فهرست مطالب
نشریه مطالعات تفسیری قرآن کریم مفتاح
پیاپی 2 (زمستان 1397 و بهار 1398)
- تاریخ انتشار: 1397/12/01
- تعداد عناوین: 6
-
صفحات 5-24
یکی از چالش های ادراکی بشر در طول تاریخ، فهم حقیقت «وحی» بوده که به دلیل پیوستگی اش با عالم معنا، دست یابی به آن را دشوار نموده است. این جستار کوشیده است حقیقت اصیل «وحی قرآنی» را از نگاه مستشرقان بررسی نماید. نتیجه این که حقیقت «وحی» در نگاه اسلام و مستشرقین تفاوت های زیادی دارد. مستشرقین درباره وحی بر پیامبراکرم(ص) بر این اعتقاد هستند که حقیقت وحی قرآنی چیزی نیست جز همان مطالب تورات، انجیل یا اشعار امیه بن ابی الصلت یا مطالبی که از ملاقات با مسیحیان دریافت شده است. در حالی که قراین بسیاری بر وحیانی بودن قرآن کریم و نزول آن از سوی خداوند بدون هرگونه دخالت بشری وجود دارد که برخی از مستشرقین حق اندیش نیز بر همین امر، اذعان کرده اند و نظریه اقتباس را رد می کنند؛ زیرا عهد قدیم تا زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله، به زبان عربی ترجمه نشده بود همچنین تفاوت ماهوی و سطح آموزه های تورات و قرآن و ناسازگاری آن ها، هم سو نبودن آنچه در تورات نسبت به پیامبران بیان شده با اهداف آنان و نیز ناسازگاری آموزه های وارد شده در تورات با عقل با نظریه اقتباس منافات دارد. قرآن کریم به دست برد و تحریف کتاب های تورات و انجیل اشاره کرده است که اگر پیامبر(ص) قرآن را از تورات اقتباس کرده بودند، سزاوار نبود که درباره تحریف آنها سخنی گفته همچنین افرادی از آیات قرآن استفاده کرده، قصد استنطاق و کشف مصدر قرآن (اقتباس از تورات و انجیل) از منظر قرآن را دارند، در حالی که از آیاتی که با صراحت تمام مصدر بودن تورات و انجیل را برای قرآن نفی می کند و آن را تهمت بزرگ می شمارد، غافل مانده اند. به جای احتمال اقتباس قرآن از تورات و انجیل، می توان احتمال داد که قرآن، تورات و انجیل از یک سرچشمه مشترک اقتباس شده اند.
کلیدواژگان: مستشرقان، وحی، نظریه اقتباس، تورات، انجیل -
صفحات 25-52
شناخت عرصه های پیشرفت اسلامی و ایرانی، و سازوارسازی و هماهنگی میان آن ها، دو نیاز اساسی برای دست یابی به روش های مناسب پیشرفت ایران اسلامی می باشد. بی تردید قرآن به عنوان اصلی ترین منبع کشف اراده های پروردگار، مهم ترین مرجع پاسخ به این سوال می باشد. در این پژوهش تلاش بر آن است تا عرصه های پیشرفت اسلامی و راهکارهای دست یابی به آن ها، مستند به ظهورات قرآن شوند. براساس دست یافته ها، قرآن برای پیشرفت طرح ویژه خود را دارد، این طرح با کارویژه قرآن تناسب دارد؛ قرآن نازل شد تا بشر را از شقاوت رهانیده و به سعادت برساند؛ سعادت و شقاوتی که تجلی کامل آن ها در رستاخیز بروز می کند. تحقق این کار ویژه با تبیین و تشریح راه های فلاح (رستگاری) و فوز (وصول به مطلوب) توضیح داده می شود. قرآن پیشرفت های سه گانه «غلبه هدایت و آموزه های نهادینه شده در دین اسلام»، «تربیت خدا مدارانه مردم مومن» و «شکل دهی جامعه اسلامی پویا و مستقل» را اهداف مطلوب پیشرفت اسلامی دانسته است. عرصه های پیشرفت در حوزه های مختلف زندگی یا عرصه های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، معنوی و... باید با سه عرصه فوق هماهنگ باشد و ریشه درستی و سلامت خود را از آن بگیرد.
