فهرست مطالب

اخلاق وحیانی - سال دوازدهم شماره 1 (پیاپی 24، پاییز 1401)

نشریه اخلاق وحیانی
سال دوازدهم شماره 1 (پیاپی 24، پاییز 1401)

  • تاریخ انتشار: 1401/09/01
  • تعداد عناوین: 6
|
  • امید آهنچی* صفحات 5-31
    ادیان الهی به دنبال راهنمایی پیروان خود،جهت تعالی زندگی دنیوی و اخروی و دست یافتن آنان به حیاتی ارزشمند و کارآمد می باشند.در سنت مسیحیت،الهیات عملی در پی مواجهه با مسایل روزمره زندگی آدمیان با رویکرد الهیاتی است تا از این رهگذر به الهیات تحول آفرین دست یابد.از سوی دیگر اسلام با توجه به ویژگی های خاص خود،همواره در ابعاد اجتماعی،سیاسی،فرهنگی،اقتصادی و...توصیه ها و دستورالعمل هایی داشته است؛اما این ظهور اجتماعی دین، دچار فراز و نشیب هایی در طول تاریخ شده است.هدف از این نوشتار مقایسه الهیات عملی در مسیحیت و اسلام با تکیه بر اندیشه های آیت الله جوادی آملی است.روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی است. در میان آثار آیت الله جوادی آملی می توان گفت که کتاب مفاتیح الحیات به بهترین نحو ممکن نماینده الهیات عملی اسلامی است؛چراکه اولا این کتاب آیینه حق محوری در تدبیر نظام اجتماعی با سه عنصر جهان دانی، جهان داری و جهان آرایی است؛ثانیا موضوعات مورد بحث در این کتاب به نحویی است که از یک سو اشاره به معضلات زندگی بشر معاصر دارد و از سوی دیگر به تمامی شبکه زندگی انسان توسعه یافته است و شامل تبیین و تحلیل چگونگی تعامل انسان با خود،با همنوعان،با نظام سیاسی-اجتماعی حاکم،با حیوانات و در نهایت با محیط زیست می باشد.با بازخوانی کتاب مفاتیح الحیات از منظر الهیات عملی می توان به الهیاتی تحول آفرین دست یافت که قدرت تولید راهبرد، برنامه، فرآیند و حتی محصول را دارد.یافته های پژوهش حاکی از آن است که مولفه های الهیات عملی اسلامی از منظر آیت الله جوادی آملی، ابتناء بر زندگی توحیدی، جهان شمولی و جاودانگی، مشاهده حیات همه مراتب موجودات و در نهایت هماهنگی میان عقل و نقل در الهیات عملی اسلامی است.
    کلیدواژگان: الهیات عملی، آیت الله جوادی آملی، مفاتیح الحیات
  • محمدهادی قراباغی*، حسن نجفی صفحات 31-65

    فریب های نفس عبارت اند از حیله گری هایی که نفس در حق خود انجام می دهد و باعث دور شدن انسان از فضای واقعیت شده، واقعیات را در درون خود، طور دیگری جلوه می دهد. این فریب کاری معضل بزرگ انسان در سلوک فردی و اجتماعی انسان است. هدف پژوهش کمک به حل این معضل بزرگ از طریق شناخت دقیق انواع این فریب ها و راهیابی به راهکارهای کارآمد برای مقابله با تک تک آن هاست. به همین جهت از روش تحلیلی و برداشت فقهی از منابع قرآنی و روایی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد فریب های نفس در بدی ها و خوبی ها شکل های گوناگونی مانند تسویل، مبادرت، وسوسه، تسویف و استصعاب به خود می گیرند که می توان راهکارهایی بینشی (شناخت خدا، شناخت نفس اماره)، گرایشی (تقویت محبت به خدا و اولیاء او، کم کردن محبت و وابستگی به دنیا، ترس از خدا) و عملی (یادآوری مستمر، مخالفت عملی با خواسته های نفس، نیرنگ با نفس و یاری گرفتن از خدا) را برای مقابله با آن ها تجویز کرد.

