فهرست مطالب
پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران
پیاپی 45 (زمستان 1401)
- تاریخ انتشار: 1402/10/07
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 11-39در سال های اخیر، سهم انرژی های تجدیدپذیر در سبد انرژی جهانی افزایش چشمگیری داشته است. این موضوع به ویژه برای کشوری مثل ایران که بخش اعظم اقتصاد آن متکی بر درآمدهای حاصل از سوخت های فسیلی است، پیامدهای ژیوپلیتیکی به دنبال خواهد داشت. مقاله حاضر با بررسی روند گذار اقتصاد جهانی و منطقه ای به سوی انرژی های تجدیدپذیر و پاک، تلاش دارد جایگاه ایران را در آینده نظم در حال گذار انرژی ترسیم کند. سوال اصلی مقاله این است که در عصر گذار انرژی که سوخت های پاک محرکه اقتصاد جهانی خواهند بود، ایران چه جایگاهی در چشم انداز ژیوپلیتیک اقتصاد انرژی جهانی 2050 خواهد داشت؟ روش پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر سناریونویسی و ابزار گردآوری داده ها مبتنی بر مصاحبه و پیمایش پنل خبرگی است. یافته های پژوهش در قالب چهار سناریوی محتمل شامل، «تحقق توسعه پایدار و گذار به طلای سبز»، «گذار تدریجی و مستقل به سوی توسعه پایدار و طلای سبز»، «توسعه مبتنی بر طلای سیاه» و «درماندگی توسعه با طلای سیاه» ارایه شده است. این سناریوها طیف گسترده ای از وضعیت های ممکن را شامل می شوند. آشنایی با روایت هرکدام از این سناریوها و مقایسه مطلوبیت آنها، کنشگران و تصمیم گیران را قادر می سازد تا در سیاست گذاری های حوزه انرژی های تجدیدپذیر حالت های مختلف را مدنظر داشته باشند.کلیدواژگان: انرژی های تجدیدپذیر، سوخت های فسیلی، ژئوپلیتیک، گذار انرژی و ایران
-
صفحات 41-69در این مقاله به تحلیل زنجیره ارزش تولید محصولات پتروشیمی و ارایه الگوی بهینه تولید محصولات پتروشیمی در صنایع پتروشیمی وابسته به صندوق های بازنشستگی پرداخته شده است. جامعه مورد مطالعه شرکت پتروشیمی جم و مسجد سلیمان می باشد. دوره زمانی مورد نظر 5 سال می باشد. در جامعه مورد مطالعه، تصمیم گیرنده به طور همزمان با اهداف متناقضی روبه روست. در این تحقیق از برنامه ریزی خطی چند هدفه فازی براساس برش «آلفا» پارامترهای فازی استفاده شد. هدف این تحقیق، استخراج تولید بهینه هریک از محصولات به نحویست که به طور همزمان حداکثرسازی سود، حداقل سازی ریسک و حداکثرسازی ارزش افزوده حاصل گردد و محدودیت های مختلفی از جمله محدودیت های زیست محیطی، محدودیت های منابع، تکنولوژیک، بازاری، مالی و زیست محیطی لحاظ گردد. این روش برای مواردی مطلوب است که دارای معاوضه های محدودی بین توابع هدف هستند. یک نمونه عددی برای نشان دادن امکان به کار بردن روش مذکور در مسایل بهینه سازی چند هدفه برای تولید اولفین ها از گاز طبیعی استفاده شده است. با توجه به کارایی و رضایت بخش بودن راه حل های جدید به دست آمده در این روش، این روش می تواند برای حل مسایل برنامه ریزی خطی چند هدفه فازی مفید باشد. کاهش مقدار تولید اتیلن، کاهش مقدار تولید پلی اتیلن سبک ، و افزایش تولید بوتادین و پروپیلن مهمترین توصیه سیاستی این تحقیق می باشد.کلیدواژگان: زنجیره تولید، برنامه ریزی تولید، صنایع پتروشیمی، محصولات پتروشیمی
