فهرست مطالب
نشریه مطالعات میان رشته ای تمدنی انقلاب اسلامی
سال سوم شماره 3 (پیاپی 11، پاییز 1403)
- تاریخ انتشار: 1403/10/01
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 11-34
هویت و شخصیت شهر در بستر تعریف ظرف کالبدی متناسب با مظروف فرهنگی و تمدنی شهر معنی می یابد. بی هویتی در نماها و بافت شهری امروزی ناشی از استفاده نادرست از الگوهای غیر بومی و اغلب غربی است و لذا شناسایی الگوهای هویت بخش متناسب با تمدن اسلامی و ارائه آن به معماران و طراحان جهت حل این بحران ضروری است. این پژوهش، با هدف شناسایی عناصر هویت بخش نماهای خانه های بافت قدیم قم و با روشی ترکیبی و مشتمل بر برداشت های میدانی انجام شده است و با کمک متون کتابخانه ای و تحلیل فراوانی عناصر هویت بخش در نمای خانه های بافت قدیم قم، داده-های کمی به داده های کیفی تبدیل گردیده است. در ابتدای پژوهش مبانی نظری و مولفه های تاثیرگذار بر آن تعریف شده است و سپس عناصر نماهای خانه ها بررسی و با روش دلفی، از 20 نفر از معماران صاحب نظر پرسشنامه تهیه گردیده که با روش AHP این عناصر وزن دهی شده اند. خانه ها به دوبخش خانه های فرادست و فرودست تقسیم شده اند که در هر دسته 4 خانه مورد بررسی قرار گرفته است. در خانه های فرادست 73.21% و در خانه های فرودست 64.28% از عناصر هویت بخش فرهنگ اسلامی (مبتنی بر داده های پژوهش) مشاهده شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که بافت قدیم قم به لحاظ کیفیت کالبدی، با هویت اسلامی ایرانی تطبیق نسبی دارد. این نتایج از کمک نهادهای مربوطه در جهت بهبود بخشیدن به هویت نمای شهری حمایت می نماید.
کلیدواژگان: نما، هویت، فرهنگ، تمدن اسلامی، قم -
صفحات 35-59هنر در اندیشه ی دینی جایگاه والایی دارد. همواره دین از هنر برای تبیین جنبه های گوناگون خویش بهره جسته و هنر نیز از مبانی و مفاهیم دینی اشراب شده و در پرتو این بهره مندی رشد کرده است؛ بنابراین بین دین و هنر پیوند وثیقی است. دین و هنر دینی، نیازهای فطری و روحی انسان را تامین می کنند، به همین علت هر دو همزاد و هم زیست انسان هستند. عرصه ی مبانی هنر دینی در حوزه ی ادبیات نظری از خلا رنج می برند. یکی از این ساحت ها مبانی انسان شناسانه هنر در تربیت دینی است. پژوهش حاضر به روش تحلیلی - اسنادی نقش امور فطری در هنر و تاثیر آن در دانش محتوایی تربیت اسلامی را بررسی می کند و این پرسش اصلی را پی می گیرد که امور فطری هنر دینی در آموزش الهیات چه کارکرد هایی دارند؟ فرضیه ی حاکم بر این بررسی این است که امور گوناگون فطری هنر دینی نقش تاثیرگذار در آموزش الهیات دارند. یافته های پژوهش نیز حاکی از آن است که امور فطری چون حقیقت جویی و واقع گرایی، زیبایی خواهی، پرستش و خلاقیت انعکاس خاص خود را در ساحت هنر دینی در قلمرو آموزش الهیات داشته و نشان داده اند. حاصل مبنای امور فطری در محتوا و صورت هنر، زایش انگاره ی هنر دینی و آفرینش آثار هنری فاخر خواهد بود و به وسیله آن تجربه ی یادگیری محقق می شود و سبک زندگی متربی به صورت ماندگارتری تغییر خواهد یافت. علاوه بر این مبنای امور فطری هنر دینی در ارزیابی آثار هنری نیز کارگشاست و ما را از کاربرد مبانی غربی در نقد هنر بی نیاز می کند. همچنین، کارکردهای یادشده ما را به نقش برجسته ی هنر دینی در تمدن سازی اسلامی - ایرانی و حتی جهانی رهنمون می دارد.کلیدواژگان: هنر دینی، آموزش الهیات، امور فطری، انسان شناسی، مبانی
-
