیفا کنند. بدیهی است که برخورداری ازهرحق، بانوعیتکلیفبه صوت متقابل یا باواسطه ملازمت دارد. امام سجاد (ع) درضمن برخی دعاهای صحیفه و نیزدر رساله حقوق خود به بخش قابل توجهی ازحقوق و تکالیف متقابل اخلاقی و تاحدی قانونی و الزامی افراد عموما و مومنان خصوصا توجه داده است. نوشتار حاضردر صدد است تا با غور و تامل در ادعیه مختلف صحیفه سجادیه فهرستی از این حقوق و تکالیف را استخراج کرده و آنها را در حد مجال، توضیح و تفسیر نماید. سوال اصلی پژوهش حاضراین است که از دید صحیفه سجادیه، مومنان در جامعه اسلامی و در روابط و مناسبات اجتماعی خویش از چه حقوق و وظایفی به صورت متقابل برخوردارند. روش این مطالعه تحلیل محتوای کیفی فرازهای منتخب از ادعیه صحیفه سجادیه است.
کلیدواژگان: حق، حقوق، تکلیف، اخلاق، عرف -
صفحات 79-100
عدالت از اوصافی است که همه چیز در عالم هستی قابلیت اتصاف به آن را دارند. حقیقت و مفهوم عدالت هم در مورد خدا و افعال او، همچنین در مورد نظام هستی و به طور خاص، در مورد انسان و افعال فردی و اجتماعی او مطرح است. عدالت معیار و میزان حقیقت و حقانیت اشیاء و افعال به شمار می آید. از جمله اموری که متصف به صفت عدالت می شود «اجتماع و جامعه» است، یعنی همان گونه که انسان به عنوان یک شخص متصف به صفت عدالت می شود و او را «عادل»، می نامیم، جامعه و اجتماع نیز قابلیت اتصاف به صفت عدالت را دارد و آن را «جامعه عادلانه» و یا «اجتماع و جامعه عدالت محور» نام گذاری می کنیم. آنچه محور این نوشته را تشکیل می دهد، تبیین توصیفی-تحلیلی رابطه جامعه توحیدی با عدالت اجتماعی در پرتو کلام امام رضا است. ثمره این پژوهش این است که اساس و مبنای عدالت اجتماعی در نگاه امام رضا حقیقت توحیدی است و تنها راه برپایی عدالت اجتماعی، شکل گیری جامعه توحیدی و پیاده کردن احکام و دستورات الهی و پایبند بودن افراد جامعه به آن است.
کلیدواژگان: امام رضا (ع)، توحید، حقیقت، جامعه، عدالت اجتماعی -
صفحات 101-130با توجه به پیشینه فلسفه و عرفان و اختلافاتی که بین طرفداران عقلی و نقلی و شهودی وجود دارد ، نقطه اتصال و تکامل آن ها در آرا و نظرات ملاصدرا دیده می شود و ازاین رو نظریات ملاصدرا برای شناخت هستی شناسی و معرفت شناسی و روش شناسی و کاربرد شهود در کنار عقل و نقل از مهم ترین موارد است که در این پژوهش به آن ها پرداخته شده است. ملاصدرا قایل به تشکیک در وجود به عنوان حقیقتی واحد است، می توان وی را قایل به تشکیک در طریق وصول بدان حقیقت نیز دانست؛ طریقی واحد که در سه مرتبه عقل، شهود و وحی رخ نموده است. به اعتقاد وی، نفس انسانی جامع همه حقایق هستی است. ملاصدرا پیوند عقل و نقل و شهود را در کنار هم ممکن ساخته است و امکان کاربرد روش شهودی با استدلال عقلی و نقلی را پذیرفته است. روش شهودی دارای هستی شناسی مبتنی بر علم ظهور خداوند و معرفت شناسی شهودی توامان با استدلال و نقل و تجربه و اتحاد علم و عالم و معلوم و بر اساس علم حضوری و حصولی و روش شناسی کاربرد شهود و عقل و نقل و تجربه برای رسیدن به حقیقت است.کلیدواژگان: هستی شناسی، معرفت شناسی، روش شناسی، روش شهودی، حکمت متعالیه
-
صفحات 131-152این پژوهش با هدف بیان روش های تربیت احساسات و گرایش های اخلاقی در گفتگوهای اخلاقی در قرآن کریم، انجام شده است. روش انجام این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. به این شکل که ابتدا پژوهش های مرتبط با موضوع، مطالعه و فیش برداری گردید؛ سپس تمام آیات قرآن، با این نگاه، مطالعه، بررسی و فیش برداری شد. نیایج این پژوهش نشان می دهد که هدف تربیت احساسات و گرایش های اخلاقی در گفتگوهای اخلاقی در قرآن، بازداشتن عواطف و گرایش های منفی و برانگیختن عواطف و گرایش های اخلاقی مثبت در مخاطب است. در این گفتگوها، برای تربیت احساسات و گرایش های اخلاقی مخاطب، از روش های استفاده از جاذبه های ظاهری و کلامی، معرفی الگوهای اخلاقی، برانگیختن و بازداشتن و دوستی و محبت، استفاده شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، والدین و کسانی که در مقام تربیت اخلاقی دیگران هستند، باید به خوبی از شیوه گفتگو استفاده نموده، از روش های تربیتی یادشده، برای تربیت عواطف و گرایش های اخلاقی فرزندان و متربیان، استفاده نمایند.کلیدواژگان: قرآن، تربیت اخلاقی، گرایش ها و عواطف، گفتگوی اخلاقی، روش های تربیت اخلاقی
-