-
صفحات 71-93
مدیریت بهینه مصرف انرژی در ساختمان ها پیامدهای مثبتی در اقتصاد خرد و کلان دارد. در مدیریت مصرف انرژی، علاوه بر کاهش مصرف راحتی ساکنان نیز باید مورد توجه باشد. مسیله مدیریت و زما بندی کارکرد وسایل الکتریکی خودکار و قابل برنامه ریزی در یک ساختمان هوشمند، یک مسیله بهینه سازی است که با توجه به تعداد وسایل الکتریکی و قابلیت های آن ها پیچیدگی بالایی دارد. در این پژوهش یک رویکرد مدیریت مصرف انرژی پیشنهاد شده است که شامل سه لایه از عامل های سوییچ، هماهنگ کننده و اجرا است که در یک ساختار شبکه ای با هم مرتبطند. عامل سویچ برای تعیین و پایش اولویت ها، سطح رضایت و راحتی کاربر استفاده می شود. عامل هماهنگ کننده درباره زمان بندی وسایل الکتریکی با هدف کمینه سازی هزینه برق مصرفی و بیشینه سازی راحتی کاربر تصمیم گیری می کند. عامل اجرا تصمیمات اخذ شده را با مجموعه ای از اعمال اجرا می کند. هدف اصلی این پژوهش ارایه الگوریتمی برای کاهش مصرف انرژی و اوج نرخ میانگین و درعین حال افزایش راحتی کاربر در لایه عامل هماهنگ کننده است. به این منظور روشی ترکیبی مبتنی بر الگوریتم ژنتیک و الگوریتم خفاش ارایه شده و عملکرد آن بر اساس توابع هدف ارزیابی شده اند. نتایج حاصل نشان می دهد که روش پیشنهادی نسبت به روش های ارایه شده اخیر، بر روی مجموعه داده های اسمارت هوم [1] و سی یوبیمز [2] نتایج بهتری داشته اند.
کلیدواژگان: مدیریت مصرف انرژی، راحتی کاربر، بهینه سازی چندهدفه، الگوریتم ژنتیک، الگوریتم خفاش -
صفحات 95-120
نفرین منابع طبیعی همواره مورد توجه محققین اقتصادی بوده است. موضوعات این پژوهش ها، حول محورهایی از قبیل تاثیر بر رشد، بهره وری و انگیزه های تولید است. اما آن چه کمت ر مورد توجه قرارگرفته است تاثیرات جانبی وفور منابع بر شاخص های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است .این پژوهش که به صورت توصیفی تحلیلی انجام شده است. بررسی ارتباط بین گستردگی فساد اقتصادی و وفور منابع طبیعی را بررسی نموده است. برای انجام این تحقیق از آمار مربوط به کشورهای منتخب در حال توسعه در دوره زمانی 2000- 2021 استفاده شده است. اطلاعات مورد استفاده در این پژوهش شاخص های ادراک فساد، صادرات سوخت کشورها و آزادی اقتصادی در دوره زمانی تحقیق بوده که توسط سازمان ملل، سازمان بین المللی شفافیت و بنیاد هریتیج منتشر شده است. با استفاده ازروش رگرسیون چند متغیره پنل دیتایی با اثرات تصادفی برای تخمین پارامترهای مدل بدین نتایج رسیده شده است که ارتباط منفی و معنا داری بین شاخص ادراک فساد و شاخص صادرات سوخت کشورهای متخب وجود دارد به طوری که در فاصله اطمینان 95 درصدی، ضریب برآوردی متغیر مستقل منفی 01/0 است. برای آزادی اقتصادی 07/0 است که مطابق با نتایج سایر تحقیقات در این زمینه است. لذا می توان بیان نمود که وفور منابع طبیعی با گستردگی فساد اقتصادی رابطه ای مستقیم دارد.
