فهرست مطالب
نشریه پژوهش زبان و ادبیات فارسی
سال بیستم شماره 3 (پیاپی 66، پاییز 1401)
- تاریخ انتشار: 1401/11/23
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 1-24
«واسوخت از فخر یا ضد فخر» بهعنوان موضوعی نویافته، حاصل درنگ در شعر شاعران خاقانی شروانی، عرفی شیرازی و طالب آملی است که بیش از دیگران از مفاخره در شعر خود سود بردهاند و منظور از واسوخت از فخر آن است که شاعر مغرور و خودستا در مواضعی از سخن، دست از مفاخره و گرانتنی برمیدارد و برعکس یا به فروتنی و تواضع زبان میگرداند یا آنکه ملول و دلشکسته گلایه و واگویه را مشق میکند. این مقاله نشان داده است، تغییر سه موقعیت سیاسی اجتماعی و معرفتی و سنی سبب واگشت از فخر میشود. در این مقاله ضمن اشاره به حیات سه شاعر و دلایل خودستاییشان، تغییر سهگانه موقعیت آنان که سبب گرایش به ضدفخر شده است، با شواهد متعدد از شعرشان تحلیل و بررسی شده است. بازماندن از مناصب و موهبتها و انقلاب درونی شاعران، به همراه گذر عمر بهعنوان سه واکنش مهم در رفتار شاعران خودستا، رفتهرفته آنان را از تفاخر بهسمت تواضع کشانده و واگشت از فخر را در شعرشان رقم زده است. یافتهها نشان میدهد در هر سه شاعر، هر سه موقعیت باعث رویگردانی آنان از تفاخر میشود همچنین بیشترین فراوانی در فخریه و واسوخت از آن، در شعر خاقانی، سپس طالب آملی دیده میشود و عرفی در مرتبه بعد قرار دارد.
کلیدواژگان: واسوخت از فخر، مفاخره، خاقانی، عرفی شیرازی، طالب آملی -
صفحات 25-50
حکایت «شیخ صنعان» یکی از روایت های خواندنی در ادبیات عرفانی است. ضرورت و کاربست نظریه های جدید، موجب می شود تا حکایت مذکور فراتر از متن و بافت عرفانی خود، نشان دهنده دلالت های جامعه شناختی و روانشناختی باشد. با استفاده از رویکرد های مربوط به روانشناسی اجتماعی، علاوه بر خارج-کردن متن مذکور از محدویت های سنتی، ظرفیتی توضیحی و تفسیری فراهم می شود تا حکایت «شیخصنعان» با توجه به نظریه «داغ ننگ» اروینگ گافمن، مورد ارزیابی قرار گیرد.گافمن با اصرار بر تحلیل رفتار و کنش های آگاهانه افراد در اجتماع، مبدع جامعه شناسی تحلیلی و غیر کمی است. روش تحقیق مورد نظر در این مقاله نیز کیفی، توصیفی و از نوع تحلیل رفتار و کنش فردی است. وجود متغیرهایی چون «الگوی نمایش»، «دو خویشی»، «طرد شدگی و انزوای اجتماعی»، «ضایع شدن هویت مشترک»، «آگاهان و خودی ها»، «آشکارشدگی»، «عادتواره»، «بازیافتن هویت از دست رفته»، «مکانیسم های دفاعی و روانی »و... در روایت شیخ صنعان، موجب شده استتا تحلیل و همچنین نتایج برآمده از کاربست نظریه جامعه شناختی- روانشناختی «داغ ننگ» گافمن در این حکایت، باورپذیر و متقاعدکننده باشد. پیش فرض این است که عدم تعادل و توازن میان «خود» فردی و «خود» اجتماعی، موجب «داغ ننگ» و رسوایی شیخ صنعان شده است.