صفحات 61-80این پژوهش به بررسی دیدگاه ابن سینا درباره نقش شارع (پیامبر) و جایگاه آن در جامعه سازی دینی پرداخته است. ضرورت و اهمیت این تحقیق در فهم عمیق تر اندیشه های ابن سینا درباره رابطه دین و جامعه سازی نهفته است. بررسی این نگاه، از یک سو به درک پیوند میان شریعت و عقلانیت در اندیشه او کمک می کند و از سوی دیگر، مبنایی برای تحلیل جامعه ای آرمانی و عدالت محور در فلسفه اسلامی ارائه می دهد. روش این پژوهش تحلیل محتوای آراء ابن سینا از طریق روش گردآوری کتابخانه ای است. جامعه سازی دینی با تاکید بر نقش نبی به عنوان شارع در اندیشه ابن سینا به مفهوم پیوند دین و سیاست برای دستیابی به مدینه ای فاضله است که در آن سعادت انسان و نظم اجتماعی به هم آمیخته اند. ابن سینا نبی را به عنوان شارع، نماینده خداوند و وضع کننده قوانین کلی برای هدایت جامعه می داند. شریعت نه تنها راهنمای زندگی فردی هستند، بلکه ساختار اجتماعی و سیاسی جامعه را نیز تنظیم می کنند. شریعت ابزاری اساسی برای تحقق عدالت، نظم و پایداری اجتماعی است و فلسفه نیز می تواند به تبیین و تعمیق اصول شریعت کمک کند. او با این دیدگاه مدینه ای را تصور می کند که در آن، شریعت و عقل با هم افزایی، جامعه ای منسجم و سعادتمند ایجاد می کنند و امکان بهره گیری از عقل و اجتهاد را برای رسیدن به جامعه ای پیشرفته و عدالت محور فراهم می آورند.کلیدواژگان: ابن سینا، شارع، شریعت، جامعه سازی دینی، نظام سیاسی، مدینه عادله
-
صفحات 81-101تمدن اسلامی برای حفظ و بالندگی خود نیاز به ابزارها و پیشران ها یی دارد. در این میان نهادهای حکومتی و مجریان دولت در نظام انقلاب اسلامی اصلی ترین ابزارهایی هستند که در جوامع بشری به منظور تحقق و حفظ تمدن نقش اساسی ایفا می کنند. ایجاد نظم اجتماعی، ایجاد امنیت و احساس قدرت که از مولفه های تمدنی در نظام اسلام است که برعهده نهادهای نظامی و انتظامی گذاشته شده است. برای فهم عمیق این مولفه ها و نقش بی بدیل این نهاد در تمدن انقلاب اسلامی؛ کلام علی علیه السلام که به عنوان امام و حاکم جامعه اسلامی مطرح بوده اند، باید به عنوان یکی از منابع اصیل اسلامی مورد توجه قرار گیرد. بنابراین هدف از این نوشتار بررسی ویژگی های فرماندهان نیروی نظامی و انتظامی در حکومت اسلامی است که سعی می کند با روش توصیفی-تحلیلی بایستگی های تمدنی و انقلابی نیروی نظامی در زمینه های مختلف را مورد کنکاش قرار دهد تا یکی از پیشران های تمدن اسلامی مبتنی بر نظریه امیرالمومنین در نامه 53 نهج البلاغه مورد توجه قرار گیرد. برای نیل به این منظور، بررسی بایسته های فردی و شغلی فرماندهان نظامی و انتظامی و نیز رابطه میان آنها با حاکم و سربازان مورد توجه قرار گرفته است.کلیدواژگان: امیرالمومنین (ع)، نامه 53، فرماندهان نظامی، انقلاب اسلامی، بایستگی، تمدن
-
صفحات 103-130یکی از حوزه های مورد نقد به تمدن اسلامی در حوزه حقوق زنان است. حقوق زنان در تمدن اسلامی پیش و بیش از هر تمدن دیگری به رسمیت شناخته شده و این شیوه احقاق حق الگویی برای بسیاری از منشورهای حقوق بشری کنونی شده است. بنابراین فرایند جامعه سازی در جهان اسلام بر پایه تسهیم کردن زنان در مسایل مختلف، پیشینه ای طولانی دارد و بر همین اساس هدف این پژوهش تحلیلی بر فرایند جامعه سازی تمدنی در جهان اسلام بر اساس حقوق زنان است. روش بررسی این پژوهش کیفی و اسنادی است که در آن محقق اسناد پژوهشی معتبر مانند آیات و روایات به عنوان مبنای تمدن سازی در اسلام را مورد واکاوی و تحلیل قرار می دهد و بر اساس بهره گیری از آیات قرآن کریم، روایات و احادیث و همچنین تفسیرهای مرتبط با این آیات و روایات نتایج و تفاسیر ارایه شده است. یافته های این بررسی نشان داده است که تمدن اسلامی به عنوان یکی از قدیمی ترین رویکردهای قابل اعتماد، همواره نگاه مثبتی به حق زنان در عرصه های مختلف داشته است. بررسی اسنادی حقوق زنان در شریعت اسلام نشان می دهد که تمدن اسلامی منشا حقوق زنان بوده و بر اساس رویکردهای حاکم بر این تمدن که مبنایی قرآنی و شریعتی دارد، اسلام به زنان حقوق سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و علمی می دهد و متقابلا این حقوق باعث جامعه سازی تمدنی در اسلام شده است.کلیدواژگان: تمدن اسلامی، حقوق زنان، آیات و روایات، جامعه سازی، زنان