    کلیدواژگان: فریب نفس، نفس اماره، مقابله با نفس، جهاد با نفس، تسویل
  • محمد هدایتی* صفحات 65-91

    گفتگو یکی از رایج ترین راه‎های ارتباط با دیگران است. اگر فهمیدن و فهماندن از حالتی طبیعی و درست برخوردار باشد رابطه جمعی سالمی شکل می‎گیرد و مکالمه به بار می‎نشیند. گاهی گفتگوها به انگیزه‎های مختلف از حالت صحیح و مرام اخلاقی بیرون می‎رود و به جای درستی، مهرورزی، راهنمایی و روشن نمایی حق، به آسیب‎هایی چون میل به چیرگی، فضل نمایی، تفاخر و تعصب منحرف می‎شود. یکی از این آسیب ‎های گفتگو «مراء» است. این عنوان ویژه اخلاق اسلامی است و در آیات و روایات به کار برده شده است؛ «مراء» ابهام معنایی دارد و در چیستی و مولفه‎ های آن تردید و اختلاف است. مساله این پژوهش بررسی معنای درست «مراء» بر اساس کاربرد لغت عرب و مفهوم ریشه ای آن با بهره گیری از آیات و روایات است. این تحقیق با اطلاعات اهل لغت، آیات قرآن و تفسیر، مجموعه روایات و تحلیل‎های اخلاقی و فقهی با روش تحلیل منطقی انتقادی انجام شده است. هدف تشخیص چیستی مراء و کاربست درست آن در حوزه‎های گوناگون اخلاق گفتگو است. یافته های پژوهش نشان داده اند که مراء به جر و بحث تند با ورود بر سخن دیگری اطلاق می شود که در نتیجه، طرف گفتگو از سر ناراحتی چیزی بگوید تا بتوان به نفع خود از آن بهره برد. لذا مراء از جهت اخلاقی پیوسته قبیح و نادرست است. از نظر فقهی نیز متناسب با مفاسدی که به بار می‎آورد حکم مرجوح تکلیفی است که از کراهت تا حرمت را در بر می‎گیرد.

    کلیدواژگان: مراء، جدال، مراء ظاهر، حکم اخلاقی مراء، حکم فقهی مراء، درمان مراء
  • محمدرسول ایمانی خوشخو* صفحات 91-123

    از جمله ویژگی هایی که برای اخلاق عرفانی بر شمرده اند پویایی و دینامیک بودن آن است. در این نوشتار با مراجعه به آثار سید حیدر آملی، از عارفان شیعی و شارحین ابن عربی در قرن هشتم، سعی شده تا با روشی تحلیلی- توصیفی معانی پویایی اخلاق در آثار وی بررسی شده و مشخص گردد این پویایی به چه معناست و مبانی هستی شناختی و انسان شناختی آن کدامند. بر اساس بررسی به عمل آمده، با توجه به توصیف سید حیدر از اخلاق و فضایل اخلاقی، پویایی می‎تواند به معنای اقتضایی و متغیر بودن فضایل اخلاقی بسته به مراتبی که سالک در آن قرار دارد باشد. معنای دیگر پویایی اخلاق در عرفان سید حیدر به معنای پیش برنده بودن فضایل اخلاقی به سمت سقف کمال انسانی و تشبه به ذات حق است. سید حیدر برای تبیین پویایی اخلاق از مواردی همچون وحدت شخصیه وجود، ارتباط فضایل اخلاقی با صفات ربوبی و باطنی بودن سیر به سمت حق و ذو مراتب بودن «قلب» سود جسته است. توجه به رتبه بندی فضایل و اقتضایی بودن آن‎ها به تناسب حال و شاخصه‎های روانی و شخصیتی افراد می‎تواند نقشی مهم در اثربخشی تربیت اخلاقی ایفا کند.

