نشریه پدافند غیر عامل و امنیت
پیاپی 42 (بهار 1402)

در به کارگیری مفهوم اداره امور مساجد، یک نکته مهم نهفته است و آن اینکه با تحقق اداره امور مساجد بستری امن برای امکان مصون ماندن این حوزه از انواع آسیب ها و نواقص و اشکالات فراهم می گردد که با توجه به تاثیر این نهاد مقدس در جامعه اسلامی این امنیت به کل جامعه منتقل خواهد شد. اداره امور راهبردی مساجد و رفع نواقص و اشکالات آن، رضایت آحاد مردم در تعامل با متولیان امر را در پی خواهد داشت و درنتیجه زمینه بسط و توسعه آیین های مذهبی، سیاسی، باورهای مشترک و پیشگیری از ناهنجاری های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و حتی امنیتی فراهم می گردد. با تولید و بازتولید ارزش های انسانی در جامعه، بالطبع سایر ارزش های حیاتی که منافع ملی، اهداف ملی، امنیت ملی و... مترجمان آن هستند، تضمین خواهد شد.روش تحقیق در این مقاله ازنظر ماهیت، کیفی داده بنیاد و ازنظر نوع، کاربردی- توسعه ای است؛ به نحوی که تلاش گردیده همه تدابیر و فرمان های امام خمینی (رحمت الله علیه) و امام خامنه ای (مدظله العالی) در خصوص مساجد با استفاده از صحیفه امام و سایت رهبری فیش برداری و در قالب دو فایل (ورد و پی دی اف) به عنوان داده اطلاعاتی در نرم افزار تحلیل کیفی MAXQDA وارد و پس از انجام تحلیل و کدگذاری های باز، محوری و انتخابی، مضامین، مفاهیم و مقوله ها احصا که در قالب نمودارهای تفکیکی ارائه گردیده است. جامعه آماری تحقیق به صورت اسنادی شامل کلیه مکتوبات و بیانات امام خمینی رحمت الله و امام خامنه ای (مدظله العالی) در حوزه امور مساجد انتخاب و یافته های تحقیق حاکی است که در راستای اداره امور مساجد شش مقوله اساسی اهمیت و ویژگی مسجد؛ اهمیت نماز؛ چیستی مسجد؛ امام جماعت مسجد؛ رسالت مسجد؛ آسیب شناسی مسجد نقش اساسی و بی بدیل داشته و هرکدام از این مقوله ها دربرگیرنده مفاهیم و مضامینی است که در متن مقاله به طور مفصل اشاره شده است.

وجود فضای تاریخی هم گرایانه میان جمهوری اسلامی ایران و چین از یک سو و قرارگیری در معرض تهدیدات مشترک از سوی میدان ژئوپلیتیکی غرب از سوی دیگر، سبب شده تا زمینه های همگرایی راهبردی میان ایران و چین، شدت یابد و افزایش تقابل میان ایران و آمریکا به ویژه پس از سال 2014 و دامنه دار شدن سطح تعارض میان آمریکا و چین پس از تحولات تایوان، فضای آنتاگونیستی [1] مشابهی را در ایران و چین علیه آمریکا ایجاد کرده است؛ به عبارت دیگر، ایران و چین، به صورت یکسان در تقابل و تعارض با سیاست های آمریکا قرار گرفتند. این تشابه آنتاگونیستی، سبب شد تا اندیشه برقراری روابط راهبردی میان ایران و چین، قوت گیرد. بر این اساس، تحقیق حاضر با روش سناریوسنجی و آینده پژوهی، به بررسی تاثیر روابط ایران و چین بر سه بعد امنیت فناوری، سایبر و زیست محیطی در افق رخداد سال 2030 میلادی پرداخته است. یافته های تحقیق نشان داد که از میان گزاره های مرتبط با امنیت فناوری، حداکثر میزان تاثیر روابط ایران و چین بر این ابعاد، 20 درصد است و گزاره ممانعت از مهاجرت نخبگان علمی کشور با 20 درصد و بهره مندی از فناوری های نوین در راستای تحول تولید با 4 درصد، به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را از روابط ایران و چین می پذیرند. گزاره های مرتبط با امنیت سایبری، بدون مقدار و ارزش به دست آمد که نشان می دهد مناسبات ایران و چین، هیچ تاثیری در امنیت سایبری ایران ندارد. همچنین، سناریوسنجی امنیت زیست محیطی نیز نشان داد که تنها سه گزاره دارای مقدار عددی هستند و ارزش عددی هر سه آن ها، 3 درصد محاسبه شده است..[1] (antagonistic space به فضایی اطلاق می شود که ویژگی اصلی و بارز آن، کشمکش، تعارض، تنش و تهدید است).