-
صفحات 131-153مهمترین راه برای فهم رویکرد اسلامی سیاست گذاری فرهنگی، بررسی تطبیقی گفتمان های سیاستگذاری فرهنگی از طریق تحلیل مفاهیم بنیادین آن هاست. «دین»، «فرهنگ»، «انسان» و «حکومت» مهمترین این مفاهیم می باشند. در مقاله حاضر به بررسی تطبیقی مفهوم دین در گفتمان های سیاستگذاری فرهنگی پرداخته می شود. در عرصه سیاست گذاری فرهنگی چهار رویکرد کنترل فرهنگی، تصدی گری، رهاسازی و خدمت رسانی ذیل دو گفتمان کلان «مدیریت مکانیکی» و «هارمونی فرهنگی» وجود دارد. دین داری «ایدئولوژیک»، «کاتولیسیسم»، «پروتستانیسم» و «دینداری عامه» از جمله بنیادهای دین شناسی و متناظر این رویکردها هستند. دین در نگاه اسلامی، نه در مکاتب سخت و غیرقابل انعطاف ایدئولوژیک و کاتولیسیسم تعریف میشود و نه در مکاتب شخصی و سطحی پروتستانتیسم و عامه؛ بلکه دین به صورت منعطف ولی تعالیبخش در زندگی عموم جامعه حاضر است. با این وصف، سیاستگذاری فرهنگی با بررسی زمینه و استعداد جامعه انسانی سطحی از دینداری را در دستور کار خود قرار داده و حرکت تدریجی به سوی اهداف نهایی را پیش میگیرد.در مقاله حاضر با روش اسنادی- کتابخانه ای و استنباط عقلی به گونه شناسی تطبیقی نگاه های دین شناسی با گفتمان های سیاست گذاری فرهنگی پرداخته می شود.کلیدواژگان: دین، سیاست گذاری فرهنگی، دین داری انحصارگرا، دین داری کثرت گرا
-
Pages 11-34
The identity and personality of the city is defined by the manifestation of the city's special indicators. The lack of identity in today's views and urban context is caused by the incorrect use of western models. It is necessary to identify the identity patterns of Islamic architecture and present them to architects and designers to solve this crisis. This research was carried out with the aim of identifying the identity elements of the facades of the houses of the old style of Qom. This research was done with descriptive and analytical methods and field observations. With the help of library texts, the analysis of the abundance of identity elements in the facades of houses of the old texture of Qom, quantitative data has been transformed into qualitative data. At the beginning of the research, the theoretical foundations and the components affecting it have been defined. Then, the elements of the facades of the houses were checked and a questionnaire was prepared from 20 architects with the Delphi method, and these elements were weighted by the AHP method. The houses have been divided into two sections, upper and lower houses, and 4 houses have been examined in each category. In upper houses, 73.21% and in lower houses 64.28% of the identity elements of Islamic culture. The obtained result shows that the old context of Qom is more in harmony with the values of Islamic culture. These results support the help of relevant institutions in order to improve the identity of the urban facade.