    کلیدواژگان: اخلاق، اخلاق پویا، اخلاق دینامیک، خلافت الاهی، فنا، سلوک، سلوک محبی
  • زینب شاکر اردکانی، احسان فتاحی اردکانی صفحات 123-151

    پایه علم اخلاق بر این اصل استوار است که تغییر اخلاق ممکن است و اگر انسان نتواند اخلاق خود را تغییر دهد آموزه های اخلاقی و توجه به آنها در علم اخلاق نتیجه ای نخواهد داشت. شبهه امکان تغییر اخلاق توسط فیلسوفان مختلف پاسخ داده شده است. جلال الدین دوانی و دشتکی با ذکر دلایل نقلی و عقلی، به طرح مسیله امکان تغییر اخلاق و شبهات پیرامون آن پرداخته اند. پاسخ های این دو فیلسوف نسبت به این شبهه متفاوت است. در این مقاله پس از تبیین دیدگاه این دو فیلسوف درباره تغییر پذیری اخلاق، دلایل و شواهد هر یک از آنها بر موضوع طرح، و سپس نقد و بررسی شده است. هدف از این مقاله توصیف دیدگاه این دو اندیشمند و سپس مقایسه آنها با هم است. روش این مقاله مبتنی بر توصیف، تحلیل و مقایسه است. با مقایسه پاسخ ها به این نتیجه می رسیم که دوانی معتقد است که تغییر برخی اخلاق ها امکان دارد اما تغییر برخی ممکن نیست، اما دشتکی معتقد به تغییر هر اخلاقی است.

    کلیدواژگان: تغییر اخلاق، دیدگاه ها، دوانی، دشتکی، اخلاق جلالی، اخلاق منصوری
  • علی فتحی قرخلو* صفحات 151-183
    لوییس در کتاب مسیحیت ناب کوشیده است بر مبنای «عینی بودن ارزش های اخلاقی» استدلالی برای «اثبات وجود خداوند» ارایه دهد. بنابر عقیده او قوانین اخلاقی عینی وجود دارند و ما در رفتار خویش به نوعی معیار عینی و رفتاری تمسک می کنیم که انتظار داریم طرف مقابل به آن معرفت داشته باشد. این که همه انسان ها در هر فرهنگ، دین و آیینی باشند خود را ملزم می دانند که به نحو خاصی رفتار کنند و راه گریزی از آن ندارند و زمانی که بر خلاف آن رفتار می کنند خود را مورد ملامت قرار می دهند، حاکی از واقعی و عینی بودن احکام اخلاقی است که فراتر از رفتار عادی و معمول انسان هاست. قوانینی که هیچ یک از آنها را ما وضع نکرده ایم، اما به نحو پیشینی می یابیم که این قوانین بر ما تحمیل می شوند و ما را در موقعیت های مختلف تحت فشار قرار می دهند. لوییس خاستگاه عینیت احکام و ارزش های اخلاقی را خدا می داند چون طبیعت گرایی هرگز نمی تواند حضور ارزش های واقعی اخلاقی را توجیه و تبیین کند، چرا که امر مادی به هیچ وجه نمی تواند تعالیمی برای انسان داشته باشد.بنابرین حضور ارزش های اخلاقی نشانه و شاهدی است برای دلالت بر یک روح یا ذهن برتری که این قوانین را به ما القاء کرده است که او همان خداست. در این جستار ادعای او را تقریر کرده و نقدهای مطرح شده و به نحو خاص نقدهای گنسلر بر استدلال او را شرح داده و مورد گفت وگو قرار می دهیم.
    کلیدواژگان: عینیت ارزش های اخلاقی، لوئیس، اثبات وجود خدا، گنسلر، ناظر آرمانی
|
  • MohammadHadi Gharabaghi *, Hassn Najafi Pages 31-65

    The Spirit deceptions are the tricks that the ego does against itself, which causes a person to move away from the space of reality, and makes the reality appear in a different way. This deception is the big problem of man in his personal and social behavior. The aim of the research is to help solve this big problem by knowing the types of these deceptions and finding effective solutions to deal with each one of them. For this reason, the analytical method and jurisprudential interpretation of Quranic and narrative sources have been used. The results of the research showed that self-deceptions in bad and good things take various forms such as Enticements of the Soul, acceleration, temptation, delay and mutiny, which can be insightful solutions (knowing God, knowing the Spirit of Lasciviousness "Nafs-E Ammareh", tendency (strengthening love) He prescribed to God and his saints, reducing love and dependence on the world, fearing God) and practical (continuous reminder, practical opposition to the desires of the self, tricking the self and seeking help from God) to deal with them.

