نشریه پژوهش در هنر و علوم انسانی
پیاپی 67 (تیر 1403)

در طراحی بسیاری از فضاهای آموزشی به جنبه های روحی و روان شناختی دانش آموزان کمتر توجه می شود. به نظر روانشناسان محیط قرارگاه آموزشی باید به گونه ای طراحی شود که یادگیری در آن آسان و خوشایند باشد. نیاز روز افزون کشور ما به گسترش فضاهای آموزشی همگام با افزایش جمعیت سبب ساخت فضاهایی با کیفیت آموزشی پایین گردیده و اغلب این فضاها با ویژگی های روان شناختی کودکان و نوجوانان سازگار نیستند یک فضای آموزشی مناسب و استاندارد میتواند بر یادگیری و همچنین خلقیات دانش آموزان تاثیر گذار باشد. از این رو بر آن شدیم تا به بررسی و ارزیابی تاثیر روانشناختی فضاهای آموزشی در بهبود سطح یادگیری بپردازیم با توجه به آنکه نقش معماری در تاثیر پذیری فرد از محیط انکار ناپذیر است لذا فراهم آوردن محیط کالبدی مناسب و اثر گذار بر فرایند یادگیری ضروری به نظر می رسد. در نتیجه معماران می توانند با مطاله الگوی رفتاری افراد و توجه به جزییات و ویژگی های محیطی موثر سبب بهبود رشد ذهنی، عاطفی، اجتماعی و افزایش بازده آموزشی گردند. از آنجایی که در این زمینه مطالعات و تحقیقات کاربردی با هدف بهبود کیفیت فضاهای آموزشی از بعد معماری و روانشناختی به جز چند مورد وجود ندارد، لذا در این پژوهش سعی شده با دستیابی به چهار چوب کلی عوامل موثر را شناسایی و دسته بندی قرار دهیم که در جریان پژوهش با بررسی نمونه های موردی دقیق تر به آنها پرداخته خواهد شد.

از گذشته تا کنون مسکن یا سرپناه به عنوان یک نیاز حیاتی برای جامعه بشری در همه کشور های جهان بوده و با توجه به نیاز انسان ها و فرهنگ و طبیعت هر منطقه میتواند شاخص ها و ویژگی های متفاوتی برخود بگیرد ولی در کل نیاز به مسکن دارای دو بعد کمی و کیفی است. با توجه به شرایط اقتصادی جوامع و همچنین افزایش مهاجرت از روستا ها و تغییر در شرایط زندگی و افزایش جمیعت شهرها روز به روز از اهمیت بعد کیفی آن کاسته شده که این مسئله در کشور های در حال توسعه به خاطرشرایط اقتصادی هر جامعه ای میتواند سهم زیادی در سرعت بخشیدن به مسئله عدم رعایت عدالت در محیط زندگی و سرپناه در بین اقشار مختلف جامعه را باعث شود. در اسلام نیز در مورد ضرورت رعایت عدالت در همه ابعاد فرهنگی و اجتماعی سیاسی تاکید بسیاری شده است .در جوامع امروزی هم با توجه به بررسی شاخص های مسکن مناسب شاید مهم ترین و کلیدی ترین ابزار برنامه ریزی مسکن شناخت نابرابری ها و فقدان ها و رعایت تعادل در چارچوب محدوده های جغرافیایی مختلف و پی بردن به اختلاف ها و تفاوت های موجود و سیاست گذاری در جهت کاهش نابرابری ها از وظایف اساسی متولیان توسعه مسکن به شمار آید.که در این تحقیق در رابطه با عدالت مسکن در تبریز در دو منطقه متفاوت از لحاظ موقعیت و زیر ساخت ها، سعی شده با استفاده از روش توصیفی ،تحلیلی به بررسی این مشکل در مسکن دو منطقه کوی فردوس در منطقه مرفه نشین و سیلاب به عنوان منطقه قشر ضعیف برای رسیدن پاسخ سوالاتی همچون اهمیت عدالت مسکن از دیدگاه اسلام چه جایگاهی است و مهمترین شاخص های بررسی عدالت در مسکن های جامعه اسلامی چه مواردی می تواند باشد،سوالات مطرحی هستند که پیرامون مسکن اسلامی، از طریق روش گرد آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و پژوهشی ومیدانی سعی بر بررسی و پاسخگویی به ابعاد موضوع پرداخته شده است و ،یافته های تحقیق حاکی از آن است که اکثر شاخص های رفاهی در مسکن منطقه قشر کم در آمد منطقه سیلاب رعایت نشده و توجه به عدالت در مسکن از کمترین اهمیت برخوردار بوده و فقط جنبه پاسخگویی به نیاز های ضروری به عنوان سرپناه در این مسکن ها محقق گشته است . ولی در مقابل شاخص های تامین کننده عدالت، در مسکن محله فردوس رعایت گشته اند و علاوه بر تامین نیاز ضروری ،رفاه و آسایش زندگی نیز دارای اهمیت هستند.

