فصلنامه مطالعات آفریقا
پیاپی 7 (بهار و تابستان 1382)

رژیم اسرائیل بر روابط خود با آفریقا اهمیت ویژه ای قائل است بطوریکه با کمترین هزینه و با دادن کمکهای فنی، نظامی، سیاسی، امنیتی و تکنولوژی توانسته است نفوذش را در این قاره افزایش داده و از این طریق بر بازار این قاره دست یابد و با غارت منابع آن و سلطه بر شاخ افریقا امنیت خود را در دریای سرخ تامین نماید از سویی درگیری میان اعراب و اسرائیل اهمیت یافتن کشورهای افریقا، در نظام بین الملل و قدرت رای آنها در سازمان ملل همچنین وجود گروه ها و اقلیتهای یهود در افریقا سبب رویکرد اسرائیل به افریقا گردید...

اقتصاد افریقا تا پیش از استقلال کشورهای قاره، اسیر برنامه ریزی استعمارگران بود و پس از آن در کمند رویدادهای اغلب غیر قابل پیش بینی. عوامل جغرافیایی به روایت برنامه عمران ملل متحد، تاثیر بسیار بیشتری در ناکامی های اقتصادی قاره داشته است تا سایر عواملی که هر کدام برای عقب ماندگی در فرایند ضروری توسعه کافی هستند. پژوهشگران مستقل، سازمان های منطقه ای و بین المللی دلایل بسیاری از جمله فقدان دمکراسی، عدم شفافیت برنامه ها و سیاست ها، رشد بی رویه جمعیت و شهرنشینی، نارسائی سازو کارهای آموزشی و دیگر موانع توسعه انسانی مانند امراض صعب العلاج و ناسازگاری محیط بین المللی جهت همکاری با آفریقا را نیز به عالم جغرافیایی افزوده اند...

قرن بیست و یکم را باید قرن دگرگونی های شگرف در تفکرات استراتژیک بطور اعم و استراتژی های نظامی بطور اخص دانست. طرح ریزی پنج قلمرو ژئواکونومیک در نقشه صلح جهان قبل از هر چیز به وحدت و یکپارچگی اهداف استراتژیک قدرتهای پنجگانه جهان تاثیر گذاشته است. یکی از این قلمروها، خاور نزدیک بزرگ است که بخش های مهمی از افریقا را که بدلایل جغرافیایی با سرزمین های غرب افریقا پیوستگی دارد در بر می گیرد و کشور ایران در بخش مرکزی این قلمرو ژئواکونومیک قرار دارد و بخش غربی افریقا بویژه حوزه خلیج گینه بدلیل دانستن منابع انرژی خواه نا خواه در تفکرات ژئواکونومیک قرن بیست و یکم به رهبری امریکا نقش اساسی خواهد داشت. این ویژگی مسلما بر قلمرو ژئواکونومیک خاور نزدیک بزرگ بویژه ایران تاثیر همه جانبه ای خواهد داشت.

رویکرد منطقه گرایی یکی از راهبردهای مناسب برای تدوین و توسعه روابط جنوب - جنوب است. سادک یکی از سازمان های اقتصادی و توسعه جنوب آفریقا و شورای همکاری خلیج فارس نیز یکی از نهادهای منطقه ای بدنبال بسط و توسعه روابط فرامنطقه ای در چارچوب روابط جنوب - جنوب هستند. اگر چه روابط فرامنطقه ای این دو با ابتکارات اقتصادی، تجاری، اتحادیه گمرکی، طرح های مشترک صنعتی، تبادل اطلاعات و تجارب قانونگذاری و حمایت از محیط زیست و نیز تلاش برای برقراری توسعه و دموکراسی است و از آنجا که دایره گستره ابتکارات مذکور دو طرف پس از 11 سپتامبر گسترش و تعمیق همکاری های دو جانبه امنیتی علیه تروریست و برقراری امنیت منطقه ای در دو حوزه خلیج فارس، دریای سرخ و اقیانوس هند است...

وضعیت استراتژیک شرق آفریق از دیرباز سبب شده که اقوام مختلفی از کشورهایی نظیر ایران، چین، مصر، آشور، فنیقیه و... در گذر ایام به شرق آفریقا سفر نمایند. در عهد باستان بیشتر این سفرها و اقامت های کوتاه با هدف تجارت و فعالیت های بازرگانی انجام می شد ولی پس از ظهور اسلام گروهی از اعراب و پس از آنان ایرانیان با مهاجرت به آفریقای شرقی در این خطه سکنی گزیدند و حکومتهایی محلی در نقاط مختلف شرق آفریقا ایجاد نمودند. در این میان نقش ایرانیانی که در حوالی قرن سوم و چهارم هجری راهی طولانی و پرمخاطره را در نوردیدند و در بخش وسیعی از این سرزمین سکونت یافتند بسیار حائز اهمیت است...