صفحات 153-184این پژوهش با هدف تبیین مفهوم پاسخگویی و موانع آن در سیستم های اجتماعی از طریق غور و بررسی در مبانی نظری و آیات قرآنی مرتبط و با بهره گیری از فرایند چرخه ای تحلیل کیفی انجام شده است. این روش مشتمل بر چهار مرحله گردآوری داده ها و اطلاعات، تقلیل داده ها، سازماندهی داده ها و تفسیر می باشد که امکان تحلیل داده های کیفی پراکنده و پربعد را فراهم می کند. نتایج پژوهش در بخش اول نشان دهنده فراگیر بودن مفهوم پاسخگویی در قلمروهای مختلف زمانی، مکانی و موضوعی است؛ از پاسخگویی در برابر خداوند تا پاسخگویی به مردم و نهادهای اجتماعی. در بخش دوم از طریق مطالعه آیات و تدبر بر روی این آیات با بهره گیری از تفاسیر نور و نمونه، 99 مفهوم پایه احصاء و سپس این مفاهیم در ذیل 27 مفهوم محوری دسته بندی و در نهایت 8 مفهوم سازماندهی شده مشتمل بر کفرورزی، گمراهی، بی بصیرتی، تشکیک، سییات، تعدی کردن، فریبکاری و پیمان شکنی به عنوان موانع پاسخگویی در سه حوزه شناختی، عاطفی و رفتاری به منظور ترویج و توسعه آموزه های قرآنی حکمرانی اسلامی در نهادها و سازمان های اداری کشور و لشکری پیشنهاد شده است.کلیدواژگان: پاسخگویی، سیستم های اجتماعی، قرآن
-
Pages 25-48
Every society needs to socialize its members in order to survive; Because recognizing the position of individuals in society and the common value and normative system is achieved through this path. One of the effective institutions in this matter is the family and the religion of Islam has paid extra attention to this institution and in its teachings, factors, factors, strategies, Functions and injuries are describedThe present study uses the method of qualitative content analysis to extract and socialize the propositions of socialization of religion and its surrounding issues in the institution of the family based on the teachings of the Qur'an.The fields of socialization in this institution have been studied, the structural elements of parents and children in the process of socialization have been considered. Attention has been paid. Factors such as cultural homogeneity and the continuation of religious rites have been analyzed in order to establish the internalization of religious elements. Socialization functions such as kinship reforms at the macro-social level have been mentioned and processed. The existence of blind imitations and deviations and distortions in society and vices in the human body have been mentioned as damages of this mechanism.
Keywords: Areas of socialization, socialization factors, socialization functions, Family, Quranic teachings -
Pages 49-78
Depending on the situation and the type of relationship they have with each other, individuals in society have reciprocal rights and duties. "Right" means power, domination or some kind of civil privilege Which is prescribed by custom, law or moral system (in moral law) for individuals, groups or organizations under the responsibility of individuals. And they can credibly demand and enforce it from the relevant people in the form of accepted patterns. It is obvious that having any rights has some kind of reciprocal or mediated duty. Imam Sajjad (AS) in addition to some prayers in the Sahifa and also in his treatise on law has paid attention to a significant part of the rights and reciprocal moral duties (and to some extent legal and mandatory) of individuals in general and believers in particular. The present article seeks to extract a list of these rights and duties by considering and pondering on the various prayers of Sahifa Sajjadieh and to explain and interpret them as much as possible. The main question of the present study is that from the point of view of Sahifa Sajjadieh, what are the rights and duties of believers in the Islamic society and in their social relations? They have each other. The method of this study is to analyze the qualitative content of selected phrases from the prayers of Sahifa Sajjadieh. Keywords: right, rights, duty, ethics, custom, believers.