Keywords: Facade, Identity, Islamic Culture, Qom -
Pages 35-59Art has a high place in religious thought. Religion has always benefited from art to explain its various aspects, and art has also been influenced by religious principles and concepts and has grown in the light of this benefit; Therefore, there is a bond between religion and art. Religion and religious art provide the natural and spiritual needs of man, therefore, both of them are co-born and symbiotic. The field of fundamentals of religious art suffers from a vacuum in the field of theoretical literature. One of these areas is the anthropological foundations of art in religious education.The present research examines the role of natural matters in art and its effect on the content knowledge of education using an analytical-documentary method, and investigates the main question, what are the functions of natural matters of religious art in theological education? The results of the analysis The data showed that natural things such as truth-seeking, beauty, worship and creativity have their own meaning in the field of religious art in the field of theological education.The result of the basis of natural things in the content and form of art will be the birth of the concept of religious art and the creation of magnificent works of art, and through that the learning experience will be realized and the lifestyle of the teacher will be changed in a more permanent way. In addition, the basis of the natural affairs of religious art is useful in the evaluation of works of art, and it makes us unnecessary to use western principles in art criticism. The mentioned functions lead us to the prominent role of religious art in Islamic-Iranian and even global civilizationKeywords: Religious Art, Theological Education, Creativity, Truth Seeking, Worship
-
Pages 81-101Islamic civilization needs tools and propellants to maintain and grow. In the meantime, government institutions and government executives in the Islamic Revolution system are the main tools that play a fundamental role in human societies in order to realize and preserve civilization. Creating social order, creating security and a sense of power, which is one of the components of civilization in the Islamic system, is entrusted to the military and law enforcement institutions. For a deep understanding of these components and the irreplaceable role of this institution in the civilization of the Islamic Revolution; The words of Ali (peace be upon him), who were the leader of the Islamic government, should be considered as one of the original sources of Islam. Therefore, the purpose of this article is to examine the characteristics of the commanders of the military and law enforcement forces in the Islamic government, which tries to explore the civilizational and revolutionary merits of the military force in various fields with a descriptive-analytical method to be one of the drivers of Islamic civilization based on the theory of Amir al-Momenin in the letter 53 Nahj al-Balagheh should be taken into consideration.Keywords: Amir Al-Mominin (AS), Letter 53, Military Commanders, Islamic Revolution, Dignity, Civilization
-
Pages 103-130One of the critical areas of Islamic civilization is women's rights. Women's rights have been recognized in Islamic civilization before and more than any other civilization, and this way of asserting rights has become a model for many current human rights charters. Therefore, the process of socialization in the Islamic world based on sharing women in various issues has a long history, and accordingly, the purpose of this research is to analyze the process of civilized society in the Islamic world based on women's rights. The research method of this research is qualitative and documents in which the researcher examines and analyzes authentic research documents such as verses and narrations as the basis of civilization in Islam and based on the use of the verses of the Holy Quran, narrations and hadiths as well as interpretations related to this Verses and narrations, results and interpretations are provided. The findings of this study have shown that Islamic civilization, as one of the oldest and most reliable approaches, has always had a positive view of women's rights in various fields. Documentary review of women's rights in Islamic Sharia shows that Islamic civilization is the source of women's rights and based on the approaches governing this civilization which is based on Quran and Sharia, Islam gives political, social, economic and scientific rights to women and reciprocally these rights cause civilized society in has become IslamKeywords: Islamic Civilization, Women's Rights, Verses, Traditions, Community Building, Women
-
Pages 131-153