فهرست مطالب

فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی
پیاپی 80 (زمستان 1402)

  • تاریخ انتشار: 1402/11/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • ماندانا طاهری*، قاسم بولو، رامین پرورپور صفحات 1-33

    عدم تقارن اطلاعاتی و عدم اطمینان اقتصادی از ویژگی های بازار سرمایه در محیط کسب وکار پیچیده حال حاضر هستند که موجب افزایش ریسک حسابرسی و ریسک دعاوی حقوقی شده و می توانند در تبیین حق الزحمه حسابرسی اثرگذار باشند. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی نقش ریسک دعاوی حقوقی، عدم تقارن اطلاعاتی و نااطمینانی اقتصادی در تبیین حق الزحمه حسابرسی می باشد. قلمرو زمانی پژوهش، دوره زمانی 1392 تا 1400 بوده و نمونه پژوهش شامل 120 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. تحلیل یافته های پژوهش با استفاده از مدل های رگرسیونی چندمتغیره مبتنی بر داده های ترکیبی نشان دهنده آن است که میان متغیرهای کلان اقتصادی که موردبررسی قرار گرفته اند (شامل نرخ رشد اقتصادی، نرخ تورم، نرخ ارز و نرخ بهره)، دو متغیر نرخ رشد اقتصادی و نرخ تورم رابطه مستقیم و معناداری با حق الزحمه حسابرسی دارند و میان ریسک دعاوی حقوقی و عدم تقارن اطلاعاتی با حق الزحمه حسابرسی نیز رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. نتایج به دست آمده نشان دهنده آن است که ریسک دعاوی حقوقی، نااطمینانی اقتصادی و عدم تقارن اطلاعاتی نقش موثری در تبیین حق الزحمه حسابرسان دارند

    کلیدواژگان: حق الزحمه حسابرسی، ریسک دعاوی حقوقی، عدم اطمینان اقتصادی، عدم تقارن اطلاعاتی
  • محمد مرفوع*، محمدجواد سلیمی، ایمان رئیسی وانانی، مجتبی عالی فامیان صفحات 35-79
    هدف

    با توجه به اثرات هزینه های بالای درماندگی مالی، پیش بینی آن از همان ابتدا موردتوجه محققان قرار گرفته است. ازاین رو، هدف از این پژوهش مرور ادبیات مقالات مربوط به درماندگی در این دو حوزه با استفاده از روش شناسی کتاب سنجی است.

    روش پژوهش: 

    روش تحقیق این پژوهش بر اساس یک پروتکل سه مرحله ای تنظیم، پایش و تجزیه وتحلیل مجموعه داده ها انجام شده است. در مرحله اول، مقاله منتشرشده در زمینه درماندگی مالی از پایگاه داده Web of Science در بازه زمانی سال های 1980 تا 2023 جمع آوری و سپس در مرحله دوم، اسناد و مقالات پایش و 801 مقاله به منظور مرور ادبیات این حوزه انتخاب شد و درنهایت با استفاده از جعبه ابزار تحلیل کتاب سنجی مقالات موردبررسی قرار گرفت. همچنین به منظور تحلیل مقالات این حوزه از نرم افزار VOSviewer بهره گرفته شده است.

    یافته ها

    یافته های این پژوهش حاکی از وجود شش جریان اصلی پژوهش (روش های پیش بینی درمانگی مالی، عوامل پیش بینی کننده درماندگی مالی، استراتژی تجدید ساختار، حاکمیت شرکتی، ورشکستگی بانک ها و مدیریت سود) در حوزه درماندگی مالی می باشد. همچنین نتایج پژوهش علاوه بر اینکه حاکی از اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکت است موکد این موضوع نیز هست که با پیشرفت فناوری، استفاده از ابزار هوش مصنوعی جهت افزایش دقت پیش بینی افزایش یافته است.