کلیدواژگان: دین، جامعه ایمانی، پیشرفت اسلامی -
صفحات 53-78
یکی از مهم ترین روش های بیان و تفهیم مطالب، روش استفهام و پرسش و پاسخ است. در قرآن کریم نیز آیات فراوانی به صورت پرسشی مطرح شده است. استفهام های موجود در قرآن کریم گاهی از سوی خداوند و در مواردی از سوی پیامبران، ملائکه، مردم، ابلیس و... صادر شده و مخاطب آنها نیز فرد یا گروه خاص و یا عموم افراد است. استفهام به اعتبارات مختلف تقسیماتی ولی آنچه در این مقاله بیشتر مورد توجه قرار گرفته از حیث معنا است که به دو قسمت حقیقی و مجازی تقسیم می شود. برای پی بردن به معانی مجازی و حقیقی استفهام ها، علاوه بر ویژگی ادات استفهام، ذوق بلاغی و ادبی نیز دخیل می باشند؛ بنابراین معانی و تفاسیری که مفسرین شیعه و سنی در مورد آیات قرآن ارائه داده اند، در برخی موارد اشتراکات و افتراقاتی دارند و در مواردی نیز برخی از مفسرین هیچ گونه تبیینی در مورد استفهام ها ننموده اند. در این مقاله به بررسی برخی از استفهام های موجود در دو سوره بقره و آل عمران از دیدگاه علامه طباطبایی (مفسرشیعه) و زمخشری (مفسر اهل سنت) در قالب افتراقات و اشتراکات استفهام، پرداخته می شود تا تفاوت دیدگاه این دو مفسر در این باره روشن گردد.
کلیدواژگان: ادات استفهام، زمخشری، طباطبایی، استفهام حقیقی، استفهام مجازی -
صفحات 79-100
حیات طیبه در راستای مراحل زندگی و برخاسته از مراتب روح انسانی است. انسان مومن در سیر متعالی و تعالی معنوی خویش که تولدی بعد از تولد می یابد، به افاضه الهی موید به روحی می شود که حیات طیبه ثمره آن است. اگر حیات طیبه حیاتی جدید و برتر از حیات معمولی و منشا آثاری بس ارزشمند برای انسان مومن است، در حقیقت مومن حائز مرتبه جدیدی از روح شده که از پرتو آن روح، این حیات و آثارش پدیدار شده است. البته این مرتبه فائقه روح که استعداد ویژه ای بوده و اکنون فعلیت یافته است ظهور و شکوفایی اش را از ایمان و عمل صالح می گیرد.
در حقیقت، مراحل و عوامل دست یابی به حیات طیبه از منظر علامه طباطبایی(ره) محور اصلی بحث و جستجو در این نوشتار قرارگرفته است. این مقاله به روش تبیینی تحلیلی با استفاده از آثار علامه طباطبایی(ره) و با تاکید بر تفسیر گران سنگ المیزان انجام گرفته است. در این راستا حقیقت مراحل و موانع وصول به حیات طیبه از منظر علامه و همچنین موانع وصول به حیات طیبه مورد واکاوی و مداقه قرار گرفته است. با بررسی های انجام گرفته دریافت شد که: حقیقت حیات طیبه از دیدگاه مرحوم علامه، کمال حیات موجود نیست؛ بلکه اعطای زندگی جدید است، در حقیقت پیدایش حیاتی جدید و فوق حیات معمولی و ظاهری است، حیاتی که برخوردار از نورانیت است. این حیات، به معنای جان انداختن در چیزی و افاضه حیات به آن است. از راه های وصول به این حیات معنوی می توان به داشتن ایمان و عمل صالح، صبر، توکل و شکوفاکردن عقل نام برد که همه این عوامل تحت ولایت الهی و در عالم عندیت مقدور و میسور می گردد.کلیدواژگان: قرآن، حیات طیبه، ایمان، عمل صالح، افاضه حیات، علامه طباطبایی(ره) -
صفحات 101-126
عقیده به زندگی آخرت از معتقداتی است که در فرهنگ و معارف بشرجای داشته و هیچ فرهنگ و فلسفه ای در تاریخ یافت نمی شود، مگر آنکه ایمان به قیامت از پایه های اساسی آن بوده است. یکی از مباحث قابل طرح در بحث معاد، بحث از نامه اعمال است. پرونده دقیقی که تمامی اعمال و گفتار انسان در آن به وسیله فرشتگان ثبت و ضبط می شود.