Keywords: rights, duty, Ethics, Custom, believers -
Pages 79-100
Justice is one of the characteristics that to which everything in this world can be attributed. The truth and the concept of justice are used about God and His actions, as well as about the system of existence and, in particular, about man and his individual and social actions. Justice is the criterion and measure of the truth and rightfulness of objects and actions. One of the things that can be characterized whit justice is "community and society". That is, just as man, as a person, is characterized by the attribute of justice and we call him "just", so community and society can be characterized with the attribute of justice and we call it "just society" or "society and Justice-oriented". The heart of this writing is a descriptive-analytical explanation of the foundation of monotheistic society and social justice and the relationship between the two in the light of the words of Imam Reza (AS). The result of this research is that the basis of social justice in the view of Imam Reza (AS) is the monotheistic truth and the only way to establish social justice is to establish a monotheistic society and implementation the divine commands and adherence to it.
Keywords: Imam Reza (AS), Oneness, Truth, Society, Social Justice -
Pages 101-130Considering the background of philosophy and mysticism and the differences that exist between intellectual, narrative and intuitive followers, their connection and evolution point can be seen in Mulla Sadra's views and opinions. Along with reason and quoting, it is one of the most important issues that have been addressed in this research. Mulla Sadra believes in doubt in existence as a single truth, he can also be considered in doubt by reaching that truth; A single way that has occurred in three levels of intellect, intuition and revelation. According to Mulla Sadra, the universe consists of three levels of existence that created the existential worlds, which are: the material world, the example world and the intellect world. For each of these worlds, there are levels in the soul, which include the levels of natural or physical existence, sensual existence, and rational existence. According to him, the human soul is the all-encompassing truth of the universe. Mulla Sadra has made possible the connection of reason and intuition and intuition together and has accepted the possibility of using the intuitive method with rational and narrative reasoning. The intuitive method has an ontology based on the science of the appearance of God and an intuitive epistemology based on reasoning and narration, and based on face-to-face and acquired science and the methodology of using intuition and reason and narration to reach the truthKeywords: Ontology, Epistemology, Methodology, intuitive method, transcendent wisdom
-
Pages 131-152The aim of this study was to express the methods of training moral feelings and tendencies in moral conversations in the Holy Quran. The method of this research is descriptive-analytical. In this way, first related research was studied and filmed; Then all the verses of the Qur'an were studied, studied and filmed with this view. The results of this study show that the purpose of training moral feelings and tendencies in moral conversations in the Qur'an is to restrain negative emotions and tendencies and to arouse positive emotions and positive tendencies in the audience. In these conversations, in order to train the audience's moral feelings and tendencies, methods of using physical and verbal attractions, introducing moral patterns, inciting and deterring, and friendship and love have been used. According to the findings of this study, parents and those who are in the position of moral education of others, should use the method of conversation well, use the mentioned educational methods to train the emotions and moral tendencies of children and educators.Keywords: Quran, Moral education, tendencies, emotions, moral dialogue, methods of moral education
-
Pages 153-184The conceptual framework for examining the barriers to accountability in social systems based on the Holy Quran is strongly felt in the country's research literature. Therefore, this study aims to explain the concept of accountability and its barriers in social systems through reflection on Theoretical foundations and Quranic verses are related and have been done by using the process of qualitative analysis cycles. This method consists of four stages of data collection and information, data reduction, data organization and interpretation, which allows the analysis of scattered and multidimensional qualitative data. The statistical population (territory) is the research of all verses of the Holy Quran. The mentioned qualitative method has been explored as a research tool. The results of the research in the first part show that the concept of accountability is comprehensive in different temporal, spatial and thematic domains; from being accountable to God to being accountable to people and social institutions. In the second part, by studying the verses and contemplating on these verses using light and sample interpretations, 99 basic concepts of statistics are counted and then these concepts are classified under 27 central concepts and finally 8 organized concepts including blasphemy, misguidance. Blindness, skepticism, evil, transgression, deception and breach of contract as barriers to accountability in three areas of cognitive, emotional and behavioral in order to promote and develop the Qur'anic teachings of Islamic governance in the administrative institutions and organizations of the country and military Is.Keywords: Accountability, Social Systems, Quran
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.