    کلیدواژگان: درماندگی مالی، تحلیل کتاب سنجی، مرور ادبیات، VOSviewer
  • مهری بختیاری، جواد رضازاده*، کیومرث بیگلر صفحات 81-130

    بررسی کنترل کیفیت کار توسط بررسی کننده کنترل کیفیت کار به عنوان یکی از عناصر اساسی کنترل کیفیت در استانداردهای حسابرسی موردتوجه قرارگرفته است و برای حسابرسی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار الزامی شده است. در این پژوهش از طریق مصاحبه با 25 نفر از شرکای موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی در بهار و تابستان 1402 و همچنین بهره گیری از متن عقاید 12 نفر از حسابداران رسمی که در قالب گفتگو، میزگرد، یادداشت یا مقاله در روزنامه یا مجله های حرفه ای انتشار یافته است، داده های پژوهش گردآوری شده است. سپس به کمک نظریه زمینه ای، مولفه هایی که به عنوان موانع اجرای فرایند بررسی کنترل کیفیت کار شناسایی شده و در قالب مدل مفهومی سیستمی ارائه گردیده است. اعتبار مدل پژوهش به تائید 7 نفر از شرکای حسابرسی رسید. یافته های برخاسته از داده های پژوهش نشان می دهد که موانع گوناگونی در ابعاد مختلف آن وجود دارد که مهم ترین آن ها شامل: ساختار، تشکیلات و سازمان برخی از موسسات حسابرسی، اندازه کوچک بسیاری از موسسات، ملاحظات اقتصادی، حق الزحمه پایین موسسات، کمبود افراد صلاحیت دار، اخلاق جامعه، مشکلات خاص جامعه، قوانین و مقررات حاکم، شیوه ارزیابی کنترل کیفیت موسسات، ارتباطات ناکافی با جوامع حرفه ای بین المللی، ناآگاهی نسبت به حسابرسی و عدم توسعه و کاربست فناوری در موسسات حسابرسی توسط مشارکت کنندگان برشمرده شده است. با عنایت به تجدیدنظر استاندارد بین المللی حسابرسی 220 (مدیریت کیفیت) و در نظر گرفتن الزامات و توجه بیشتر درباره بررسی کنترل کیفیت کار در آن استاندارد و همچنین یافته های این پژوهش که نشان می دهد که استاندارد کنترل کیفیت به طور موثر توسط موسسات حسابرسی اجرا نمی شود؛

    کلیدواژگان: بررسی کنترل کیفیت کار، کنترل کیفیت حسابرسی، بررسی کننده کنترل کیفیت کار
  • عباس افلاطونی*، کفسان منصوری، زهرا نیکبخت صفحات 131-164

    کیفیت اطلاعات حسابداری و رابطه آن با تصمیم گیرهای تامین مالی از موضوعات مهمی است که مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. با این حال، نحوه اثرگذاری کیفیت اطلاعات حسابداری بر هزینه های تامین مالی در دوره همه گیری کووید 19، موضوعی است که در پژوهش های داخلی به آن توجه نشده است. هدف این پژوهش، بررسی تاثیر کیفیت اطلاعات حسابداری بر هزینه بدهی و بررسی چگونگی این تاثیر در دوران همه گیری کووید 19 است. در این راستا، از داده های 137 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1401-1391 (1057 سال شرکت) استفاده شده است. برای برازش مدل ها از رویکرد حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده گردیده و اثرات سال ها و صنایع نیز کنترل شده اند. نتایج پژوهش برای کل بازه زمانی نشان می دهد که با افزایش کیفیت اقلام تعهدی (به عنوان متغیر جانشین کیفیت اطلاعات حسابداری)، هزینه تامین مالی از طریق بدهی ها، کاهش معناداری دارد و این کاهش برای بخش ذاتی کیفیت اقلام تعهدی بیش از بخش اختیاری آن است. به علاوه، یافته ها بیانگر آن است که در دوره همه گیری کووید 19، شدت اثرگذاری کیفیت اقلام تعهدی و بخش های ذاتی و اختیاری آن بر هزینه بدهی، کاهش داشته است. نتایج آزمون های تکمیلی با بکارگیری مقادیر رتبه ای دهک بندی شده کیفیت اقلام تعهدی، یافته های اصلی پژوهش را تایید می کنند.