این مقال در پی پاسخ به این سوال که کاتبان نامه اعمال چه کسانی هستند و کیفیت نگارش آنها چگونه می باشد. خداوند برای ثبت اعمال انسان، نگارندگانی قرار داده است که احاطه کامل بر او دارند. در برخی از آیات قرآن، نوشتن به خدا نسبت داده شده است چرا که کار ثبت به دستور الهی و تحت نظارت او می باشد. در آیات دیگر، ملائکه به عنوان ماموران ویژه ثبت اعمال معرفی شده اند. اما نوع دیگری از نویسندگان نیز وجود دارند که ثبت اعمال از طریق آنها، به شکل مکتوب نیست؛ بلکه از آن جا که در قیامت به عنوان شاهدان اعمال هستند و جزء ثبت کنندگان شفاهی اعمال محسوب می شوند که عبارتند از: پیامبران، ائمه اطهار(ع) و اولیای الهی، اعضا و جوارح، زمین و وجدان و نفس آدمی. در مجموع، تمام اعمال آدمی به صورت کتبی و شفاهی ثبت شده و مورد بازخواست قرار می گیرد.کلیدواژگان: نامه اعمال، کتاب اعمال، کاتبان اعمال، ملائکه -
صفحات 127-154
قرآن کریم معانی والای خود را به شیوه های مختلف بیان کرده، و یکی از این شیوه ها تبیین مسائل انسانی و اخلاقی در قالب صورت سازی می باشد. صورت سازی، ابزار خاص و مناسب در اسلوب بیان قرآنی است. قرآن معانی انتزاعی را به مدد تصاویر محسوس و خیال انگیز می نمایاند. آنچه در این پژوهش مدنظر بوده، پرداختن به اهداف و روش های قرآن از به نمایش درآوردن و تصویرکردن تعالیم اخلاقی می باشد. دمیدن روح حیات و حرکت در معانی، انتقال معانی بسیار در قالب الفاظ اندک، تحول آفرینی و تاثیرگذاری عمیق بر دلها و توجه دادن همگان به اهمیت رعایت مسائل اخلاقی را می توان از اهداف تصویرگریهای اخلاقی قرآن برشمرد. همچنین قرآن آموزه های اخلاقیش را با استفاده از روش های مختلفی از جمله: به وسیله حروف، واژگان، فنون بلاغی، داستان و تصاویر متقابل به تصویر کشیده است، تا بتواند تاثیر عمیق تری بر مخاطبانش داشته باشد
کلیدواژگان: قرآن، صورت سازی، اخلاق، تصویرسازی اخلاقی
-
Pages 5-24
One of the comprehensive challenges of human beings during the history, has been understanding the reality of inspiration, because of its coherence to the world of meaning. It is difficult to have access to it. Although divine prophets endeavored a lot to get across this metaphysical issue up to human’s understanding, the existence of some opportunists or people who couldn’t understand this metaphysical issue correctly and completely, has paved the way for issuance of some definitions contradictory with prophets’ words. This research has tried to investigate the reality of Qurani inspiration from orientalists’ point of view. The result is that there are many differences between Islam’s and orientalists’ views about the reality of inspiration. Orientalists believe that the reality of inspiration is nothing but Torah’s and Bible’s texts taken from Christians while visiting them while there are many clues which shows that Quran is inspirational and has descended from God without interference of any human and some orientalists who seek reality confessed to this very fact. The most extent claim about this is Quran’s derivation from Torah and Bible but there are some reasons which reject the theory of derivation including on the basis of orientalists’ confession, ancientry up to prophet Mohammad’s (peace be upon him) time hadn’t been translated to Arabic language. On the other hand, essence difference and the level of advice in Torah and Quran and their contradictions, not agreeing what is said about prophets in Torah with their aims and also contradictions of advice in Torah and wisdom disagree with derivation theory. Holy Quran has mentioned precisely to the tamperment and distortion of Torah and Bible by their scholars. If our prophet (peace be upon him) had derived Quran from Torah, it wasn’t appropriate to utter anything about Taorah’s being distorted or about their immoral acts or their breaking their pledges. It shouldn’t be any verses in Quran that reprimand them or maledict them. Also people who used verses of Quran intended to interrogate or discover the source of Quran (derivation from Torah and Bible) from Quran’s view while they ignored the verses which reject explicitly Torah’s and Bible’s being the source of Quran and regard this word a big calumny. Instead of regarding the likelihood of derivation of Quran from Torah and Bible, we’d better think that they all are derived from a common source.
Keywords: Orientalist, Inspiration, Derivation Theory, Torah, Bible -
Pages 25-52
Knowing the arena of Islamic and Iranian improvement and accordance among them are the two fundamental needs for having access to appropriate methods for improvement of Islamic Iran. Undoubtedly, Quran as the main source of discovering God’s will, is the most important reference for answering this question. In this research, it is tried to authenticate the arena of Islamic improvement and the solutions of having access to it, to manifestations of Quran. According to the findings, Quran has its own specific project of progress which is in agreement with specific work of Quran. Quran is descended to salvate human beings from misery and gift them redemption, A salvation and damnation that their complete demonstration appears in resurrection day.
The materialization of this specific work will be explained by stating and elaborating on the ways of salvation and redemption. Quran has regarded the three progresses of “overcoming guidance and internalized advice of Islam”, “God-oriented training of devout people” and “forming a dynamic and independent Islamic progress as the intended goals of Islamic progress. Arena of progress in different domains of life or economic, political, cultural, spiritual and …arena should be in consistency with three arena above and take its healthy and sound root from it.Keywords: Religion, Believing Society, Islamic Progress -
Pages 53-78
One of the most important methods of utterance and getting the meaning across is questioning and answering. In holy Quran, there are many verses which are posed as a question. The questions existed in Quran are sometimes issued by God or prophets, angels, people, satan and … and their addressees are individuals or special groups or people in general.
