فصلنامه مدیریت دانش سازمانی
پیاپی 22 (آذر و دی 1385)

تحولات شتابان جهان کنونی آثار خود را در تغییر شیوه های مدیریتی نمایان می سازد. اگر در دنیای مدرن بر خرد فردگرائی تکیه می شد و مدیران سازمان ها خود را به تنهایی یکه تاز عرصه مدیریت سازمان می پنداشتند؛ دنیای پسامدرن خلل پذیری خرد فردگرائی را تایید و توسل به مشارکت جمعی را پیشنهاد می نماید. از زمانی که چنین ایده هایی در حوزه مدیریت سازمان ها طرح شد,تمایل برای تشکیل هیات مدیره ها افزایش یافت. این مقالة به سیر تحولات هیات مدیره ها (در زمینه های زیر) در حوالی دو دهه پایانی قرن بیستم می پردازد.
انتصاب مدیران برون سازمانیهیات مدیره های کوچک ترنشست های اندکتنوع در اعضای هیات مدیرهجبران خدمت اعضای هیات مدیرهافزایش کمیته های انتصابافزایش میزان دریافتی نقدی و سهام اعضای هیئت مدیره

برای موفقیت هر سازمان در نیل به اهداف خود از مجموعه دانشی استفاده می شود که در اذهان افراد انباشته شده است. در صورت عدم استفاده از این دانش، می توان شکست سازمانها یا بالا بودن هزینه ها در نتیجه تکرار برخی فرآیندهای تصمیم گیری و عدم استفاده مطلوب از سوابق تجربی را انتظار داشت. به همین دلیل سازمان های پیشرو، اقدام به جمع آوری دانش نهفته نزد گروه های کاری کرده اند که به آن سرمایه دانش گفته می شود و یکی از علوم توسعه یافته در این حوزه، مدیریت دانش است. بنابراین مدیریت دانش فرایندی است که به سازمانها یاری می کند اطلاعات مهم را بیابند، گزینش، سازماندهی و منتشر کنند و نیز فرایندی است که اطلاعات ارزشمند را پیدا و آن را به دانش لازم و ضروری برای تصمیم گیری و عمل تبدیل می کند. مدیریت دانش به عنوان یک علم راهبردی دارای یک فرآیند پیوسته و سلسله مراتبی به شرح زیر است: شناسایی دانش، کسب دانش، توسعه و خلق دانش، توزیع دانش، حفاظت و سازماندهی دانش و بالاخره استفاده از دانش.

ایسایا برلین در رساله معروف خود به نام «خارپشت و روباه» جهان را به دو گروه: خارپشت ها و روباه ها تقسیم می کند. این اصطلاح برگرفته از ضرب المثل یونانی قدیمی است که می گوید: «روباه خیلی چیزها می داند، اما خارپشت فقط یک چیز خیلی مهم را می داند».
ماروین برسلر، استاد دانشگاه پرینستون، در یکی از گفتگوهای طولانی که با وی انجام گرفت به نیروی خارپشت اشاره کرد: «شما می خواهید بدانید، کدام دسته از افراد می توانند، بر کسانی که به اندازه خود آنان با هوشند، بیشترین تاثیر را بگذارند؟ آنها خارپشت ها هستند.» فروید و ضمیر ناخودآگاه. داروین و انتخاب طبیعی، مارکس و اختلاف طبقاتی، انیشتین و نظریه نسبیت، آدام اسمیت و صنف کارگر- همه آنها خارپشت بودند.«کسانی که بزرگ ترین رد پاها را بر جای نهادند.» هزاران نفر به آنها گفتند: «عجب ایده خوبی، اما خیلی ژرف بین هستید!»...
به عبارت دقیق تر، مفهوم خارپشتی، مفهومی ساده و شفاف، ناشی از درک عمیق فصل مشترک سه محور فکری زیر است:1.شما در چه زمینه ای می توانید بهترین عملکرد را درجهان داشته باشید(و در چه زمینه ای نمی توانید در دنیا بهترین باشید).
2.عامل حرکت موتور اقتصادی شما چست؟
3.شما به چه کاری علاقه دارید؟
اکنون فرض کنید زندگی کاری شما این سه معیار را در بردارد...