    کلیدواژگان: کووید 19، کیفیت اقلام تعهدی، هزینه بدهی، کیفیت ذاتی، کیفیت اختیاری
  • فاطمه جلالی گرگانی، محمدرضا عبدلی، حسن ولیان*، مهدی صفری گرایلی، محمدمهدی حسینی صفحات 165-213

    هدف این مطالعه ارائه ماتریس ارزیابی پیشران های محرک در بروز حسابداری میراثی می باشد تا از طریق تدوین سناریوهای آینده نگرانه نسبت به بسط چشم اندازهای حسابداری میراثی اقدام گردد. در این مطالعه از لحاظ هدف روش شناسی، این مطالعه اکتشافی است و از منظر نتیجه در دسته پژوهش های کاربردی قرار می گیرد. این مطالعه به دلیل تعدد شیوه های محاسبه در تحلیل سناریوپردازی، الزاما نمی تواند از یک الگوی خاص تبعیت نماید و به فراخور هر بخش، روش مجزایی را در مسیر پاسخ به سوال های تدوین شده بکار می برد. لذا می توان براساس ماهیت جمع آوری، این مطالعه را در دسته پژوهش های آمیخته قرار داد. مشارکت کنندگان در بخش کیفی شامل 12 نفر از خبرگان دانشگاهی و اساتید حسابداری صاحب نظر و دارای تجربه حرفه ای در حوزه حسابداری و گزارشگری مالی است و در بخش کمی 22 نفر از مدیران و اعضای هیئت مدیره شرکت ها با ماهیت مالکیت خانوادگی در این مطالعه به صورت مقایسه زوجی مشارکت نمودند. نتیجه ی این مطالعه در بخش کیفی از وجود 3 مقوله؛8 مولفه و 39 مضمون به عنوان پیشران های محرک حسابداری میراثی در مالکیت خانوادگی حکایت داشت که براساس تحلیل دلفی مورد تایید قرار گرفت. سپس با انتخاب 2 عامل از 8 مولفه شناسایی شده به عنوان مبنای سناریوپرداری، 10 مضمون شناسایی شده به عنوان زیر عوامل سناریوسازی مورد بررسی قرار گرفتند. نتیجه کسب در بخش کمی از وجود 4 سناریو با وضعیت مطلوب حکایت دارد که نشان می دهد سناریو ربع دوم با عنوان استعاره ای «هژمونی حاکمیتی»، موثرترین محرک در بروز حسابداری میراثی در شرکت های با مالکیت خانوادگی تعیین گردید.

    کلیدواژگان: حسابداری میراثی، سناریوپردازی، مالکیت خانوادگی
  • مهدی ثقفی*، اعظم پوریوسف، علی شیرزادی صفحات 215-254

    در پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین کشف تحریف های حسابرسی با خوانایی گزارش های مالی و همچنین بررسی اثر تعدیل کنندگی توانایی مدیریت بر این رابطه پرداخته شده است. به منظور سنجش فرضیه های پژوهش از داده های پنل 129 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در بازه ای 7 ساله (سال های 1394 الی 1400) استفاده گردیده است. جمع آوری اطلاعات در این پزوهش، به روش کتابخانه ای انجام گرفته و داده های مرتبط به متغیرها، از سایت جامع اطلاع رسانی ناشران و گزارش-های مالی شرکت های نمونه جمع آوری شده و محاسبات اولیه پنل در اکسل انجام شده است، درنهایت از نرم افزار استاتا به منظور سنجش فرضیه ها استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که کشف تحریف های حسابرسی به عنوان معیار سنجش کیفیت حسابرسی بر خوانایی گزارش های مالی مدیران تاثیر مستقیم و معناداری دارد. همچنین نتایج حاکی از آن است که توانایی مدیران نه تنها می تواند ارتباط مثبت کشف تحریف های حسابرسی بر خوانایی گزارش های مالی را تعدیل نماید، بلکه شدت این ارتباط را نیز افزایش خواهد داد.