کلیدواژگان: شیخ صنعان، جامعه شناسی، اروینگ گافمن، چند خویشی، داغ رسوایی -
صفحات 51-75
آسیب های ناشی از حوادث و بلایای طبیعی و نوع واکنش جوامع در برابر آنها، در آثار مکتوب گذشتگان، به اشکال مختلف بازتاب یافته است. این مطالعه بر آن است دریابد در متون فارسی تا قرن هشتم، به این آسیب ها و نوع واکنش جوامع برای مدیریت آنها، به چه میزان و چگونه توجه شده است. پژوهش حاضر، مطالعه ای توصیفی- تحلیلی از نوع تحلیل محتوای کیفی با رویکرد تلفیقی است. از بین مخاطرات شایع، چهار مخاطره طبیعی زلزله، سیل، خشکسالی و برف و سرمای شدید در نظر گرفته شد. از بین متون فارسی منتخب، با نمونه گیری هدفمند، مجموعا 93 نمونه منظوم و 52 نمونه منثور انتخاب و بررسی شد. بر اساس یافتههای پژوهش، بیشترین آسیب های ناشی از حوادث و بلایا که در متون منتخب فارسی به آنها اشاره شده است؛ از نوع آسیب های اقتصادی است (45 درصد). همچنین، بیشترین توجهی که به اقدامات مربوط به مدیریت آسیب های ناشی از حوادث و بلایا در متون منتخب فارسی تا قرن هشتم شده است؛ معطوف به مرحله پاسخ است (52 درصد). به نظر می رسد رویکرد پاسخ-محور جامعه ما به حوادث و بلایای طبیعی، ریشه در ذهنیتی تاریخی دارد که در متون فارسی تا قرن هشتم، انعکاس یافته است. درک روشمند و عمیق این ذهنیت تاریخی می تواند به نظریهپردازان در شناحت عمیق تر رفتارهای کنونی مردم و مدیران در حوادث و بلایای کشور و تغییر مطلوب آن رفتارها کمک کند.
کلیدواژگان: حوادث، بلایای طبیعی، مخاطرات، متون فارسی، مطالعات بینارشته ای -
صفحات 77-102
مدرنیته و انسانگرایی مدرن، نقش بسیار مهمی در تحولات ذهنی زن ایرانی داشته است. یکی از منابعی که تغییرات و تحولات ناشی از مدرنیته و انسانگرایی مدرن را بازنمایی کرده، رمان فارسی است. این مقاله درصدد است تا با بررسی رمانهای منتخب فارسی در سه بازه زمانی از سال 1300ه.ش تا 1320ه.ش، از 1320ه.ش تا 1345ه.ش و از 1345ه.ش تا 1357 ه.ش با تکیه بر نظریه های «آنتونی گیدنز»، تاثیرات انسانگرایی مدرن بر زنان را که در رمان فارسی تصویر شده است، بررسی کند. بررسی انجام شده بیانگر آن است که آنچه نویسندگان به تصویر میکشند، نشان میدهد که در دوره اول تحول ناشی از رواج لذتگرایی مدرن نتوانسته است به طور کلی ذهن زنان را از تفکرات وابسته به سنت رها کند. رواج بیش از پیش مولفههای مدرنیته در بازه زمانی دوم، میدانی گستردهتر از علایق و خواستهای انسانی را برای زنان مهیا کرده است. رواج اندیشههای فمینیستی هرچند نشان از رواج تدبیرگرایی مدرن در این دوران است، تناقضات رفتاری زنان و میزان سطحی بودن این تفکر را در بین آنان نشان میدهد. افراط در پیروی از خواستههای انسانی و غریزی در دوره سوم حاکی از جهش تفکر انسانگرایی است. در این دوران، انفعال ناشی از تقدیرگرایی نیز مورد انتقاد نویسندگان بوده است.
کلیدواژگان: مدرنیته، انسان گرایی مدرن، زنان، رمان فارسی و جامعه شناسی ادبیات -
صفحات 103-125
در ایران معاصر، گاهی رابطه میان هویتهای قومی و هویت ایرانی در مرز میان همسویی، تضاد، تنازع و گسست بوده است. روایتهای سیاسی و اجتماعی از مسیله هویت ایرانی و عناصر آن، در تضعیف یا تقویت این رابطه اثرگذار است. از سه روایت ملتگرا، مدرن و پست مدرن و تاریخی، تنها روایت تاریخی است که با پرهیز از افراط و تفریط در تبیین مسیله، به تحکیم و پیوستگی حداکثری ایران و ایرانیان توجه دارد. ابراهیم یونسی، فعال سیاسی، مترجم و نویسنده کردتبار ایرانی، صاحب آثار متعددی به زبان فارسی است. برخی از آنچه او ترجمه کرده درباره تاریخ فرهنگی و سیاسی کردها و وقایع سیاسی معاصر است. همچنین از او رمانهایی نیز با زمینه اقلیمی منتشر شده است. او در مقدمه یا پاورقی اغلب ترجمهها به نسبت میان کردها و ایران توجه دارد و به گونهای هویتاندیشانه میان کردها و ایران رابطهای همسو و همجهت برقرار میکند و نظر نویسندگانی را که قایل به تمایز و جدایی میان هویت قومی و هویت ایرانی هستند یا بخشی از عناصر هویت قومی را در جهت تضعیف هویت ایرانی برجسته کردهاند، نقد میکند. او به ویژه متوجه نقش و کارکرد هویتساز زبان کردی و زبان فارسی است. بنابراین، به رغم وابستگی سیاسی ابتدایی خود یا خلاف آنچه برخی احزاب سیاسی در نظر دارند، میان زبان کردی و زبان فارسی قایل به رابطهای همسو است. از اینرو زبان فارسی را برای نوشتن به کار میگیرد و سعی میکند با کاربست فراوان واژگان و آنچه داشتههای دانشی و زبانی کردی است، بر غنای زبان فارسی و گنجینه لغوی و فرهنگی آن در آثارش بیفزاید. در این مقاله با تحلیل مقدمههای ترجمهها و توجه به مسایل زبانی داستانها به این وجه هویتاندیشانه ابراهیم یونسی پرداخته شده است.