کلیدواژگان: پدیده نفرین منابع، فساد اقتصادی، شاخص ادراک فساد، شاخص صادرات سوخت -
صفحات 121-143تاثیر پیشرفت فناوری بر مصرف انرژی از موضوعاتی است که مورد توجه بسیاری از محققین و سیاستگذاران قرار گرفته است. پژوهشگران متعددی تلاش کرده اند این رابطه را بر اساس شاخص های مختلف فناوری ارزیابی کنند. شاخص پیچیدگی اقتصادی یکی از معرف های جدیدی است که در سال های اخیر برای سنجش سطح دانش و فناوری در ساختار تولید مورد استفاده قرار گرفته است. در این مقاله از شاخص پیچیدگی اقتصادی به همراه قیمت انرژی و تولید ناخالص داخلی به عنوان عوامل تعیین کننده مصرف انرژی در ایران طی دوره 1355 تا 1396 استفاده شده است. نتایج رگرسیون کوانتایل نشان می دهد که ضرایب متغیرها در چندک ها متفاوت است. تاثیر پیچیدگی اقتصادی بر مصرف انرژی در همه چندک ها مثبت بوده است که نشان دهنده تسلط اثر بازگشتی بر مصرف انرژی است. کشش قیمت در همه چندک ها کمتر از یک و در دهک های بالای مصرف کمتر است. در مقابل، کشش درآمدی تقاضای انرژی در دهک های بالا بیشتر بوده است.کلیدواژگان: پیچیدگی اقتصادی، مصرف انرژی، قیمت انرژی، ایران، رگرسیون کوانتایل
-
صفحات 145-169نفت خام منبع اصلی انرژی است و تقریبا یک سوم تولید جهانی انرژی را تشکیل می دهد. تلاطم در این بازار پیامدهای اقتصادی و مالی گسترده ای در پی خواهد داشت. به این دلیل، سرمایه گذاران هنگام سرمایه گذاری مالی در بازارهای نفت خام به منظور پوشش ریسک و تنوع پرتفوی، اهمیت زیادی برای پیش بینی تلاطم قایل هستند. استراتژی های سرمایه گذاری آن ها اغلب به شدت تحت تاثیر رژیم های تلاطمی قرار می گیرد. زیرا، در دوره های زمانی مختلف بازارهای نفت خام، تلاطم های شدید و ملایم وجود دارد که به حرکت چرخه های اقتصادی نسبت داده می شود. پژوهش حاضر به مقایسه توانایی های پیش بینی مدل های تغییر رژیم مارکفی و مارکفی پنهان تلاطمی با مدل نامتقارن جی ژی آر گارچ در بازارهای نفت خام وست تگزاس اینترمیدیت و برنت پرداخته است. نتایج نشان می دهد که مدل جی ژی آرگارچ تغییر رژیم مارکوفی از مدل جی ژی آر- گارچ مارکوفی پنهان در پیش بینی تلاطم در هر دو بازار بهتر عمل کرده است. درنتیجه، براساس مدل منتخب با استفاده دو معیار ارزش در معرض ریسک و کسری مورد انتظار به پیش بینی حداقل زیان و زیان مورد انتظار ماه دسامبر سال 2021 پرداخته شده است که نتایج نشان داده است، زیان مورد انتظار حاصل از سرمایه گذاری در بازار وست تگزاس اینترمیدیت بیشتر از بازار نفت برنت است.کلیدواژگان: نفت خام، پیش بینی تلاطم، ریسک بازار، جی ژی آر گارچ مارکوفی پنهان
-
Pages 11-39In recent years, the share of renewables in the global energy basket has increased significantly. This will have geopolitical consequences, especially for a country like Iran, whose economy is largely dependent on fossil fuel revenues. By examining the transition process of the global and regional economy towards renewable and clean energy, this article tries to outline Iran's position in the energy transition perspective. The main question is: how will Iran position itself in the global energy transition outlook to 2050? Through scenario planning, the authors identified four possible scenarios, including "meeting sustainable development and transition to green gold", "gradual and independent transition to sustainable development and green gold", "development based on black gold" and "development locked with black gold". They cover a wide range of possible futures. By knowing these scenarios and comparing their desirability, policymakers will be able to properly assess the costs and opportunities of the transition to clean energy in different situations.sKeywords: : Renewable energies, energy transition era, geopolitics, driving forces, scenarios, uncertainty
-
Pages 41-69This paper focuses on the analysis of the petrochemical products manufacturing value chain and the presentation of petrochemical products' optimal manufacturing pattern in petrochemical industries affiliates of pension funds. The case study in this research is JAM and MASJIDSOLEYMAN Petrochemical companies. Period of this research is 5 years. In this case study, the determiner faces paradoxical objectives simultaneously. The fuzzy multi-objective linear programming (FMOLP) method has been used based on the α-cut of fuzzy parameters in this research. The goal of this research is to extract the amount of products that have maximized profit and value-added and minimized risk simultaneously which face technological, market, financial, budget, legal, and national interest-related limitations. This method is often interested in the proper POSs that have finite tradeoffs between objective functions. One numerical sample has been used to show the possibility of using the said method in multi-objective optimizing issues for the production of propylene. Because of the efficiency and satisfaction of the obtained new solutions for this method, this method undoubtedly can be useful to solve the FMOLP problems. A decrease in the production of ethylene and light polyethylene and an increase in propylene and butadiene production is the most important policy recommendation of this research.Keywords: Production Chain, Planning the Production, Petrochemical Industries, Petrochemical
-
Pages 71-93
