فهرست مطالب
فصلنامه برنامه ریزی فضایی (جغرافیا)
سال چهاردهم شماره 1 (پیاپی 52، بهار 1403)
- تاریخ انتشار: 1403/01/01
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 1-20
امروزه مشارکت مردم و توانمند کردن جوامع روستایی به عنوان پیش نیازهای پایداری محیط زیست است. در حقیقت، توانمندسازی مردم محلی منجر به مشارکت فعال آنان در حفاظت از محیط زیست خواهد شد. هدف از پژوهش حاضر تبیین مفهومی راهبرد توانمند سازی محیط زیست در جوامع روستایی، استخراج شاخص های اثرگذار و ارائه راهبرد های آن در دهستان میربگ جنوبی است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف و باتوجه به ماهیت تبیینی خود جزئی از پژوهش های بنیادی با رویکرد اکتشافی و از نظر روششناسی جزء پژوهش های توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش پس از شناسایی و تعریف مولفه های موثر بر توانمندسازی زیست محیطی با مطالعات کتابخانه ای و بهره گیری از آرا خبرگان و تشکیل بانک داده موضوعی مد نظر برای برداشت اطلاعات، پرسشنامه تخصصی طراحی و سپس در بین 365 خانوار و 5 روستا از دهستان میربگ به صورت طبقه ای توزیع و نتایج آن در مدل ترکیبی ANP-DEMATLE تحلیل شد. مولفه های فناوری های نوین زیست محیطی (A4) با ضریب وزنی 094/0، مشوق های مالی (A8) با ضریب وزنی 094/0و سرمایه گذاری های زیست محیطی (A11) با ضریب وزنی 086/0 بیشترین اثر را بر روند توانمندسازی زیست محیطی در قلمرو مطالعه خواهد داشت. از میان شاخص های منتخب، ضریب اثر شاخص های مدیران و تصمیم گیران (A14) با ارزش وزنی 014/0 و شاخص طرح ها و برنامه های فرادست (A15) با ارزش وزنی 019/0 کمترین اثر را در فرآیند توانمندسازی زیست محیطی ساکنان در قلمرو مطالعه خواهند داشت.
کلیدواژگان: حفاظت محیط زیست، توانمندسازی زیستمحیطی، جوامع بومی-محلی، دهستان میربگ -
صفحات 21-37
پژوهش حاضر با رهیافت تناسب اراضی برای احداث استادیوم ورزشی روباز در استان اردبیل با رویکرد آب و هوایی انجام شده است. بدین منظور از متغیرهای آب و هوایی شامل میانگین دما، بارش های برف و باران همراه با متغیرهای محیطی استفاده و از تلفیق رویکرد تصمیم گیری چندشاخصه (MADM)، تکنیک تحلیل شبکه فازی (FANP) برای تعیین وزن و اهمیت پارامترها در تناسب اراضی و از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای ترسیم نقشه توزیع فضایی پارامترها در پهنه استان اردبیل استفاده شده است. در این پژوهش برای هر متغیر یک لایه ایجاد و پس از تعیین وزن آنها با فازی کردن و روی هم گذاری لایه ها، اراضی بهینه برای پیاده سازی اماکن ورزشی در استان اردبیل تعیین شد. نتایج نشان داد که متغیرهای روزهای برفی و میانگین دما به ترتیب با درجه فازی 241/0 و 163/0 بیشترین اهمیت و اثرگذاری و ازمیان معیارهای محیطی نیز شیب زمین و ارتفاع به ترتیب با درجه فازی 294/0 و 166/0 بیشترین اهمیت را در انتخاب اراضی برای احداث استادیوم های ورزشی در استان اردبیل دارند. نتایج تناسب اراضی نشان داد که منطقه های واقع در نیمه شمالی استان اردبیل به ویژه دشت مغان، گرمی، اصلاندوز و بیله سوار درجه مطلوبیت برای احداث استادیوم ورزشی را دارند.
