فهرست مطالب
نشریه دانش حفاظت و مرمت
سال ششم شماره 1 (پیاپی 15، بهار 1402)
- تاریخ انتشار: 1402/05/22
- تعداد عناوین: 7
-
صفحات 2-25
نقش برجسته های ساسانی از مهمترین آثار تاریخی ایران باستان هستند که محل اصلی نمایش این نوع نقش ها استان فارس است. در حدود 30 عدد نقش برجسته ساسانی در استان فارس وجود دارد که موضوع اصلی این نقش برجسته ها صحنه های القاء قدرت، دیهیم بخشی و یا صحنه های جنگ و شکار است. متاسفانه بسیاری از این نقش برجسته ها به دلیل این که در فضای باز قرار داشته و عموما تحت تاثیر شرایط اقلیمی می باشند، بسته به نوع سنگ موردنظر و موقعیت مکانی، در طول سالیان، آسیب هایی را متحمل شده اند. برنامه مطالعه، مستندنگاری، تهیه طرح حفاظت و مرمت این مجموعه نقش برجسته ها از نظر تاریخی برای تاریخ و میراث فرهنگی کشور اهمیت بسیار دارد. بالغ بر 11 عدد از این نقش برجسته ها و همچنین کتیبه های خطی متعددی در مجموعه نقش رستم قرار دارد که همگی در فضای روباز و در معرض تهاجم عوامل محیطی (بارش باران، باد، دما و غیره) قرار دارند و همه این عوامل باعث فرسایش تدریجی این نگاره ها گردیده اند. پرسش اصلی در این مقاله در زمینه نحوه و روند مطالعات، آسیب شناسی، آسیب نگاری و اجرای مرمت یک اثر صخره ای بوده است. در جهت جوابگویی به مشکلات نقش برجسته بهرام دوم پس از انجام مستندنگاری و آسیب نگاری اثر مطالعات بصورت آزمایشگاهی و میدانی به انجام رسید. در همین باره مطالعات آزمایشگاهی با مطالعه مشخصات فیزیکی، بررسی های پتروگرافی و آزمایشات دستگاهی XRD، XRF همراه بوده است. بر اساس این مطالعات نمونه های سنگ به طورکامل از کلسیت با مقادیر کمی منگنوکلسیت تشکیل شده است. وقوع هوازدگی فیزیکی و شیمیایی در ساختار سنگ آهک به ایجاد اشکال مختلف آسیب همانند تورق، ترک، شکستگی در سطح نقش برجسته بهرام دوم بوده است. همچنین به منظور حل بخشی از مشکلات فرسایشی بر روی نقش برجسته برخی اقدامات اضطراری حفاظت و مرمت با تمرکز بر استحکام بخشی و مقاوم نمودن سطح در برابر عوامل فرساینده برنامه ریزی و اجرا شد.
کلیدواژگان: نقش برجسته بهرام دوم، مستندنگاری، آسیب نگاری، حفاظت و مرمت، نقش رستم -
صفحات 26-37
کاروانسرای الکی مرند به دلیل جایگاه خاص خود از دیدگاه مطالعات باستان شناسی یکی از مهم ترین بناهای بین راهی شمال غرب ایران در حاشیه جاده ابریشم بشمار می رود که به دستور خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی ساخته شده است. آرایه های سردر این بنا که تلفیقی از کاشی و آجر است علاوه بر دیدگاه ساختارشناسی از دیدگاه توالی تاریخی ساخت آرایه های کاشی، جایگاه و اهمیت خاصی برای شمال غرب کشور داشته و ضرورت بازشناخت و حفاظت و مرمت آن را نشان می دهد. با توجه به تخریب ساختار بنای این کاروانسرا طی زمان، برخی از آرایه ها و قسمتی از پلان این کاروانسرا طی کاوش های باستان شناسی به دست آمده اند. پژوهش حاضر به فرایند بازشناخت و طبقه بندی این آرایه ها مبتنی بر مطالعه تاریخی صورت گرفته و در راستای شناخت، حفاظت، مرمت این آرایه ها و احیای بنای کاروانسرا با توجه به سلامت پلان و بنیان های سازه ای آن صورت پذیرفته است. ابتدا تزئینات جدا شده و شکسته با توجه به مطالعات تاریخی، طبقه بندی شده و محل آن ها در تصاویر قدیمی کاروانسرا مشخص شدند. این موضوع در راستای امکان سنجی احیای سردر صورت گرفت. سپس با توجه به تصاویر و قطعات موجود، گره هندسی مربوط به دو نوع تزئین ترسیم شد سپس با توجه به قطعات موجود و امکان سنجی بازسازی قاب هندسی یک قاب تلفیق کاشی و آجر به عنوان یک نمونه از آثار این بنا بازسازی شد.