بیانات امام علی(ع) در متن کتاب مقدس نهج البلاغه ، علاوه بر دارا بودن زیبایی و فصاحت و بلاغت در نگارش متون خطبه ها، نامه ها و حکمت ها دارای مفاهیم عمیق معنویای است که میتوان با استفاده از آنها به تعاریفی عمیق از زیبایی و هنر دست یافت. مسئله این پژوهش دست یابی به بنیانهای زیبایی در صورت و محتوای کتاب ارزشمند نهج البلاغه است و هدف آن تبیین مبانی زیبایی در فرهنگ اسلامی بر اساس متن نهج البلاغه است. این امر جنبه های نوآوری این پژوهش را مورد تاکید قرار میدهد. در این مقاله از شیوه توصیفی تحلیلی برای بررسی بخشهای مختلف کتاب نهج - البلاغه استفاده شده است و شیوه تجزیه و تحلیل با استعانت از روش های استدلال قیاسی و استقرایی انجام یافته است.

راحتی لباس یکی از مهمترین ویژگی های درک مصرف کنندگان از مقبولیت و مطلوبیت محصولات پوشاک کاربردی، همچون لباس ورزشی در بازارهای سراسر جهان محسوب می شود. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی عوامل موثر بر روی راحتی فیزیولوژیکی لباس ورزشی بانوان است. روش پژوهش به لحاظ هدف، توسعه ای و به لحاظ نحوه گردآوری اطلاعات، از نوع کیفی میباشد. برای شناسایی این عوامل از اسناد و مدارک، مصاحبه نیمه ساختارمند به عنوان ابزار  گردآوری اطلاعات استفاده شده است. جهت تحلیل یافته های مصاحبه و همچنین تحلیل اسناد و مدارک از روش تحلیل محتوا به شیوه مقوله بندی استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که پاسخ های حسی فیزیولوژیکی در تماس بدن بانوان با لباس ورزشی شامل، احساس رطوبت، دیداری (راحتی زیبایی شناختی)، حرارتی (سرما و گرم)، درد (خارش)، لمس (صاف، خشن، نرم و سفت) می باشد. همچنین نوع و ساختار مواد نساجی در لباس ورزشی بانوان برای انتقال بخار گرما و رطوبت می تواند شامل الیاف و حالت هایی از جمله اکریلیک، الیاف الاستومری، عایق حرارتی ذاتی، عایق حرارتی مقاومت پارچه، مقاومت در برابر تلفات حرارتی ناشی از تبخیر، هدایت حرارتی، نفوذپذیری بخار رطوبت، جذب آب، نفوذ پذیری هوا باشد.