هدف از این نوشتار بررسی جایگاه ایران به عنوان دارنده موقعیت راهبردی جغرافیای است که در مرکز بیضی انرژی جهان قرار دارد و برای ایفای نقش در مسیر خطوط تبادل انرژی شرق و غرب دنیا دارای شرایط منحصربه فردی است که در صورت بهره مناسب از این مواهب خدادادی، ضمن ارتقاء اهمیت ژئوپلیتیکی کشورمان موجبات کسب منافع مادی و امنیتی را فراهم می کند. باوجوداین تاکنون کشورمان در رقابت با دیگر کشورهای منطقه هنوز نتوانسته از این امتیاز راهبردی بهره مند شود. کوتاه بودن، ارزان بودن و امن بودن مسیر انتقال انرژی از ایران ازجمله مزیت های انکارناپذیر به شمار می آید. سوال این است که موانع موثر در نقش آفرینی ایران در خطوط انتقال انرژی چیست. در این مقاله با استفاده از رویکرد توصیفی - تحلیلی به این پرسش پاسخ داده می شود. بر اساس یافته های پژوهش با توجه به در نظر گرفتن ظرفیت ژئوپلیتیکی و موقعیت ژئواستراتژیک ایران بیانگر آن است که هم عوامل داخلی و هم عوامل خارجی در نرسیدن ایران به جایگاه هاب انرژی منطقه نقش دارند که در بخش عوامل خارجی کنشگری قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای و در بخش عوامل داخلی ضعف و فرسودگی زیرساخت ها، کاهش دانش فنی در حوزه انرژی و کاهش دسترسی به فناوری های روز درزمینه انرژی و کاهش سرمایه گذاری در آن باعث شده ایران نتواند جایگاه مناسبی در خطوط انتقال انرژی کسب کند که در این راستا بر اساس یافته های پژوهش پیشنهاد هایی ارائه می گردد.