کلیدواژگان: کاروانسرای الکی، آرایه کاشی و آجر، حفاظت، مرمت، احیا -
صفحات 38-49
پرداختن به مقوله جعل برای تعیین اصالت اشیاء هنری و تاریخی از اهمیت بسیاری در مطالعات حوزه آثار تاریخی- فرهنگی برخوردار است، سفالها از مهمترین دست آوردهای بشری بوده که در طول تاریخ دستخوش گونه های مختلف جعل قرار گرفتهاند. پیش شرط تعیین اصالت در آثار سفالی شناخت چند وجهی ماده سازنده و روش ساخت و آراستن اشیاء و همچنین شناخت گونه های جعل است. بررسی شناخت جعل در اشیاء سفالین مستلزم ارزیابی جنبههای اصالت هنری- تاریخی و زیبایی شناختی شئ ساخته شده، اصالت فناوری ساخت و تولید اجزا و اصالت مداخلات و الحاقات بعدی است. به همین دلیل تعیین اصالت، در مقابل جعل مستلزم دید و نگرشی تخصصی در رابطه با اشیاء مشکوک است. در این مقاله سعی بر آن است تا با بررسی انواع جعل در زمینه سفال ها به برآیندی از گونه شناسی و روش های جعل سفالینه های تاریخی- فرهنگی ایران پرداخته شود. نتایج فارغ از مباحث جعل در دوره تاریخی نشان دهنده توسعه جعل اشیاء سفالی در طی قرن اخیر و در بازار عتیقه و مرمت آثار تاریخی بوده است.
کلیدواژگان: جعل، اصالت، آثار تاریخی، سفال -
صفحات 50-63
هویت از جمله مفاهیمی است که دارای گستره معنایی وسیعی در علوم انسانی است. اهمیت آن از این جهت است که نمی توان فرد یا شخصی و یا چیزی را یافت که فاقد هویت باشد. به همین دلیل در بیشتر شاخه های مختلف علوم انسانی موضوع مورد مطالعه پژوهشگران قرار گرفته است. همچنین در حوزه میراث فرهنگی نیز که ارتباط مستقیمی با هویت فرهنگی جوامع دارد مورد توجه است و به همین دلیل اسناد زیادی در این خصوص تهیه شده است. به دلیل اهمیت موضوع هویت در این مقاله اسناد بین المللی در حوزه میراث فرهنگی به تحلیل محتوا شدند. به این منظور مفهوم هویت در تعدادی از اسناد بین المللی مرتبط با میراث فرهنگی انتخاب شدند. بر اساس تحلیل محتوای صورت گرفته مفهوم هویت در این اسناد در دو شاخه اصلی تعریف هویت و عرصه های هویت قابل بررسی است. هر یک از این شاخه ها زیرشاخه هایی دارد که در این مقاله با عنوان مقوله و زیرمقوله دسته بندی شدند. اما اینکه هر یک از این مقوله ها و زیرمقوله ها با چه سلسله مراتبی در این اسناد مورد توجه قرار گرفته اند؛ و اولویت نسبی آنها به همراه پیشنهادی برای بهبود پرداختن به موضوع هویت در اسناد آتی، مسئله ای است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. اهمیت تحلیل سلسله مراتبی زیرمقوله ها در این اسناد به این صورت است که علاوه بر اینکه در تصمیم گیری ها موثر است بلکه در تدوین اسناد جدیدتر با موضوع هویت کمک کننده خواهد بود. پس از مشخص شدن مقوله ها و زیرمقوله ها در ارتباط با مفهوم هویت، مقوله ها و زیرمقوله ها اولویت بندی شدند. یعنی پس از تحلیل محتوای اسناد تحلیل سلسه مراتبی آنها انجام شد و مشخص شد که کدامیک از مقوله ها در چه مرتبه ای قرار دارد.