    Keywords: Deception of the Soul, Spirit of Lasciviousness (Nafs-E Ammareh), Fight the Nafs, Jihad with the Soul, Enticements of the Soul
  • Mohamad Hedayati * Pages 65-91

    One of these harms that occurs in the context of dialogue is mara. . The aim of this research is to study the correct meaning of Mara based on the use of the Arabic word and its root meaning and also by using its use in verses and hadiths. The research hypothesis is that mara includes two important components of entering into another speech and wrist grip. The second hypothesis is that causes, effects and treatments have been mentioned for verses in the verses and hadiths. The third hypothesis is related to the ruling of Mara, which is absolutely reprehensible and ugly in ethics, but in jurisprudence there is a difference of opinion regarding its application and restriction and its condition and condition. The research is carried out with the information of lexicographers and verses of the Qur'an and the interpretation and collection of narrations and moral and jurisprudential analyzes based on verses and narrations. The purpose of this study is to identify what is relevant and its proper application in various areas of conversation ethics.

    Keywords: Mara, Controversy, Mara appearance, The moral judgment of Mara, jurisprudential ruling of Mara, Mera treatment
  • MohammadRasool Imani Khoshkhoo * Pages 91-123

    One of the characteristics mentioned for mystical ethics is its dynamism. In this article, by referring to the works of Seyyed Haider Amoli, one of the Shiite mystics and commentators of Ibn Arabi in the 8th century, an attempt has been made to examine the meaning of the dynamic of ethics in his works and to identify what this dynamic means and what are its ontological and anthropological foundations. According to Seyyed Haider's description of morals and moral virtues, dynamics can mean contingency and changeability of moral virtues depending on the level in which the seeker is located. Another meaning of the dynamic of ethics in Seyyed Haider's mysticism is the promotion of moral virtues towards the ceiling of human perfection and closeness to God. To explain the dynamics of ethics, Seyyed Haider has benefited from such things as the personal unity of existence, the connection of moral virtues with divine attributes, the inner nature of the path towards the truth, and the multilevel nature of the "heart".Paying attention to the ranking of virtues and their contingency in accordance with the situation and psychological and personality characteristics of people can play an important role in the effectiveness of moral education.

    Keywords: ethics, Dynamic, dynamic ethics, Divine Caliphate, mystical fusion, traveler of spiritual path, the journey of the lover on the spiritual path
  • Zeynab Shaker Ardakani, Ehsan Fattahi Ardakani Pages 123-151

    The foundation of the science of ethics is based on the principle that changing ethics is possible and if a person cannot change his ethics, moral teachings and paying attention to them in the science of ethics will have no results. The question of the possibility of changing ethics has been answered by different philosophers. Jalaluddin Davani and Dashtaki have addressed the question of the possibility of moral change and the doubts surrounding it by mentioning narrative and rational reasons. The answers of these two philosophers are different to this question. In this article, after explaining the views of these two philosophers about the changeability of ethics, the reasons and evidences of each of them on the topic of the project, and then criticized and analyzed. The purpose of this article is to describe the views of these two thinkers and then compare them. The method of this article is based on description, analysis and comparison. By comparing the answers, we come to the conclusion that Davani believes that it is possible to change some morals, but it is not possible to change some, but Dashtaki believes in changing all morals.

    Keywords: Changing Temperament, View, Davani, Dashtaki, Jalali Ethics, Mansouri Ethics
  • Ali Fathi * Pages 151-183