ایران کشوری است که بنا به دلایل مانند ترافیک آلودگی هوا، زلزله خیز بودن و تمرکز جمعیت در شهر تهران، می کوشد تا پایتخت خود را انتقال دهد. جابه جایی پایتخت در ایران از دو منظر اهمیت ویژه ای پیدا می کند؛ اول ساماندهی شهر تهران و تعادل بخشی به نظام شهری و منطقه ای کشور و دوم حفظ امنیت سیاسی کشور؛ ازاین رو هدف از نگارش این مقاله که با روش توصیفی - تحلیلی و پیمایشی نگاشته شده، شناسایی اصلی ترین موانع و چالش های فراروی جابه جایی پایتخت و ارائه راهکارهای بهینه در جهت رفع این موانع مهم ترین هدف آن است. به همین منظور روش مقاله، با توجه به ماهیت نظری آن توصیفی_تحلیلی است و گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای و اسنادی انجام گرفته است. نتایج تحقیق برگرفته از جامعه آماری تحقیق که متخصصان علوم انسانی در حوزه های مرتبط با موضوع است و حجم نمونه 100 نفر کارشناس است که از روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده اند، حاکی از آن است که عواملی مختلف امنیتی مانند: «به وقوع پیوستن نزاع های سیاسی بر سر تفویض قدرت و اختیارات و توزیع وزارتخانه ها در شهرهای مختلف»؛ «موفق نبودن انتقال پایتخت های دیگر در سایر نواحی جهان» و... به ترتیب بیشترین اثر را در این مولفه داشته اند؛ بنابراین مهم ترین پیشنهاد و راهکار نویسندگان ساماندهی سیاسی فضا برای تمرکززدایی از تهران. پراکنده ساختن وزارتخانه ها، ادارات و مراکز غیرضروری در سطح کشور برای جلوگیری از ازدحام جمعیت در تهران است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر توسعه پدافند غیرعامل در ورزش کشور بود. عرصه ورزش به علت گستردگی و جمعیت بالای درگیر در آن جز مراکز مهم ازنظر پدافند غیرعامل است. الگوی پدافند غیرعامل مجموعه حوزه هایی که نیاز به برنامه ریزی و اقدامات پیشگیرانه و دفاعی در ارتقاء امنیت ورزش دارند را معرفی می نماید تا تامین امنیت هیچ جنبه ای از ورزش مورد غفلت واقع نشود. ماهیت این پژوهش، اکتشافی و بنیادی با رویکرد کیفی/ کمی است. از روش داده بنیاد که به صورت علمی به اکتشاف ابعاد پدیده موردتحقیق در پنج زمینه می پردازد، در بخش کیفی استفاده شد. از مطالعات کتابخانه ای و نظری موجود سوال های نیمه باز و نیمه بسته ای تهیه شد. داده ها با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته با توجه به سطح اشباع نظری با 13 نفر از متخصصان این حوزه در سال 1401 به روش نمونه گیری هدفمند جمع آوری شد. تجزیه وتحلیل داده ها در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی با استفاده از نرم افزار MAXQDA10 صورت پذیرفته است. در پایان پژوهش کیفی بر اساس مفاهیم کلیدی و الگوی پارادایمی، پرسشنامه ای با 171 سوال کوتاه تنظیم شد و پاسخ 220 نفر جامعه آماری بخش کمی دریافت شد. داده های کمی در قالب تحلیل توصیفی داده ها، تحلیل عاملی و معادلات ساختاری تجزیه وتحلیل شد. نتایج کدگذاری منجر به شناسایی 255 مفهوم اولیه 24 مفهوم فرعی و 17 مولفه اصلی گشت که در پنج حیطه عوامل علی، زمینه ای، مداخله گر، راهبردها و پیامدها قرار گرفت. نتایج آزمون داده کمی که منتج از فرضیات برآمده از الگوی کیفی بود، کلیت الگوی پارادایمی را با اندکی اصلاحات مورد تایید قرارداد. همچنین بخش کمی تحقیق حاضر نشان داد که تمامی مولفه های به دست آمده (انگیزشی، برنامه ریزی، توانمندسازی، رشد اجتماعی...) قدرت پیش بینی قوی در پیش بینی پدافند غیرعامل دارند (05/0>P). با ایجاد و تسهیل این الگو و گام های توسعه ای نهایی می توان به تمامی ابعاد تاثیرگذار دست یافت تا در آینده با صلاحدید مسئولان به شرایط اجرا نزدیک شود.

شبکه بهداشت و درمان کشور علاوه بر رصد و پایش، شناخت و پیشگیری از انواع بیماری ها و تهدیدات بالقوه به عنوان یک عامل بازدارنده، درزمینه درمان در شرایط بحرانی نیز نقش مهمی را ایفا می نماید. تجربیات حاصل از جنگ های قرن اخیر نشان می دهد، مناطق مرزی همواره مورد تهدیدات مختلف بوده و بنابراین ایمنی شبکه بهداشت و درمان مناطق مرزی به علت حضور در خط مقدم مقابله با تهدیدات مختلف از اهمیت خاصی برخوردار است. حیاتی ترین منبع یک کشور منابع انسانی آن است و حفظ سلامت جسم و روح انسان های یک جامعه از مهم ترین راهبردهای هر کشوری در شرایط بحرانی است؛ ازاین رو برنامه ریزی برای کاهش آسیب پذیری و تداوم عملکرد زیرساخت های بهداشت و درمان در مناطق مرزی کشور یکی از اهداف پدافند غیرعامل در برنامه ریزی و سیاست گذاری برای توسعه کشور است. در این مقاله پس از بررسی های مطالعاتی و میدانی انجام شده با استفاده از روش ارزیابی خطر فما که تطابق خوبی با اهداف مطالعات دارد، ابتدا دارایی های حوزه بهداشت و درمان استان های مرزی غربالگری شده و سپس بر مبنای تهدیدات مبنا به شناسایی و ارزیابی آسیب پذیری ها پرداخته و خطر هریک از دارایی ها را محاسبه نموده و در پایان راهکارهایی برای کاهش خطر در زیرساخت های بهداشت و درمان استان های مرزی ارائه می شود؛ به طوری که ضمن کاهش آسیب پذیری ها و تداوم خدمت رسانی این زیرساخت ها، تاب آوری سامانه نیز افزایش یابد.