کلیدواژگان: هویت، اسناد بین المللی، مدل AHP، تحلیل محتوا، میراث فرهنگی -
صفحات 64-71
مطالعات آزمایشگاهی در شناخت بهتر سکه های تاریخی و تکمیل اطلاعات پژوهشی کمک بسیار موثری هستند. شاید برخی از افراد خبره بتوانند با یک نگاه ماهیت سکه را تشخیص دهند ولی این امکان همیشه و به خصوص در شرایطی که سکه پوشیده از رسوبات حجیم باشد و یا بحث تعیین اصالت آن مطرح باشد، وجود نخواهد داشت. لذا لازم است در کنار دید تجربی و مطالعات تطبیقی از روش های دقیق آزمایشگاهی نیز بهره گرفت. از طرفی شناسایی ماده و بستر اصلی یک اثر فرهنگی و همین طور رسوبات سطحی در روند فرآیند حفاظت و مرمت جزء ارکان اصلی بوده و نقش بسزایی در تعیین راه و روش و بقای اثر دارد. برای رسیدن به این امر استفاده از روش های آزمایشگاهی دستگاهی و میکروسکوپی اجتناب ناپذیر است. روش های زیادی در مطالعه سکه ها به منظور روشن شدن شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی زمان ضرب سکه استفاده می شود. روش هایی مانند پیکسی(PIXE) و فلورسانس اشعه ایکس(XRF) به دلایلی مانند دقت و غیر مخرب بودن بیشتر موردتوجه محققان قرارگرفته است. در این یادداشت با معرفی روش های مختلف در زمینه مطالعات مسکوکات ساخته شده با ضرب چکشی و ماشینی، به نقش و اهمیت مطالعات آزمایشگاهی از جنبه مطالعات تکمیلی و امر حفاظت و مرمت پرداخته می شود.
کلیدواژگان: سکه، پاک سازی، باستان سنجی، سکه شناسی، حفاظت و مرمت -
صفحات 72-81
آثار تاریخی به عنوان یکی از شاخص های شناسایی میراث فرهنگی ملل، همواره از جایگاه ویژه ای در مطالعات تاریخی- فرهنگی برخوردار بوده است. مقاله پیش رو با هدف ارائه گزارشی از عملیات مرمت و حفاظت اشیاء فلزی گنجینه میراث فرهنگی شهر یزد تهیه شده است. این گنجینه یکی از غنی ترین مجموعه ها از نظر تنوع آثار تاریخی است که در سال های گذشته حفاظت و مرمت اشیاء موجود در دستور کار قرار گرفت و عملیات مرمت و حفاظت بر روی این آثار ارزشمند انجام شد. در این پژوهش تلاش بر آن شد تا فرآیند حفاظت و مرمت این مجموعه غنی که طی 7 سال و در مقاطع مختلف انجام شده است، اشیاء فلزی با ویژگی خاص انتخاب و جزییات روند کار حفاظت در این مقاله ارائه شود. آثار منتخب شامل اشیاء نقره ای، آهنی و مفرغی است. شرایط نگهداری نادرست در گذشته باعث ایجاد لایه ای از رسوبات محیطی و محصولات خوردگی در سطح اشیاء شده بود؛ به گونه ای که فرسودگی و ناخوانا شدن طرح و نقش اشیاء را به دنبال داشت؛ بنابراین در روند عملیات مرمت و حفاظت با رعایت مبانی نظری مرمت سعی بر آن شد که تا حد امکان پاکسازی به صورت مکانیکی و در صورت نیاز به صورت شیمیایی انجام شود. مواد مصرفی در درصدهای کم استفاده شدند و موادی انتخاب شدند که تا حد ممکن به محیط زیست آسیب نرسانند. مهم ترین مرحله بعد از عملیات مرمت، حفاظت و نگهداری اشیاء در شرایط مطلوب و بازبینی های دوره ای است که در صورت مشاهده هر آسیبی فورا اقدام به مرمت آن شود. مقاله پیش رو بیان گر انجام مراحل عملیات مرمت و حفاظت اشیاء فلزی با جنسیت های مختلف و حفاظت آن ها به منظور نگهداری آنها در شرایط استاندارد برای نمایش در موزه است.