شیشهگری از جمله هنرهای ارزنده سرزمین های ایران و مصر است. با توجه به عواملی همچون تجارت، جنگ، مهاجرت و سایر موارد بین این دو سرزمین تاثیر و تاثراتی در زمینه های مختلف از جمله در حوزه هنر اتفاق افتاده که در هنر شیشه نیز تاثیرگذار بوده است. این پژوهش با هدف مطالعه تزیینات قندیل های شیشه ای ایران و مصر در قرون 7 - 6 ه.ق به منظور افزایش دانش هنر شیشه انجام یافته تا به این پرسش اساسی که وجوه تفاوت و تشابه تزیینات قندیل های شیشه ای ایران و مصر کدام است؟ پاسخ دهد. روش تحقیق حاضر توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانهای - است. نتایج حاکی از آن است قندیل های شیشه ای ایران به لحاظ تزیینات ساده ولی قندیل های شیشه ای مصر مملو از تزیینات میناکاری و مطلاکاری است. رنگ بدنه قندیل های ایران آبی و زرد و رنگ بدنه قندیل های مصر بی رنگ و - قهوه ای است. تزیینات قندیل های ایران با خمیر شیشه به حالت افزوده اعمال شده اما در قندیل های مصر علاوه بر خمیر شیشه افزوده، از رنگ های متنوعی برای اعمال نقوش نوشتاری به خط نسخ و ثلث و گاه ناخوانا، گیاهی و جانوری با تکنیک میناکاری و طلاکاری استفاده شده است.

نور و شرایط آسایش بصری نوری از جمله پارامترهای فیزیکی مکان کلاسی است که تاثیر زیادی بر کیفیت محیط داخلی کلاس و ادراک ذهنی افراد به لحاظ آزردگی و خوشایندی می گذارد. نور مناسب علاوه بر تامین نور بصری در شخصیت فرد روح و روان و آموزش او تاثیرگذار است. یکی از اصول مهم در طراحی فضاهای آموزشی، تامین آسایش بصری است که این امر با تامین نور کافی فضا و محیط آموزشی امکان پذیر می باشد. هدف اصلی پژوهش افزایش آسایش بصری به وسیله نور در فضاهای آموزشی میباشد. مطالعات به صورت میدانی کتابخانه ای انجام شده و نتایج پژوهش از طریق  مطالعات ادبیات موجود استخراج شده است. نور علاوه بر تامین آسایش بصری مخاطبان، به ایجاد بهره وری آموزشی نیز بسیار موثر است. حفظ سلامت و قدرت بینایی، کاهش خستگی اعصاب و در نهایت اثر مطلوب در کیفیت آموزشی از جمله موارد مثبت نور مناسب در فضاهای آموزشی است. از نور می توان در کنار سایر عوامل آموزشی و تربیتی اثرات قابل توجهی بر یادگیری مخاطبان ایجاد کرد.

تاریخ معماری به عنوان یک حوزه مهم در عرصه معماری اهمیت چشمگیری دارد. این مقاله به بررسی اهمیت مطالعه تاریخ معماری برای معماران میپردازد و چرا معماران باید درباره تاریخ معماری نوشته و تحقیق کنند. از این منظر، مقاله به بررسی تاثیر مثبت مطالعه تاریخ معماری بر توسعه دانش معماری، ایجاد اندیشهپردازی متفاوت، و الهام از آثار گذشته برای طراحیهای معماری معاصر میپردازد. اهمیت تاریخ معماری به عنوان یک منبع الهامبخش برای معماران و دانشجویان معماری تاکید شده است. تاریخ معماری به معماران این فرصت را میدهد که از تجربیات گذشته بهرهبرداری کنند و با دانش تاریخی به عنوان یک راهنمای هنری و علمی، طراحیهای خود را به بهبود ببرند. همچنین، تاریخ معماری به معماران کمک میکند تا به معنویت و ارتقاء مهارتهای خود بپردازند و به عنوان متخصصان موفق و الهامبخش در عرصه معماری شناخته شوند. این مقاله توصیه میکند که معماران به تاریخ معماری به عنوان بهترین دوست خود نگاه کنند و از این منبع بیقیاس بهره برداری کنند تا به توسعه معماری معاصر کمک کنند.