    کلیدواژگان: توانایی مدیریت، کیفیت حسابرسی، خوانایی گزارش های مالی
  • بهروز بادپا*، سهراب استا، فاطمه درویش حسینی صفحات 255-287

    مدیریت سرمایه در گردش نقش قابل توجهی در رشد و بقای شرکت و همچنین افزایش ارزش آن و ثروت سهامداران، حفظ شرایط رقابتی و عملکرد مطلوب شرکت دارد. هدف اصلی این پژوهش نیز شناسایی نقش اقلام سرمایه در گردش در تبیین کارایی عملیاتی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. نمونه مورد مطالعه شامل 112 شرکت طی سال های 1395 تا 1399 است. برای اندازهگیری متغیر کارایی عملیاتی از روش تحلیل پوششی داده ها بهره گرفته شد؛ برای بررسی اثر اقلام سرمایه در گردش و رشد سود سهام بر کارایی عملیاتی، 8 فرضیه طراحی گردید و برای آزمون فرضیه های پژوهش با بهره گیری از داده های تابلویی از روش رگرسیون چندمتغیره و مدل اثرات ثابت استفاده شده است. نتایج آزمون فرضیه های پژوهش در سطح اطمینان 95 درصد نشان داد متغیرهای متوسط دوره وصول مطالبات، متوسط دوره پرداخت بدهی، نسبت رشد سود سهام، سطح نگهداشت وجه نقد و نسبت نقدینگی بر کارایی عملیاتی تاثیر مثبت و معناداری دارند، اما متغیرهای چرخه تبدیل وجه نقد و متوسط دوره گردش موجودی کالا بر کارایی عملیاتی تاثیر منفی دارند. بنابراین، به مدیران پیشنهاد میشود با توجه نقش هریک از اقلام سرمایه در گردش، آنها را با توجه به اهداف کوتاه مدت و بلندمدت شرکت مورد استفاده قرار دهند، چون می تواند در ارزیابی انعطاف پذیری مالی و توان پرداخت بدهی شرکت مفید واقع شود و موجب دستیابی به نقدینگی بهینه، افزایش سودآوری و عملکرد شرکت میشود. همچنین، آگاهی از نقش آنها به تصمیم گیری مطلوب سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و تحلیلگران کمک میکند.

    کلیدواژگان: کارایی عملیاتی، اقلام سرمایه در گردش، نقدینگی، رشد سود سهام، تحلیل پوششی داده ها
|
  • Mandana Taheri *, Ghasem Blue, Ramin Parvarpour Pages 1-33

    Information asymmetry and economic uncertainty are features of the capital market in today's complex business environment, which increase audit risk and litigation risk, and can be effective in explaining audit fees. The purpose of this research is to investigate the role of legal claims risk, information asymmetry and economic uncertainty in explaining audit fees. The time domain of the research is the period from 2013 to 2021 and the research sample includes 120 companies listed on the Tehran Stock Exchange. Research findings, based on analysis using multivariable regression models on combined data, show that among the macroeconomic variables investigated (including economic growth rate, inflation rate, exchange rate, and interest rate), both economic growth rate and inflation rate have a direct and significant relationship with the audit fee. Additionally, there is a direct and significant relationship between the risk of lawsuits and information asymmetry with the audit fee. The results indicate that the risk of lawsuits, economic uncertainty and information asymmetry play an effective role in explaining auditors' fees.