کلیدواژگان: ابراهیم یونسی، هویت ایرانی، هویت قومی، زبان فارسی، زبان کردی -
صفحات 127-155
این پژوهش به بررسی «ازهم گسیختگی ها» به عنوان یکی از انواع شگردها و تمهیداتی می پردازد که در داستان های کوتاه و رمان های پسامدرنیستی تجلی مییابد. رمان «مومیایی»، یکی از آثار پست مدرن مجابی است که از نظر زبان، بیان، ساختار و تصاویر، جایگاهی ویژه دارد. در این پژوهش با تکیه بر آرای «دریدا» و با رویکردی توصیفی- تحلیلی، به تحلیل ساختار و محتوای کیفی رمان مومیایی و بازتاب شگردهای ازهمگسیختگی در آن پرداخته شده است، تا از این طریق پویایی منحصربه فرد و سبک خاص «مجابی»، بیشتر آشکار شود. نتیجه پژوهش نشان میدهد که مجابی در نقش هنرمندی چیره دست، ساخت عادی کلام را شکسته و ساختی در ظاهر ازهم گسیخته، متکثر و در عین حال هنری ایجاد کرده است. او با به کار گرفتن شگردهای مختلف ازهم گسیختگی، مدلول-های جدید، اما نه چندان دور از ذهن ایجاد کرده است؛ به گونهای که خواننده هم این امکان را دارد که در تعیین این مدلول ها سهیم باشد. کاربرد زبانی پیچیده و مشوش، چینش واژه ها بدون ارتباطی منطقی و محتوایی در قالب های رویاگونه و ساختارشکن، از ویژگیهای بارز این اثر است.
کلیدواژگان: پسامدرن، ازهم گسیختگی، دریدا، جواد مجابی و مومیایی
-
Pages 1-24
Anti-pride or avoidance of pride is the newly found theme in this article which is the result of the accuracy and attention in Khaghani Shervani, Orfi Shirazi and Taleb Amoli’s poetry who benefited from the proudness in their poetry. By anti-pride, it means that the proud and self-admiring poets leaves this technique in some cases and vice versa, speak with humility and modesty or speak of their problems with a broken heart and mental tiredness. This article indicates that changes of the sociopolitical, cognitive and age changes led to this avoidance of the proudness. In this article, along with implying three mentioned poets’ life and the reason for their self-admiration, three situations which led to their anti-pride would be analyzed based on different evidence obtained from their poetry. Lack of obtaining the positions and internal poets’ revolutions along with their aging moved them from proudness to the modesty gradually. Also, its most frequency is seen in Khaqani's poetry, then Taleb Amoli's, and after that, in Orfi's poetry.
Keywords: Anti-pride, Pproudness, Khaghani, Orfi Shirazi, Taleb Amoli -
Pages 25-50
The story of "Sheikh Sanan" is one of the beautiful narrations in Persian literature. The application of new theories causes the mentioned anecdote to show sociological and psychological suggestions beyond its mystical text and context. Using approaches related to social psychology, in addition to taking the text out of the traditional limitations, an expounding and interpretativecapability is provided to estimate the story of "Sheikh Sanan" according to Irving Goffman's " stigma" theory. In the present article, an endeavor is made to scrutinize the "story of Sheikh Sanan" by means of qualitative description and analysis. The premise is that there are variables such as "play pattern", "pattern of individual and collective kinship", "social exclusion and isolation", "loss of common identity", "learning", "knowledge and insiders", "Revelation", "habitual", "recovery of lost identity", "defense and psychological mechanisms", etc. in the mentioned narrative, has caused criticism and analysis as well as the results of applying Goffman's "stigma" theory, be believable and convincing.The presupposition is that the lack of balance between the individual "self" and the social "self" has caused the "stigma" of Sheikh Sanan.