Managing energy consumption in smart buildings has become an increasingly important challenge. Efficient energy management can have a positive impact on both micro and macroeconomics. Moreover, it is essential to ensure that the comfort of smart building residents is maintained at an acceptable level. Optimization algorithms can be used to achieve user convenience while minimizing energy consumption. In this study, we propose an optimization approach that utilizes an agent-based architecture. This architecture comprises intelligent agents that communicate with each other via message exchange in a network structure consisting of three layers: (1) The switch layer monitors user preferences and comfort levels. (2) The coordination layer includes a coordinating agent that determines the optimal timing for electrical appliances to minimize electricity consumption costs and maximize user comfort. (3) The execution layer contains performer agents. Our focus in this research is on the coordination layer with the aim of reducing energy consumption costs and peak average rates, while increasing user comfort to the highest possible level. However, this optimization problem is highly complex due to the large number of electrical devices and their capabilities. To address this, we propose a hybrid method based on genetic and bat algorithms. We evaluated its performance based on objective functions and compared it with recent research on SmartHome and CU-Bems datasets. Our results demonstrate an improvement in performance
Keywords: Energy Consumption Management, User Comfort, Multi-Objective Optimization, Genetic Algorithm, Bat algorithm -
Pages 95-120
The curse of natural resources is an emerging phenomenon that is of interest to economic researchers. The attention of researchers is about the direct effects of resources on economic factors. The subjects of these researches are around axes such as the impact on growth, productivity, and production incentives. In the research conducted, special attention has been paid to how the abundance of resources affects macroeconomic factors such as the Dutch disease; but what is not considered is the investigation and analysis of the side effects of abundant resources on economic, social, and political indicators. One of the side effects of the abundance of resources can be its effect on the spread of economic corruption. In case of an abundance of natural resources, the potential for widespread corruption is created. This research was done in a descriptive and analytical way. It has investigated the relationship between the extent of economic corruption and the abundance of natural resources. To conduct this research, the statistics of selected developing countries in the period of 2000-2021 have been used. The information used in this research is the indicators of the perception of corruption, fuel export of countries, and economic freedom during the research period, which is from reliable sources such as the United Nations, Transparency International, and the Heritage Foundation. Multivariate panel data regression method with random effects has been used to estimate model parameters. The results of this research show that there is a negative and significant relationship between the corruption perception index and the fuel export index of selected countries, so that in the 95% confidence interval, the estimated coefficient of the independent variable is negative 0.01. For economic freedom, it is 0.07, which is in line with the results of other researches in this field. Therefore, it can be stated that the abundance of natural resources has a direct relationship with the extent of economic corruption.
Keywords: resource abundance, resource curse phenomenon, Corruption Perception Index, economic corruption -
Pages 121-143The impact of technological advances on energy consumption is one of the topics that has been considered by many researchers and policymakers. Numerous researchers have tried to evaluate this relationship based on various technology indicators. The index of economic complexity is one of the new indicators that has been used in recent years to measure the level of knowledge and technology in the production structure. In this paper, the index of economic complexity along with energy prices and GDP have been used as determining factors of energy consumption in Iran during the period 1976 to 2018. Quantile regression results show that the coefficients of the variables are different in the deciles. The impact of economic complexity on energy consumption in all deciles has been positive, indicating the dominance of the rebound effect on energy consumption. Price elasticity is less than one in all deciles and less in the higher consumption deciles. In contrast, the income elasticity of energy demand was higher in the upper decilesKeywords: Economic Complexity, Energy Consumption, Energy Price, Iran, quantile regression
-
Pages 145-169Crude oil is the main source of energy and accounts for about a third of world energy production. Turmoil in this market will have far-reaching economic and financial consequences. Because of this, investors attach great importance to predicting volatility when investing in crude oil markets to hedge risk and portfolio diversification. However, their investment strategies are often strongly influenced by volatility because, in different periods of crude oil markets, there are high and low fluctuations that are attributed to the movement of economic cycles. Accordingly, the present study compares the Markov Regime Switching (MRS) and Hidden Markov (HM) volatility models with the GJR-GARCH asymmetric model on their forecasting capabilities in the WTI and Brent crude oil markets. Empirical results show that the MRS-GJRGARCH model performs better than the HM_GJRGARCH model in predicting volatility in both markets. Accordingly, using the two criteria of value at risk and the expected deficit, the minimum loss and the expected loss for December 2021 were predicted. The results show that the expected shortfall from investing in the WTI market is greater than the Brent oil marketKeywords: crude oil, Volatility Forecast, Market Risk, HM-GJRGARCH