    Keywords: audit fees, Litigation risk, Economic Uncertainty, Information Asymmetry
  • Mohamad Marfo *, Mohammad Javad Salimi, Iman Raeesi Vanani, Mojtaba Alifamian Pages 35-79
    Purpose

    The rapid development of technology and extensive environmental changes have accelerated economic growth, and the increasing competition among enterprises has restricted access to profit and increased the probability of enterprises ' financial distress. Due to the effects of high costs of financial distress, its prediction has attracted the attention of researchers since the beginning. Therefore, this paper aims at a bibliometric analysis of financial distress research in the accounting, management and economic areas.

    Design/methodology/approach: 

    The research method is based on a three-step protocol of dataset setting, dataset refining, and analyzing the data. First, the published articles in the financial distress field were collected from the Web of Science database. Second, the document information was refined, and 801 articles were chosen for literature review in this area. Finally, we used the bibliometric analysis toolbox to investigate the documents. Also, bibliometric analysis in this research was conducted using VOSviewer software.

    Findings

    The findings of this research indicate the existence of six main streams of research (methods of predicting financial distress, predictors of financial distress, restructuring strategy, corporate governance, bank bankruptcy and earnings management) in the field of financial distress. Additionally, the results highlight the importance of social responsibility of the company, also demonstrate that improvements in technology, particularly the use of artificial intelligence tools, have enhanced predicting accuracy.

    Keywords: Financial Distress, bibliometric analysis, literature review, VOSviewer
  • Mehri Bakhteyari, Javad Rezazadeh *, Kumars Biglar Pages 81-130

    The implementation of the engagement quality control review (EQCR) by the engagement quality control reviewer has been considered as one of the key elements of quality control in the auditing standards and its implementation is required in the audit of companies listed on the stock exchange. In this research, the data were collected through (1) conducting interviews with 25 partners of Iranian auditing firms in the spring and summer of 2023 and (2) the opinions of 12 certified accountants that were published in a newspaper or professional journals in the form of a conversation, round table, notes or articles. Then, by applying the grounded theory, the components that are the obstacles to the effective application of EQCR are identified and presented in the form of a conceptual system model. The validity of the research model was confirmed by 7 audit partners. The findings from the analysis of research data show that there are various obstacles in its different dimensions, the most important of which are: the structure and organization of some audit firm, the small size of many audit firms, economic considerations, low fees of Iranian audit firms, lack of qualified auditors, moral issues in the society, the society's specific problems, governing laws and regulations, weaknesses in quality grading of audit firms, inadequate communication with international professional communities, low awareness of auditing and lack of development, and low application of technology in Iranian audit firms. Considering that the international auditing standard 220 has been updated and includes more requirements for the EQCR, along with the findings of this research showing that the quality control standard is not effectively implemented by Iranian audit firms, some suggestions are given to fill these gaps.

    Keywords: Engagement Quality Control Review Obstacles, Quality Control, Engagement Quality Control Reviewer
  • Abbas Aflatooni *, Kefsan Mansouri, Zahra Nikbakht Pages 131-164

    The accounting information quality and its relationship with financing decision-making is one of the important issues that attract interest from researchers. However, the way accounting information quality affects financing costs during the COVID-19 pandemic is a topic that has not been explored in domestic research. The purpose of this research is to investigate the effect of the accounting information quality on the cost of debt and to explore how this effect mainfested during the pandemic of COVID-19. In this regard, the data from 137 firms listed on Tehran Stock Exchange for 2012-2022 (1057 firm-years) have been analyzed. The generalized least squares (GLS) approach was employed to fit the models and fixed effects for years and industries were also controlled. The research results for the entire period demonstrate that an increase in accruals quality (as a proxy for accounting information quality) leads to the cost of financing through debts and this decrease is more pronounced for innate accruals quality than for discretionary accruals quality. Furthermore, the findings suggest that during the period of the COVID-19 pandemic, the impact of accruals quality and its innate and discretionary components on the cost of debt diminished. The results of the robustness tests using decile-ranked values of accruals quality support the main findings.