کلیدواژگان: آب و هوا، استان اردبیل، اماکن ورزشی، تناسب اراضی، تصمیم گیری چندمعیاره -
صفحات 39-61
احداث اکوکمپ های گردشگری از راهبردهای توسعه گردشگری پایدار است که در صورت کاربست آنها در منطقه های نمونه گردشگری مذهبی می توان ضمن حفاظت از آثار معنوی و تاریخی، جذابیت و ارزش اقتصادی آنها را به شدت افزایش داد. منطقه نمونه گردشگری ویس القرن یکی از منطقه های نمونه گردشگری استان کرمانشاه است که هر سال تعداد زیادی از گردشگران را به سوی خود جذب می کند. مکان یابی اکوکمپ گردشگری در این فضای گردشگری می تواند گام مهمی در راستای تحقق هدف های گردشگری مذهبی پایدار در این فضای گردشگری باشد؛ از این رو هدف اصلی پژوهش کمی و کاربردی حاضر، مکان یابی اکوکمپ گردشگری در منطقه نمونه گردشگری ویس القرن در استان کرمانشاه است. برای دستیابی به هدف اصلی پژوهش از 12 معیار ارتفاع، شیب، زوایه تابش سالانه خورشید، زمین شناسی، فاصله از نقاط زمین لغزش، فاصله از رودخانه، فاصله از جاده، کاربری اراضی، شاخص تفرق پوشش گیاهی، فاصله از قبرستان، فاصله از بارگاه ویس القرن و فاصله تا سایت پرواز پاراگلایدر و برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از روش Overlay و Weighted Sum در نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد از مجموع 39/219 هکتار فضای بررسی شده برای احداث اکوکمپ گردشگری، حدود 2/32 هکتار در پهنه بسیار مناسب، 03/55 هکتار در پهنه مناسب، 76/60 هکتار در پهنه به نسبت مناسب، 73/45 هکتار در پهنه نامناسب و 66/25 هکتار در پهنه بسیار نامناسب قرار گرفته است. پهنه بسیار مناسب مذکور به لحاظ موقعیت در بخش جنوب، جنوب شرقی و قسمت محدودی از آن در بخش غربی محدوده مطالعاتی قرار گرفته است.
کلیدواژگان: گردشگری مذهبی، منطقه های نمونه گردشگری، مکانیابی، ویس القرن، کرمانشاه -
صفحات 62-86
مکان یابی و طراحی معماری به عنوان بستری مناسب برای فراهم سازی زمینه دستیابی به هدف ها و مقاصد پدافند غیرعامل اهمیت بسزایی دارد و سبب موفقیت تصمیم گیری در سطح های مختلف استراتژیک می شود. فضاهای اداری یکی از کاربری هایی است که برنامه ریزان و طراحان برای خدمات رسانی شهری به آن توجه می کنند. پژوهش حاضر در زمره پژوهش های کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی است که محققان آن درصدد مکان یابی و طراحی سایت های اداری در منطقه 4 شهر تبریز هستند. همچنین، در این مطالعه از روش های اسنادی و پرسشنامه برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش 30 نفر است که با استفاده فرمول کوکران 28 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل مکان یابی از مدل IHWP در نرم افزار GIS و نیز برای ارزش گذاری میزان تاثیر شاخص های طراحی معماری فضاهای اداری در نمونه مطالعه شده از روش AHP در نرم افزار Expert Choice استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که از کل منطقه 4 شهرداری تبریز 3 درصد مطلوبیت خیلی کم، 9/15 درصد مطلوبیت کم، 40/43 درصد مطلوبیت متوسط، 74/28 درصد مطلوبیت زیاد و 96/8 درصد مطلوبیت خیلی زیادی را دارد و همان طور که نتایج در بخش مکان یابی نشان می دهد با حرکت از شمال به جنوب منطقه از میزان مطلوبیت کاسته می شود. همچنین، در این پژوهش 47 شاخص معماری برای طراحی ساختمان های اداری بررسی شد و نتایج نشان داد که مد نظر قرار دادن فضای امن زیرزمینی برای پناه بردن افراد در شرایط ضروری یا قرار دادن قسمت های حساس ساختمان اداری امری الزامی برای ایجاد پایداری در برابر تهدیدات است. در پایان نیز الزام هایی برای جانمایی و طراحی ساختمان های اداری ارائه شده است.