کلیدواژگان: نقره، آهن، مفرغ، مرمت و حفاظت، گنجینه میراث فرهنگی شهر یزد -
صفحات 82-100
سفال یکی از با ارزش ترین دست ساخته های انسان بوده که در گذر زمان، فناوری ساخت و کاربرد آن دچار تغییراتی شده است. در بیشتر کاوش های باستان شناسی آثار سفالین بخش عمده ای از یافته ها را به خود اختصاص می دهند که بیشتر این آثار دارای آسیب های رایجی مانند شکستگی و ترک و در مواردی لایه لایه شدن بدنه هستند که نیاز به پژوهش و اقدامات حفاظتی و مرمتی خاصی دارند. در این مقاله یک نمونه دیگچه سفالین که متعلق به تپه سگزآباد دشت قزوین و مربوط به عصر آهن بوده، مورد مطالعه قرار گرفته است. از جمله اقداماتی که در این طرح بر روی اثر مذکور انجام شده است، می توان به شناخت دقیق فن ساخت و آسیب های به وجود آمده بر روی بدنه و دلایل ایجاد آن ها اشاره کرد. در این مسیر از روش های بررسی دستگاهی همانند XRF و مطالعات تاریخی- تطبیقی بهره گرفته شده است. نتایج بررسی های صورت گرفته، به انتخاب شیوه مرمت و سایر اقدامات حفاظتی مورد نیاز اثر کمک کرد. در نهایت شئ مرمت شده برای جلوگیری از آسیب های ثانویه در جعبه ای که برای آن طراحی شد، قرار گرفت. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که هر اقدام مرمتی و حفاظتی به فراخور مورد، نیازمند بررسی ها و مطالعات تطبیقی، آسیب شناسانه و در مواردی فن شناسانه است.
کلیدواژگان: حفاظت و مرمت، آسیب شناسی، فن شناسی، XRF، آثار سفالی
-
Pages 2-25
The Sassanian bas-reliefs are among the most significant historical artifacts of ancient Iran, primarily found in the province of Fars. Approximately 30 Sassanian bas-reliefs exist in Fars, depicting scenes related to power demonstrations, court proceedings, and battles or hunting scenes. Unfortunately, many of these bas-reliefs have suffered damage over the years due to their outdoor exposure and the impact of climatic conditions. Depending on the type of stone and their geographical location, they have been gradually eroded. Given their historical importance for Iran's cultural heritage, a comprehensive program involving study, documentation, conservation planning, and restoration is crucial. The Naqsh-e Rostam Relief Complex houses more than 11 bas-reliefs and numerous inscriptions, all situated in open-air environments and vulnerable to environmental factors such as rain, wind, and temperature fluctuations. These elements have contributed to the gradual deterioration of these ancient artworks. The central question addressed by this article pertains to the process of studying, assessing damage, documenting, and planning the conservation of a rock relief. To answer this, a combination of field and laboratory methods has been employed, including petrography, X-ray diffraction (XRD), and X-ray fluorescence (XRF). The results indicate both physical and chemical weathering in the limestone structure, leading to various forms of damage such as erosion, flaking, cracking, and breakage. Therefore, protective and conservation measures for these prominent bas-reliefs should focus on strengthening and preserving their surfaces against deteriorating agents.