    Keywords: COVID-19, accruals quality, Cost of Debt, Innate Quality, Discretionary Quality
  • Fatemeh Jalali Gorgani, Mohammadreza Abdoli, Hasan Valiyan *, Mehdi Safari Gerayli, Mohammad Mehdi Hossini Pages 165-213

    The purpose of this study is evaluation matrix of perspective on the driving forces of legacy accounting. In this study, in terms of the methodological goal, this study is exploratory and from the perspective of the result, it is placed in the category of applied research. The participants in the qualitative part include 12 academic experts and accounting professors who have professional experience in the field of accounting and financial reporting, and in the quantitative part 22 people from managers and board members of companies with the nature of family ownership in this study as a pairwise comparison they participated. The result of this study in the qualitative part indicated the existence of 3 categories, 8 components and 39 themes as drivers of legacy accounting in family ownership, which was confirmed based on Delphi analysis. Then, by choosing 2 factors out of 8 identified components as the basis of scenario creation, 10 themes identified as sub-factors of scenario creation were examined. The result of the acquisition in a quantitative part indicates the existence of 4 scenarios with a favorable situation, which shows that the scenario of the second quarter with the metaphorical title of "Governance Hegemony" was determined to be the most effective driver in the emergence of legacy accounting in family-owned companies.

    Keywords: Legacy Accounting, Scenario Planning, Family Ownership
  • Mahdi Saghafi *, Azam Pouryousof, Ali Shirzadi Pages 215-254

    In this research, the relationship between the discovery of audit distortions and the readability of financial reports has been investigated, as well as the moderating effect of management ability on this relationship. This research is practical in terms of its purpose, and the correlation method is causal (post-event). In this research, the data of 129 companies listed on the Iran Stock Exchange during a seven-year period (from 2015 to 2021) were gathered to test the hypotheses using panel data. The collection of information in this study was done using library methods. Related data to measure the variables were collected from the Codal website and financial statements of the companies. Basic calculations were done in Excel. Then, Stata software was used to test the research hypotheses. The results of the research show that the discovery of audit distortions has a direct and significant effect on the readability of financial reports. Additionally, the results indicate that the ability of managers can not only moderate the positive relationship between the discovery of audit distortions and the readability of financial reports, but also increase the intensity of this relationship.

    Keywords: Management ability, Audit Quality, Readability of financial reports
  • Behrooz Badpa *, Sohrab Osta, Fatemeh Darvish-Hoseini Pages 255-287

    Working capital management is crucial for business growth and survival as it maximizes enterprise value and shareholder wealth, thereby maintaining competitive conditions and optimal performance. This study identified and explained accounting variables determining operational efficiency (OE) of the companies listed on the Tehran Stock Exchange (TSE), Iran, in light of working capital items. The statistical population consisted of all companies, and the samples were 112 cases listed during 2016-2020. Utilizing an applied, descriptive-correlational research design, the relationship between the variables was then established. The dependent variable was OE, evaluated using data envelopment analysis (DEA); and the independent ones were working capital items and dividend growth rate. To investigate the effect of the independent variables on the dependent one, eight hypotheses were formulated, and multivariate linear regression with panel data in a fixed-effects model was implemented. Testing the hypotheses at a 95% confidence interval demonstrated that average period of collection of claims, average debt repayment period, dividend growth ratio, cash holding level, and liquidity ratio have a significant positive effect on OE. Nevertheless, the cash conversion cycle, and average inventory turnover period have negative impacts. Managers are thus suggested to identify working capital items and exploit them along with short/long-term goals in companies. This is practical in evaluating financial flexibility and solvency, facilitating optimal liquidity, and increasing business profitability and performance. Furthermore, learning about such items is helpful to investors, creditors, and analysts to make optimal decisions.

    Keywords: Operational Efficiency, Working Capital Items, Liquidity, Dividend Growth, Data Envelopment Analysis