کلیدواژگان: مکانیابی، طراحی معماری، پدافند غیرعامل، منطقه 4 شهر تبریز، مدل IHWP و AHP -
صفحات 87-115
در انجام دادن طرح های شهری توجه به ابعاد اجتماعی-فرهنگی همزمان با نگاه فیزیکی و کالبدی ضروری است. در نوسازی و بهسازی بافت های تاریخی به مداخله کاربری توجه می شود؛ اما به مداخله اجتماعی یا فرهنگی توجهی نمی شود؛ در حالی که محققان در پژوهش ها نشان می دهند که قبل از هرگونه مداخله کالبدی لازم است ابعاد اجتماعی و فرهنگی اصلاح و بررسی شود؛ بنابراین هدف از انجام دادن پژوهش حاضر بررسی فرهنگی-اجتماعی بافت تاریخی باباقاسم و ارائه مجموعه اقدام های مداخله اجتماعی محله های شهشان، دردشت و سنبلستان است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است که در آن بر ای گردآوری اطلاعات از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری شامل ساکنان محله های شهشان، دردشت و سنبلستان منطقه 3 اصفهان است. در پژوهش حاضر برای تعیین نمونه آماری از فرمول کوکران استفاده شده است که بر این اساس، تعداد 320 نفر از ساکنان محله باباقاسم انتخاب و مطالعه و سپس با 100 نفر از ساکنان و افراد کلیدی محله های شهشهان، دردشت و سنبلستان نیز مصاحبه انجام شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات درپژوهش حاضر در دو مرحله مجزا صورت پذیرفت. در مرحله اول برای تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از نرم افزار SPSS نسخه 24 و در مرحله دوم نیز از روش تحلیل محتوایی که در آن مفاهیم و درونمایه های موجود در داده ها با یک رویکرد سیستماتیک استخراج، تفسیر و سپس گزارش می شود، استفاده شد. باتوجه به نتایج مشخص شد که ازطرفی، بین احساس تعلق ساکنان به محیط زندگی خودشان، اعتماد اجتماعی، پیوند اجتماعی بین ساکنان، میزان مشارکت پذیری و تمایل ساکنان به نوسازی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. از طرف دیگر، با زیاد شدن این شاخص ها تمایل به نوسازی افزایش و فرسودگی کاهش می یابد؛ بنابراین این نتیجه حاصل می شود که با تقویت سرمایه اجتماعی در محله باباقاسم می توان از فرسودگی بیشتر این محله ارزشمند شهر جلوگیری کرد.
کلیدواژگان: فرهنگی-اجتماعی، نوسازی، بهسازی، بافت تاریخی باباقاسم -
صفحات 117-135
گردشگری ادبی از مهم ترین عوامل مولد ثروت و اشتغال در دنیا و همواره از جمله گونه های اصلی گردشگری در ایران و به طور کلی، کشورهای در حال توسعه است. این نوع گردشگری می تواند دریچه ای نوین از شناخت، توسعه و پایداری را برای جوامع به همراه داشته باشد. هدف از پژوهش حاضر شناسایی عوامل موثر در توسعه گردشگری ادبی در کشور ایران است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی است که ماهیت تفسیری و تحلیلی دارد و از لحاظ روش در گروه پژوهش های کیفی و کمی قرار دارد. در این مطالعه برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل های گراند تئوری، دلفی و در نهایت، از ماتریس خودتعاملی (SSIM) استفاده شده است. جامعه آماری در پژوهش حاضر شامل متخصصان و نخبگان در حوزه گردشگری به طور عام و به طور خاص گردشگری ادبی است. برای گردآوری جامعه نمونه از روش نمونه گیری هدفمند استفاده و در نهایت، تعداد 30 نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان داد که مقوله هایی از جمله بهبود اقدام های مدیریتی و نهادی، افزایش در سرمایه گذاری گردشگری ادبی و موارد مربوط به آن، ارتقا در رقابت پذیری گردشگری ادبی در خاورمیانه و جهان با تبلیغات مناسب، عوامل قانونی و طراحی الگوی بومی از گردشگری ادبی به روایت های گفتمان، آموزش، توسعه فعالیت تخصصی و ترسیم مسیرهای ادبی و... به عنوان عوامل موثر در توسعه گردشگری ادبی در کشور ایران شناسایی شد. سپس نتایج ماتریس خود تعاملی نشان داد که عامل اقدام های مدیریتی و نهادی بر سایر عوامل دیگر تاثیر دارد. عامل طراحی الگوی بومی از گردشگری ادبی به روایت های گفتمان، آموزش، توسعه فعالیت تخصصی و ترسیم مسیرهای ادبی و... که مهم ترین عامل در جذب گردشگران ادبی است، متاثر از سایر عوامل است و به خودی خود، تاثیری بر عامل دیگری نمی گذارد.