•تمام پیشرفت های عالمگیر خود را مدیون تفکر منظم و یادداشت برداری دقیق هستم. ادیسون•فکر کردن، سخت ترین کار بشر است. انیشتین•مردی که فکر نو دارد مادام که فکرش به ثمر نرسیده است آرام و قرار ندارد. مارک تواین •فکر نو بسیار ظریف و حساس است با یک ریشخند کوچک می میرد و کنایه ای کوچک آن را به سختی مجروح می کند. هربرت اسپنسر•هرگاه بتوانیم از نیروی تخیل به همان اندازه استفاده کنیم که از نیروی بصری استفاده می کنیم هر کاری انجام پذیر است. توماس کارلایل•آدم بی مغز و پرگو چون آدم ولخرج و بی سرمایه است. پاسکال

واژه کانون تفکر برای اولین بار در دهه 1960 مطرح شد و به مرور در ادبیات علوم سیاسی و مدیریتی وارد شد. فرهنگ لغات «میراث آمریکایی»، کانون های تفکر را این گونه تعریف می کند: گروه یا موسسه ای که برای انجام پژوهش های قوی و حل مساله، به خصوص در حوزه های فناوری و استراتژی سیاسی تاسیس شده است. مطابق تعریف فرهنگ لغات انگلیسی آکسفورد، کانون های تفکر، موسسه تحقیقاتی و گروهی از نخبگان هستند که به ارایه مشاوره و ایده برای مسایل ملی و تجاری (سیاسی، اجتماعی و اقتصادی) می پردازند، به علاوه به گروهی بین رشته ای از مشاوران متخصص نیز اطلاق می شود.
صاحبظران مختلف، این کانون ها را کارخانه فکر، کارخانه مغز، کارخانه ایده، کارخانه های تمیز، جعبه های مغز، موسسات کامل و خشک، شرکت های ایده، تاجران ایده، بانک های مغز، بدنه های دانش، قطار کله تخم مرغی ها (اشاره به اهل فکر) و امثالهم نیز نامیده اند.
برای اولین بار، آمریکایی ها با این هدف اصلی که پلی بین قدرت و دانش ایجاد کنند به کانون های تفکر روی آورند. بعد از جنگ جهانی دوم نیروی هوایی آمریکا اولین کانون تفکر رسمی را با عنوان "رند" در زمینه سیاست پژوهی در حوزه های نظامی تاسیس کرد. این کانون را می توان مادر کانون های تفکر در جهان نامید.
کشورهای آسیایی تقریبا بعد از جنگ جهانی دوم و در واقع از دهه 1970، به صورت جدی در زمینه تاسیس و به کارگیری کانون های تفکر وارد عمل شدند. کشورهای چین و کره اولین کشورهای آسیایی دیگری بودند که از قدرت کانون های تفکر بهره مند شدند.

آیا تاکنون به این مساله توجه کرده اید که برخی افراد همیشه می درخشند و موفقیت قرین همیشگی آنهاست، در حالی که عده ای اغلب سرخورده و شکست خورده، تنها تماشاگر موفقیت دیگرانند؟ بعضی هنگام صحبت در جمع، توجه و اشتیاق همه را برای گوش دادن جلب می کنند، در حالی که گوش شنوایی برای حرف های برخی دیگر وجود ندارد. این تفاوت ها از کجا ناشی می شود؟ رمز موفقیت دسته اول و ناکامی دسته دوم در چیست؟
دلیل نحوه رفتار و کردار این گروه از افراد، شیوه تفکر آنهاست. درحقیقت، نحوه تفکر فرد در مورد خود، در رفتار او متجلی است و دیگران همان چیزی را در وی می بینند که خود در خویش می بینید.
پس برای نیل به آنچه که موفقیت نامیده می شود، برنامه ریزی کنید، شماری از روش های موثر و کارآمد در این مسیر عبارتند از: به ظاهر خود توجه کنید. برای شغلتان ارزش قائل شوید. هر چند وقت یک بار، توانایی ها، ویژگی های مثبت، و صفات ممیزه ای که دلیل برتری شما نسبت به دیگران است را برای خود بر شمارید. مانند افراد موفق بیندیشید و عمل کنید.

شما از بروز شایعات نمی توانید جلوگیری کنید، زیرا کارکنان برای ایجاد احساس امنیت روزانه به افزایش و بهبود دانش خود نیاز دارند و اگر اطلاعات دقیق را از مدیریت دریافت نکنند، مطمئنا شایعات بی اساسی شکل خواهد گرفت که بر ویژگی های تک تک کارکنان و کیفیت کار آنها تاثیری منفی خواهد نهاد. تنها شایعات نیستند که به دور باطل وارد می شوند، بلکه مدیران ارشد و سرپرستان هم همین مشکل را دارند. یک مشکل مهم امروزه این است که در بسیاری از شرکت ها، اکثر مدیران از هر رده ای، عقیده دارند که مهمترین افتخار دایره تحت نظارت آنها این است که همه چیز را راجع به شرکت بدانند. آنها باید حس کنند که بخشی از شرکت هستند. بنابراین، گاهی اوقات، بدون اینکه کاملا در مورد موضوع تفکر کنند، تلاش می کنند به سؤالاتی پاسخ دهند که در مورد آن اطلاعات کافی ندارند، این شیوه به این دلیل است که کارکنان فکر نکنند سرپرستان آنها در حلقه اطلاعات مدیریتی جایگاهی ندارند. در یک جمله اینکه: در اغلب موارد، مدیران زیاد صحبت می کنند.