ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 212 (شهریور 1402)

سرعت موج برشی به عنوان یکی از مهمترین پارامترهای فیزیکی سنگ در نظر گرفته می شود که با ابزار ثبت تصویرگر سونیک برشی دوقطبی (DSI) قابل اندازه گیری است. از طرفی این داده ها در همه چاه ها موجود نیست و بنابراین برآورد دقیق و مطمئن این پارامتر با کمترین عدم قطعیت در تعیین مشخصات مخزن از اهمیت بالایی برخوردار است. رویکرد پیش بینی سرعت موج برشی در این مطالعه شامل روش های تجربی است. در روش های تجربی از همبستگی های تجربی گزارش شده در مطالعات استفاده شده است. در این تحقیق تمامی روش های بیان شده بر اساس ضریب همبستگی (R2) و میانگین خطای نسبی (ARE) مقایسه شده است. نتایج نهایی نشان داد که روش گرینبرگ و کاستیا با تئوری جایگزینی سیال گاوسمن منجر به عملکرد یکنواخت تر و پیش بینی بهتر سرعت موج برشی با دقت R2=0.9067 می شود.

صنعت حفاری یک صنعت بسیار پرمخاطره و بسیار هزینه بر است. هزینه حفاری به صورت وابسته به زمان و عمق تعیین می‏شود. مقدار هزینه حفاری تحت عنوان هزینه دلار بر فوت تعیین می‏شود که شامل هزینه ثابت و هزینه متغییر است. به طوری‏که زمان چرخش مته، زمان توقف مته در چاه و زمان تعویض لوله حفاری آن راتغییر می‏دهند. بنابراین هرچه سرعت حفاری افزایش پیدا کند و زمان توقف مته کاهش پیدا کند، هزینه حفاری به طور کلی کاهش خواهد یافت. پارامترهای  مختلفی زمان حفاری را کنترل می‏کنند. برخی از این پارامترها غیر قابل کنترل هستند و ذاتی بوده و به مشخصات سازند وابسته است که قابل کنترل نیست. اما برخی دیگر از پارامترها قابل کنترل بوده و با تغییر در آنها زمان حفاری تغییر پیدا خواهد کرد. این پارامترها شامل وزن روی مته ، نرخ گردش مته (Rotary speed)، چگالی سیال حفاری، خوردگی مته، اثر هیدرو لیک مته است. در پژوهش حاضر از مقایسه نرخ نفوذ مته در سازند و بررسی سطح انرژی ویژه هر مته در سازند، بهترین مته برای هر سازند مشخص شد. مطالعه حاضر در یکی از میادین جنوب غرب ایران و در تعدادی حلقه چاه انجام شده است. با توجه به هدف پژوهش، بهترین مته برای هر یک از سازندهای حفاری در این میدان مشخص شد.

این مقاله شامل مطالعات آزمایشگاهی است که برمبنای آن فن آوری انگیزش توسط اسید برای یک میدان نفتی کربناته ی دولومیتی توسعه داده شده است. بسیاری از چاه های واقع در این میدان با مشکل تولید آب اضافی همراه بوده و محلول های اسیدی معمول بکار رفته در اسیدکاری ماتریس سازند، به دلیل وابستگی آن ها به آب و پایه آبی بودن، باعث افزایش قابل توجه برش آب در چاه های این میدان گردیده است. لذا هدف اصلی این مطالعه، توسعه ی یک روش انگیزش توسط اسید برای چاه های این میدان است که منجر به افزایش تولید نفت شده در حالیکه برش آب را افزایش نمی دهد. برای این منظور، یک سری آزمایشات که شامل انتخاب یک فعال کننده ی سطحی ویسکوالاستیک حساس به نفت خام بود، انجام گردید. لازم به ذکر است که تماس ژل مایع فعال کننده ی سطحی ویسکوالاستیک با نفت خام منجر به کاهش ویسکوزیته آن می شود. از جمله تست های انجام شده تست انحلال/انتشار، تست رئولوژیکی، تست لخته اسیدی، تست سازگاری، تست تزریق مغزه و تست خوردگی لوله جداری است که برای توسعه ی اسیدکاری مقدماتی، منحرف کننده و اسیدکاری اصلی به کار گرفته شده اند. نتایج آزمایشات ارائه شده در این مقاله، اثربخشی بکارگیری فعال کننده ی سطحی ویسکوالاستیک حساس به نفت خام 16235- TN را برای انجام اسیدکاری انتخابی این میدان نفتی دولومیتی با دمای بالا، تایید نمود.  عملیات اسیدکاری منطبق بر این فن آوری انگیزش، در از بین بردن و کاهش آسیب سازندی پیرامون چاه بدون افزایش در برش آب در اثر تولید از چاه های میدان مفید خواهد بود.