کلیدواژگان: توسعه، گردشگری ادبی، ایران
-
Pages 1-20Background
Today, active participation and empowerment of rural communities are essential for achieving environmental sustainability. Empowering local people will lead to their active involvement in environmental protection.
Research MethodThis research aimed to elucidate the concept of environmental empowerment strategy in rural communities, identify effective indicators, and present strategies in South Mirbeg District. It is a part of basic research with an exploratory approach due to its purpose and descriptive-analytical methodology. After identifying and defining the effective components of environmental empowerment through literature review and expert opinions, a specialized questionnaire was designed to collect information from 365 households and 5 villages.
Research Innovation:
The innovative aspect of this research lay in the thematic combination of empowerment and environmental strategies.
Research FindingsThe components of new environmental technologies (A4) with a weighting factor of 0.094, financial incentives (A8) with a weighting factor of 0.094, and environmental investments (A11) with a weighting factor of 0.086 had the greatest effects on the process of environmental empowerment in the territory. Among the selected indicators, the effect coefficient of managers and decision-makers (A14) with a weighted value of 0.014 and the index of extrapolated plans and programs (A15) with a weighted value of 0.019 had the lowest effects on the process of environmental empowerment of residents in the territory.
Keywords: : Environmental Protection, Environmental Empowerment, Native-Local Communities, Mirbeg District -
Pages 21-37Background
This study aimed to assess the suitability of land for constructing an outdoor sports stadium in Ardebil Province, focusing on the climate.
MethodologyWeather variables, such as mean temperature, snowfall, and rainfall, along with environmental factors, were considered. The evaluation utilized a combination of Multiple Attribute Decision Making (MADM), Fuzzy Analytic Network Process (FANP), and Geographic Information System (GIS). A separate layer was created for each variable and after determining their weights, overlaying the layers with fuzzing was used to identify optimal lands for sports facilities in Ardebil Province.
ResultsThe findings indicated that snowy days and average temperature were the most significant factors influencing the selection of land for sports stadium construction in Ardebil Province with fuzzy degrees of 0.241 and 0.163, respectively. Among the environmental criteria, land slope and elevation were the most important factors for selecting land for sports stadium construction in Ardebil Province with fuzzy degrees of 0.294 and 0.166, respectively. The land suitability results revealed that areas in the northern half of Ardebil Province, particularly Moghan Plain, Garmi, Aslandoz, and Beile-Savar, were highly suitable for constructing a sports stadium.
Keywords: Ardebil Province, Climate, Multiple Attribute Decision Making (MADM), Sports Facilities, Suitability Of Lands -
Pages 39-61
Establishing tourism eco-camps is a key strategy for sustainable tourism development, particularly in religious tourism destinations, as it enhances their appeal and economic value while preserving spiritual and historical sites. Weis Al-Qarn, a popular tourist destination in Kermanshah Province, attracts a significant number of visitors annually. Introducing a tourism eco-camp in this area can be a crucial step towards achieving sustainable religious tourism objectives. Hence, this quantitative and applied research aimed to identify an appropriate location for a tourism eco-camp in the tourist area of Weis Al-Qarn in Kermanshah Province. To accomplish this objective, 12 criteria, including elevation, slope, annual solar radiation angle, geology, proximity to landslide areas, distance from the river, distance from roads, land use, vegetation differentiation index, distance from cemeteries, distance from the court of Weis Al-Qarn, and proximity to paragliding sites, were employed. The data analysis involved using the overlay method and the Weighted Sum tool in ArcGIS software. The research findings revealed that out of the total investigated area of 219.39 ha for the tourism eco-camp construction, approximately 32.2 ha were classified as highly suitable, 55.03 ha as suitable, 60.76 ha as moderately suitable, 45.73 ha as unsuitable, and 25.66 ha as highly unsuitable. The highly suitable area was predominantly located in the southern and southeastern parts of the study area with a limited portion in the western section.
Keywords: Religious Tourism, Sample Tourism Areas, Location, Wais Al-Qarn, Kermanshah -
Pages 62-86
Problem Statement:
The location and architectural design of administrative sites play a crucial role in achieving passive defense goals and facilitating decision-making at various strategic levels. Office spaces are a key consideration for urban planners and designers.
ObjectiveThis applied research, utilizing a descriptive-analytical approach, aimed to identify and design administrative sites in the 4th district of Tabriz City.