Keywords: Bas Relief Of Bahram II, Documentation, Pathology, Conservation, Naqsh-E Rostam -
Pages 26-37
Alki Caravanserai – Near Marand is considered one of the most important buildings on the way in north-west regen- Iran due to its special position in archaeological studies. It was located on the side of the ancient Silk Road and was built by the order of Khawja Rashid al-Din Fazl-Allah (Fazllullah) Hamadani. The ornaments used in the Entrance gate of this building are a combination of tiles and bricks, which have special and important place in the north of the country not only from the archeological point but also because of their position in the evolution process of making tile arrays. This shows the importance of recognition, conservation, and restoration of Alaki caravanserai. Due to the full destruction of this caravanserai building over time, some ornaments and part of the architectural plan of this caravanserai have been discovered during archaeological excavations. In Current research, the process of recognizing and classifying these ornaments has been done based on historical and decorations remain studies that lead to the protection, restoration, and revival of the caravanserai building regarding the health of the plan and the foundations of its structures. First, the separated and broken decorations were classified according to historical studies and their location was identified in the old pictures of the caravanserai. This matter was done in the feasibility of revitalizing entrance gate Then, according to the available images and parts, the geometric nodes related to the two types of designs are drawn, then according to the available parts, it is possible to check the geometric frame of a tile and brick combination frame as an example of the works of this renovation.
Keywords: Alaki Caravanserai, Tile, Brick Decoration, Conservation, Restoration, Revitalization -
Pages 38-49
the issue of forgery is of great importance in studying the authenticity of artistic and historical objects in the field of cultural artifacts. Ceramic, has been one of the most important human achievements that has subjected to various forms of forgery throughout history. Determining the authenticity of ceramic works requires understanding the multi-faceted nature of the material composition, construction methods, and decoration of the objects, as well as recognizing different types of forgery. Evaluating forgery in ceramic objects requires an assessment of the artistic-historical and aesthetic aspects of the crafted object, the authenticity of the manufacturing technology and production component, and the authenticity of subsequent interventions and additions. Therefore, determining authenticity in the face of forgery requires a specialized perspective and approach towards suspicious objects. This article aims to explore the various types of forgery in ceramics and examine the typology and methods of forgery in historical and cultural ceramics of Iran. The results, regardless of the historical context of forgery, indicate the development of forgery in ceramic objects during recent centuries and its presence in the antique market and the conservation of historical artifacts.
Keywords: Forgery, Authenticity, Historical Artifacts, Ceramics -
Pages 50-63
Identity is one of the concepts with a broad range of meaning within the humanities. Its importance lies in the fact that it is impossible to find an individual, person, or object that has no identity. For this reason, it has been a subject of study across most of the different branches of humanities. It is also important in the field of cultural heritage, which is directly linked to the cultural identity of communities, and for this reason many documents have been prepared in this regard. Due to the importance of the issue, this article conducts a content analysis of international documents related to cultural heritage. For this purpose, the concept of identity was selected from several international documents related to cultural heritage. Based on the content analysis, the concept of identity in these documents can be examined under two main categories: the definition of identity and the domains of identity. Each of these categories has subcategories, that are classified in this article under the title of category and subcategory. However, how each of these categories and subcategories is prioritized within these documents, along with recommendations for improving the handling of the issue of identity in future documents, is addressed in this article. The importance of using the hierarchical analysis of subcategories in these documents is that, in addition to being effective in decision-making, it will also be helpful in compiling newer documents about identity. After identifying the categories and subcategories related to the concept of identity, they were prioritized. This means that after analyzing the content of the documents, their rank analysis was conducted, to determine the ranking of each category.