یکی از مهمترین مشکلات صنعت نفت در زمینه های استخراج و بهره برداری، ترسیب آسفالتین و تشکیل رسوب آن درون سازندهای نفتی، تاسیسات و خطوط انتقال نفت خام می باشد. علت این امر تغییر در شرایط ترمودینامیکی نظیر تغییر در ترکیب نفت خام، دما و فشار می باشد که بر اثر آن تعادل ترمودینامیکی مواد سنگین آلی نظیر واکس و آسفالتین به هم ریخته و در نتیجه این مواد با مکانیزم های مختلف از فاز مایع خارج می شوند. به منظور کنترل ترسیب آسفالتین، پیش بینی شرایط تشکیل رسوب و رفتار ترمودینامیکی آسفالتین امری ضروری است. یکی از مهمترین و کاربردی ترین روش ها برای جلوگیری از ترسیب آسفالتین، بررسی توزیع اندازه ذرات آسفالتین نسبت به تغییرات شرایط ترمودینامیکی می باشد. در این مقاله در ابتدا ساختار آسفالتین و شرایط کلی ترسیب آن بیان شده و سپس انواع روش های آزمایشگاهی و مدلسازی ریاضی در زمینه اندازه گیری اندازه و تجمع ذرات آسفالتین تشریح می شود. در ادامه مطالعات انجام شده در مورد عوامل موثر بر ترسیب و اندازه ذرات آسفالتین شامل تغییر در ترکیب شیمیایی نفت خام، دما، فشار و سرعت جریانی سیال مرور می شود.

با توجه به آسیب های جبران ناپذیر زیست محیطی و خسارت های اقتصادی ناشی از عدم عملکرد صحیح خطوط لوله در انتقال نفت و گاز، اهمیت تشخیص به موقع و زودهنگام خرابی های عمدی و یا ناشی از استهلاک تجهیزات آشکار می شود. بدین منظور یکی از کاربردی ترین روش های نظارت و بازرسی، مدیریت یکپارچه خطوط لوله می باشد. در این روش راهکارهایی به منظور عیب یابی و طبقه بندی آن، تشخیص میزان و شدت عیب و بهینه سازی برنامه تعمیر و نگهداری ارائه شده است. در این مقاله به مرور کاربردهای یادگیری ماشین در پردازش اطلاعت بدست آمده از مراحل مختلف مدیریت یکپارچه خطوط لوله پرداخته می شود. همچنین چالش های پیش رو و پیشنهاداتی برای کارهای آتی و مسائل حل نشده کاربرد یادگیری ماشین در مدیریت یکپارچه خطوط لوله  نیز مورد بررسی قرار می گیرند.

در حال حاضر در ایران بیش از 14000 کیلومتر خط لوله، نفت خام و فرآورده های نفتی را انتقال می دهد. توسعه ی خطوط انتقال در آینده نسبت به گذشته به دلایلی از قبیل گازرسانی به شهرهای دورافتاده و روستاها، انتقال از پستی ها و بلندی ها و مناطق کوهستانی و سخت گذر و هم چنین به این علت که مرز بین کشورهای دارای نفت و گاز، مانند کشور ایران و قطر یا ایران و عراق آبی می باشد و کشورها علاقه دارند در وهله ی اول از منابع مشترک خود استخراج و تولید انجام دهند؛ رو به افزایش است. همچنین می بایست نیاز به لوله های انتقال طولانی تر برای عملیات های فلات قاره یا فراساحلی را اضافه نمود. به منظور انتقال پایدار و ایمن نفت و گاز از طریق خطوط لوله بایستی موانع و چالش هایی که ممکن است برای عبور سیال لوله های انتقال ایجاد شود به درستی شناخت و راهکارهای عملیاتی و اقتصادی برای مقابله با آن ها را بررسی کرد تا بتوان به هدف انتقال پایدار نفت از مبادی تولید به پالایشگاه های کشور، فرآورده های استحصالی از پالایشگاه ها و همچنین فرآورده های وارداتی به نقاط مصرف و انتقال گاز کشور از طریق شبکه موجود انتقال گاز به نقاط مصرف که در سراسر کشور پهناور ایران پراکنده است، دست یافت. این مطالعه ابتدا به کارهای انجام شده و آمار وضعیت موجود لوله های انتقال درایران پرداخته است و دورنمایی از آمار لوله های انتقال در ایران ارائه می کند، بعد از آن به معرفی انواع لوله های انتقال نفت و گاز بر اساس عملکرد آن ها اشاره می کند و سپس به بررسی موضوع مهم چالش های عبور سیالات درون لوله های انتقال می پردازد. در انتها برای مقابله با این چالش ها راهکار ارائه خواهد شد.

اصولا هیچ قراردادی برای انتقال بعدی منعقد نمی شود و انتقال قرارداد در هر صورت حالت استثنائی دارد که باید طبق شرایط مقرر انجام پذیرد. قراردادهای بالادستی نفت و گاز هم از این قاعده مستثنی نمی باشد و انتقال احتمالی آن لزوما از قواعد عمومی حاکم بر سایر قراردادها تبعیت می نماید تا به موجب آن، موقعیت قراردادی یکی از طرفین قرارداد، به شخص ثالثی که نسبت به قرارداد موضوع انتقال، بیگانه تلقی می شود، انتقال یابد. با این حال، در صنعت نفت و گاز به دلیل ماهیت استراتژیک این دو کالا، پیچیدگی قراردادهای نفت و گاز، تبعات مالی سنگین این قراردادها، عمومی بودن مالکیت آنها و تاثیر تخصص و توانایی طرف مقابل در اجرای کامل قرارداد، قواعد عمومی انتقال قراردادهای بالادستی نفت وگاز با سایر قراردادها متفاوت می باشد. در این پژوهش، پس از واکاوی ماهیت نهاد انتقال قرارداد در صنایع بالادستی نفت و گاز، ساز و کار انتقال این قراردادها مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. در خاتمه پیشنهاد می گردد وزارت نفت با پیش بینی شرایط و ضمانت اجرای انتقال قراردادهای بالادستی در پروانه های نفتی موضوع قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب 1391، طرفین را در انتقال این قراردادها راهنمایی نماید.