MethodologyThe study employed documentary methods and questionnaires to gather information. The research population consisted of 30 individuals with 28 ones selected as the statistical sample by using Cochran's formula. The IHWP model's positioning was analyzed using GIS software and the AHP method in Expert Choice software was utilized to assess the impact of architectural design indicators on office spaces within the sample.
Innovation:
The research findings revealed that from among the 4 regions of Tabriz municipality, 3% exhibited very low desirability, 15.9% had low desirability, 43.40% demonstrated moderate desirability, 28.74% displayed high desirability, and 8.96% possessed very high desirability. Notably, desirability tended to decrease from north to south. Furthermore, the study examined 47 architectural indicators for office building design, highlighting the necessity of incorporating secure underground spaces for emergency shelter and safeguarding sensitive areas within office buildings to enhance resilience against potential threats. Ultimately, the research presented the placement and design requirements for office buildings.
Keywords: Location, Architectural Design, Passive Defense, Region 4 Of Tabriz, IHWP, AHP Models -
Pages 87-115
When implementing urban plans, it is crucial to consider socio-cultural dimensions alongside physical aspects. While restoration and enhancement of historical contexts often prioritize physical intervention, social and cultural aspects are sometimes overlooked. Research indicates that prior to any physical intervention, it is essential to address and evaluate social and cultural dimensions. Therefore, this research aimed to explore the cultural-social and historical contexts of Baba Qasim and propose a series of social intervention measures in the neighborhoods of Shahshan, Dardasht, and Sanbulistan. The research methodology employed in this study was descriptive-analytical, utilizing both library and field methods for data collection. Furthermore, in line with the research approach, endeavors were made to conduct people-centered and participatory planning through the use of questionnaires and interviews. The statistical population comprised the residents of the neighborhoods of Shahshan, Dardasht, and Sanbulistan in Isfahan Region 3. To determine the statistical sample, Cochran's formula was utilized, resulting in the selection and study of 320 residents of Babaghasem Neighborhood. Additionally, interviews were conducted with 100 residents and key figures from Shahshan, Dardasht, and Sanbalistan neighborhoods. Data analysis in this research was conducted in two distinct stages. Initially, the SPSS version 24 software was employed to analyze the collected information. Subsequently, the content analysis method was utilized to extract, interpret, and systematically report the concepts and themes present in the data. The results revealed a significant positive correlation between the residents' sense of belonging to their living environment, social trust, social cohesion among residents, level of participation, and residents' willingness to engage in renovation efforts. Consequently, as these indicators increased, there was a greater inclination towards renovation and a reduction in deterioration. Therefore, it was concluded that by bolstering social capital in the neighborhood of Baba Qasim, further degradation of this valuable neighborhood of the city could be averted.
Keywords: Cultural-Social Context, Historical Context, Renovation, Improvement, Baba Qasim -
Pages 117-135Background
Literary tourism plays a crucial role in generating wealth and creating jobs worldwide, particularly in Iran and other developing countries. It serves as a fundamental pillar of tourism, offering societies a new path for knowledge, progress, and long-term sustainability.
PurposeThis study aimed to identify the key factors driving the advancement of literary tourism in Iran.
Research methodTo achieve this objective, the study adopted an applied approach with an interpretive and analytical focus. Methodologically, it fell within the realm of qualitative and quantitative research. The analysis utilized grand theory, Delphi, and the Structural Self-Interaction Matrix (SSIM) model. The research population consisted of experts and elites in the broader field of tourism with a specific emphasis on literary tourism. Targeted sampling methods were employed to select a sample size of 30 individuals for data collection.
FindingsThe study identified several categories for enhancing the development of literary tourism in Iran. These categories included improving managerial and institutional practices, increasing investment in literary tourism and related initiatives, enhancing competitiveness through effective advertising, considering legal aspects, and constructing a localized model. Such factors as discourse narratives, educational initiatives, specialized activity development, and literary route creation were determined through a two-stage Delphi method research and confirmed to be significant by expert consensus. The subsequent analysis using the SSIM Matrix revealed that improvements in managerial and institutional measures exerted influence over other factors. Additionally, formulation of a local literary tourism model, encompassing discourse narratives, education, specialized activity development, and literary route creation emerged as a crucial factor in attracting literary tourists, influencing other factors while also being influenced by them in return.
Keywords: Development, Literary Tourism, Iran