Interrogation to different subjects has some divisions including: on the basis of the intention, proportion, kind and meaning. Each division is discussed but what has been mostly attended in this research is meaningwise which is divided into two divisions of real and figurative.
The real question is when the questioner doesn’t have any information about a subject and he seeks knowledge; therefore, this type of question is impossible by all-knowing God. Sometimes questioning is not for gaining information but it is for some other goals like reprimand, belittlement, denying, ridicule, and surprise which are called figurative question.
We should pay attention to this point that for discovering figurative and real meanings of questions, besides characteristics of question particles, rhetorical and literary enthusiasm contribute; therefore, meanings and interpretations which Shiite and Sunni interpreters have presented about verses of Quran, have some similarities and differences in some cases and in some others, interpreters haven’t mentioned anything about the questions.
In this research, some of the present questions in two chapters Baqarah and Al-e-Emran are said precisely in the form of their differences, similarities and specialties from Allameh Tabatabaee’s (Shiite interpreter) and Zamakhshari’s(Sunni interpreter) point of view; therefore, the difference in their views is being clarified.Keywords: Question Particles, Zamakhshari, Tabatabaee, Quran, Real Question, Figurative Question -
Pages 79-100
Pure life is gained in different stages of life and it is originated from levels of human spirit.
A believer in his supreme travel and spiritual elevation that is a renaissance after another birth, under God grace, takes a kind of heart which pure life is the result of it. If pure life is a new life and better than a normal one and it is the origin of so valuable effects for a believer, actually a believer has gained a new level of soul that in its light, this life and its effects are appeared.
Of course this high level of soul which has been a special potentiality that now is materialized and its appearance and prosperity is due to belief and true acts. Actually stages and factors of reaching pure life from Allameh Tabatabaee’s point of view are the main pivot of research and discussion in this article.
This article is done descriptively-analytically, using Allameh’s works and emphasizing on precious Almizan interpretation.
To this end, the reality of the stages and factors of reaching pure life from Allameh’s point of view and also obstacles of reaching It have beeb scrutinized. By these investigations it is clarified that the reality of pure life from Allameh’s point of view is not the perfection of this existent life but it is bestowing a new life. Actually it is the appearance of a new and higher life than that of normal and superficial. It is a kind of life full of light. He thinks this life is vivifying something and bestowing life to that. From the ways of reaching this spiritual life, we can name belief, true act, patience, relying on God, and flourishing wisdom all of which are under divine management and can be reached if we get close to GodKeywords: Quran, Pure Life, Belief, True Act, Bestowing Life, Allameh Tabatabaee -
Pages 101-126
The belief in afterworld is among the beliefs which have lain in the culture and knowledge of human beings and there is no culture or philosophy in the history without the belief in resurrection as its fundamental basis. One of the issues that can be posed about the resurrection is the discussion about acts letter; an exact dossier which contains all acts and words of people gathered and kept by angels.
This research is after answering the question of who are the writers of acts and how is the quality of their writing in a descriptive-explanatory way or in some cases in an analytic way. The acquired results are: God has assigned some writers to write people’s acts. These angels have a complete dominance over people. In some verses of Quran, writing is attributed to God because the task of writing is done under divine commandment and supervision. In some other verses, angels are represented as the act writing representatives but there is another type of writers whose act keeping style isn’t in the written form. As they are witnesses of acts of human beings in the resurrection day and all witnesses should have some evidence to prove their claim, their evidence is what they have kept in their minds. They are among oral act keepers who are prophets, infallible Imams, divine authorities, body organs, earth and heart and self of human beings. All in all, all acts of people are kept and interrogated orally and in the written form.Keywords: Letter Of Acts, Book Of Acts, Writers Of Acts, Angels -
Pages 127-154
Holy Quran has stated its magnificent meanings in different ways. One of these methods is stating human and moral issues in the form of portrayal. Portrayal is the appropriate and special tool in method of Qurani utterance. In this method, Quran has stated abstract meanings in different moral, believing, social, political and historical subjects in pictures language and made the meaning sensible and imaginative by help of pictures. What is intended in this research, is to extract the aims and methods of Quran by portraying moral doctrines. Breathing spirit of life and motion into meanings, creating change and having deep impression on hearts, conveying extensive meanings in a few words are among the aims of moral portrayal of Quran. Having deeper effect on its addressees and warning people to pay attention to the importance of observing moral issues are among other aims of Quran in using this specific style.
Keywords: Quran, Portrayal, Morality, Moral Portrayal