Keywords: Sheikh Sanan, Irving Goffman, Several Self, Stigma -
Pages 51-75
The damages caused by natural disasters and the type of reaction of societies to them are reflected in various forms in the past written works. This study aims to find out how and how much attention has been paid to these damages and related reactions to manage them in Persian texts up to the eighth century.This research is a descriptiveanalytical study of qualitative content analysis with an integrated approach. Among the common hazards, four natural hazards were considered: earthquake, flood, drought and snow and severe cold. From selected Persian texts, by purposive sampling, a total of 93 poetic samples and 52 prose samples were selected and reviewed.According to the research findings, economic damage is the most damage caused by natural disasters mentioned in selected Persian texts (45%). Also, the most attention has been paid to response phase in these texts (52%).It seems that our society's response-oriented approach to natural disasters is rooted in a historical mentality that is reflected in Persian texts up to the eighth century. A methodical and deep understanding of this historical mentality can help theorists in a deeper understanding of the current society behaviors against the natural disasters and the desired change of those behaviors.
Keywords: Natural disasters, Persian texts, Disaster management -
Pages 77-102
Modernity and modern humanism have played an essential role in the growth of Iranian women's minds. One of the sources which reflect the changes and developments of modernity and modern humanism is Persian novels. This article based on Anthony Giddens' viewpoint investigates the effects of modernity on Iranian women by reviewing selected Persian novels which were published in this three periods of time: from 1300 to 1320, from 1320 to 1345 , and from 1345 to 1357 . The research demonstrates that generally in the first period, the evolution caused by the prevalence of modern humanism has not been able to liberate women thinking from traditional perspectives. In the second period, growing the popularity of modernity elements has provided a variety of human interests and desires for women. Although increasing feminist ideas shows the prevalence of modern rationalism in this period, behavioral contradictions between women reveals the superficiality of the viewpoint among them. Overindulgence in following instinctive desires in the third period indicates a jump in humanistic thinking. During this period, the passivity caused by fatalism has also been criticized by the authors.
Keywords: Modernity, Modern humanism, Women, Persian novel, Sociology of Literature -
Pages 103-125
identities and Iranian identity has been on the border between alignment, contradiction, conflict and rupture. Political and social narratives of the issue of Iranian identity and its elements are effective in weakening or strengthening this relationship. Among the three nationalistic, modern, postmodern and historical narratives, it is the only historical narrative that pays attention to the maximum consolidation and unity of Iran and Iranians by avoiding excess and exaggeration in explaining the problem. Ebrahim Yunsi, a political activist, translator and writer of Iranian Kurdish descent, is the author of several works in Persian. Some of what he translated is about Kurdish cultural and political history and contemporary political events. In the introduction or footnote of most of the translations, he pays attention to the relationship between Kurds and Iran, and in a way of Focusing on identity between Kurds and Iran, he establishes an aligned and consistent relationship. Also, in his works, he criticizes the opinion of writers who have highlighted some of the elements of ethnic identity in order to weaken Iranian identity, or who believe in the distinction and separation between ethnic identity and Iranian identity. He is especially aware of the role and function of the Kurdish language and the Persian language. Therefore, in spite of his primary political affiliation or contrary to what some political parties think, he believes that there is an equal relationship between the Kurdish language and the Persian language. Therefore, he uses the Persian language to write and tries to increase the richness of the Persian language and its lexical and cultural treasure in his works by using a lot of words and what is Kurdish knowledge and language. In this article, by analyzing the introductions of the translations and paying attention to the linguistic issues of the stories, this aspect of the identity in opinion of Ebrahim Yunsi has been discussed.
Keywords: Ebrahim Yunsi, Iranian identity, Ethnic identity, Persian language, Kurdish language -
Pages 127-155
This study examines “disintegration” as one of the types of tricks and arrangements that are manifested in short storied and postmodernists novels. “Mummy ” (MOOMIYAYEY)is one of Mojabi’spostmodern works that has a special place in terms of language, expression, structure and images. In this research relying on Derrida’s views and with a descriptive-analytical approach to analyzing the structure and qualitative content of “Mummy” (MOOMIYAYEY) and reflecting tricks the rupture is addressed in it in order to reveal further the unique dynamics and specific style of mojabi. The result of the research shows that Mojabi, in the role of a master artist, has broken the normal construction of words and created a seemingly disjointed, plural and at the same time artistic structure. By using various techniques of disintegration, he has created new, but not far-fetched, meaning ؛in such a way that the reader has the opportunity to participate in determining these meanings. The use of complex and confusing language, the arrangement of words without logical and content communication in dreamy and deconstructive formats are a featurehighlights of this effect.
Keywords: Postmodern, Disintegration, Derrida, Javad MOJABI, “Mummy ” (MOOMIYAYEY)