Keywords: Identity, International Documents, AHP Model, Content Analysis, Cultural Heritage -
Pages 64-71
Identifying the material and the main substrate of a cultural artifact, as well as the surface sediments in the process of conservation and restoration plays a significant role in determining the appropriate methods and ensuring the longevity of the artifact. To achieve this, the use of laboratory-based, instrumental, and microscopic techniques is indispensable. While some experts might be able to recognize the nature of the coin at a glance, this is not always possible, especially when it covered with substantial deposits or when its authenticity is in question. Therefore, in addition to experimental knowledge and comparative studies, precise laboratory methods are necessary. In the research has been carried out in the workshop of conservation and restoration of metal works of the Research Center for Conservation of Cultural Relies, we encountered instances familiar to many dealing with coin collections. For example, coins with a silver appearance that have become darkened and tarnished due to deposits caused by the surrounding environment and wear and tear, might initially seem to be silver. However, further investigation often reveals that they are of different alloy or have a Silver coating, or they have been silver-copper coins buried in soil, where deposits and extensive copper corrosion products sometimes make the identification more challenging. Various methods are employed in the study of coins to clarify the economic, social, and political conditions at the time of their minting. Techniques such as PIXE (Particle-Induced X-ray Emission) and XRF (X-ray fluorescence) have attracted more attention from researchers for reasons such as accuracy and non-destructiveness nature. However, it should be considered that in order to obtain a clear and accurate results, the surface of the coin needs to be clean and free of any kind of contamination before conducting these analyses. This underscores the importance of adhering to proper restoration processes for these historical artifacts. Before commencing cleaning, the conservator must consider factors such as the identification of the coin, its surrounding environment or burial and storage conditions, structural aspects, precision in coin minting, and its pathology. Assessment of these factors, not only helps numismatic studies and determining the authenticity of coin, but also assists in selecting the optimal method of cleaning. It should be kept in mind that the inappropriate selection of chemicals or the use of unsuitable mechanical tools can cause serious damage to the artifact's surface and disturb subsequent studies. this research introduces various methods used in the field of study of coins, both hammered and machine-struck, tend highlights the role and importance of laboratory studies in this context.
Keywords: Coins, Cleaning Coins, Archaeometry, Numismatics, Conservation, Restoration -
Pages 72-81
Historical monuments have always had a special place in historical-cultural studies as one of the indicators of identifying the cultural heritage of nations. The following paper aims to present a report on the restoration andconservation of metal objects of the cultural heritage treasure of Yazd city. Protection of this treasure which is one of the richest collections in terms of the variety of historical works, which put the restoration and conservation of the present objects on the agenda in the past years, and restoration and conservation operations were carried out on these valuable works. For this purpose, an effort was performed in this research during 7 years at different times to select metal objects with special features from this rich collection, and its report is presented in this article. Various types of objects such as silver, iron, and bronze objects were restored and protected. Improper maintenance conditions in the past have caused these works to be covered by environmental sediments or corrosion products, which sediments and corrosion products cause the illegibility of designs and patterns and sometimes the complete destruction of objects. So, in the operation procedure of restoration and conservation observing theoretical principles, cleaning operation was done as far as possible mechanically and chemically if needed. Low percentages of consumable materials were used and materials were selected that do not harm the environment as much as possible. The most important step after the restoration operation is the conservation of objects in desirable conditions and periodic reviews, so that if any damage is observed, it should be repaired immediately. The following paper describes the steps of restoration and conservation of metal objects of different types and protects them to keep them in standard conditions to be shown in the museum.
Keywords: Silver, Iron, Bronze, Restoration, Conservation, Cultural Heritage Treasure Of Yazd City -
Pages 82-100
Pottery is one of the most important man-made artifacts, and with time, its manufacturing and application technology has also changed. Therefore, in most archaeological excavations, pottery artifacts occupy a major part of the discoveries, and most of these artifacts have special damages. Some of these damages are common, such as fractures and cracks, and some are special due to the burial conditions and low quality in the construction technique; Such as body layering damage that requires special protection and restoration studies. In this study, a sample of terracotta cauldron hanging on the Segzabad hill of Qazvin Plain belonging to the Iron Age period was studied. This study aimed to understand the construction technique, investigate the damages on the pottery body and the cause of these damages. To answer these questions, instrumental tests, such as XRF, and comparative historical studies have been used. All these studies will ultimately help in the way of conservation and restoration that should be done. After all the protective steps to prevent secondary damage that may occur after its restoration, a box is designed to store the pottery and, in some cases, even display it. The result obtained from all the steps was the recognition of the construction technique and the documentation of the damage in the body, which ultimately led to the protection and restoration of this historical and cultural work.
Keywords: Conservation, Restoration, Pathology, Technology, XRF, Pottery