نشریه دانش زیستی ایران
سال یکم شماره 2 (تابستان 1385)

دانه گشنیز (Coriandrum sativum L.) گیاه یکساله‎ای است که به تیره هویج تعلق دارد و در همه مناطق دنیا بعنوان ادویه غذا استفاده می‎شود. گشنیز بطور اساسی برای دانه ها و برگهایش کشت داده می‎شود. دانه گشنیز کاربرد پزشکی داشته و بعنوان دارو علیه کرمهای انگلی، روماتیسم و درد مفاصل استفاده می‎گردد.
در تحقیق حاضر، اثر هیپوگلیسمیک عصاره اتانلی دانه گشنیز در موشهای صحرایی دیابتی‎شده توسط استرپتوزوتوسین مورد بررسی قرار گرفته است. حیوانات توسط تزریق درون‎صفاقی 60 میلی گرم بر کیلوگرم استرپتوزوتوسین دیابتی شدند. عصاره الکلی گیاه در غلظتهای مختلف بروش درون صفاقی تیمار شد. نمونه های خون از سینوس رترواربیتال و 5/1، 3 و 5 ساعت پس از تیمار عصاره جمع آوری شدند. نتایج نشان داد که تیمار درون صفاقی عصاره اتانلی گیاه در غلظتهای 200 و 250 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن کاهش مؤثری در گلوکز سرم 3 ساعت بعد از تیمار ایجاد کرده و 5/1 ساعت پس از تیمار موجب افزایش سطح انسولین سرم در حیوانات دیابتی می‎شود که این اثر مقدم بر کاهش سطح گلوکز می‎باشد. از طرف دیگر، اثرات ضددیابتی عصاره الکلی گیاه و گلی بن‎کلامید (تیمار درون صفاقی،600 میکروگرم بر کیلوگرم) که یک داروی ضددیابتی است، در کاهش سطح گلوکز مقایسه شدند. نتایج نشان دادند که اثر هیپوگلیسمیک عصاره گشنیز قوی‎تر از گلی بن‎کلامید در کاهش سطح گلوکز سرم می‎باشد از طرف دیگر، نتایج نشان داد که مکانیسم اثر عصاره اتانلی دانه گشنیز در کاهش گلوکز سرم بواسطه افزایش آزادسازی انسولین از سلولهای بتا پانکراس است.

عنصر مس جزء مهم متالوآنزیمها و متالوپروتئینهایی است که در متابولیسم انرژی سلولی یا واکنشهای آنتی‎اکسیدانتی نقش دارند. از طرف دیگر، مس بعنوان عنصر بسیار سمی برای حیات اسپرم شناخته شده است. این عنصر از طریق غذا وارد بدن پستانداران میشود و در شکل یونیزه شده‎اش بسرعت برای انواعی از سلولها از جمله اسپرماتوزوآی انسان سمی می‎گردد. بمنظور بررسی اثر مس در پلاسمای سمینال بر پارامترهای اسپرم انسان، آزمایشات آنالیز منی (بر طبق استانداردهای سازمان بهداشت جهانی) روی نمونه های منی 320 فرد مراجعهکننده به کلینیک باروری امید انجام گرفت. این افراد بر اساس نتایج آزمایشات آنالیز منی (سیال شدن، pH، حجم، تراکم اسپرم، درصد تحرک اسپرم، درصد اسپرمهای زنده، درصد مورفولوژی طبیعی اسپرم) به پنج گروه نرمواسپرمی، اولیگوزواسپرمی، آستنوزواسپرمی، آزواسپرمی و افرادی که دارای بیماری واریکوسل بودند تقسیم شدند. غلظت مس کل (total) در پلاسمای سمینال با استفاده از طیف سنجی جذب اتمی با کوره Furnace)) اندازهگیری شدند. نتایج نشان دادند که غلظت مس پلاسمای سمینال در نمونه های افراد مبتلا به واریکوسل (p<0.01)، آزواسپرمی (p<0.001)، اولیگوزواسپرمی (p<0.01)، آستنوزواسپرمی (p<0.01) در مقایسه با افراد نرمواسپرمی بطور معنیداری بالاتر است. از طرف دیگر، ارتباط مثبتی بین غلظت مس و درصد کمبودهای دم اسپرم (r = 0.121, p<0.05) و اسپرمهای دم کوتاه (r = 0.127, p<0.05) در کل نمونه ها وجود دارد. همچنین، ارتباط منفی بین غلظت مس پلاسمای سمینال و تراکم اسپرم (r = -0.114, p<0.05)، درصد اسپرمهای متحرک (r = -0.399, p<0.01)، درصد زنده بودن اسپرم (, r = -0.391, p<0.01)، در صد تحرک سریع اسپرم (r = -0.263, p<0.01)، درصد تحرک آهسته اسپرم (r = -0.128, p<0.05)، درصد تحرک غیرپیشرونده اسپرم (r = -0.205, p<0.01)، درصد مورفولوژی طبیعی اسپرم (r = -0.317, p<0.01) و pH منی (p<0.01 r = -0.174,) در کل نمونه ها وجود دارد.. بنابراین، اندازه‎گیری این عنصر می‎تواند ملاک مؤثری در بررسی پارامترهای مهم اسپرم از جمله درصد تحرک و درصد اسپرمهای زنده باشد.

هیپرلیپیدمی یکی از فاکتورهای بسیار مهمی است که به روش های گوناگونی در تشدید بیماری های قلبی- عروقی دخالت دارد. کاهش غلظت چربی ها در سرم بیماران قلبی- عروقی یکی از ضروریات کنترل این بیماری می‎باشد. هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر روغنهای امگا-3 (روغن ماهی) و سیمواستاتین بر لیپوپروتئین، کلسترول و تری‎گلیسرید سرم بیماران هیپرلیپیدمیک است. 48 بیمار هیپرلیپیدمیک (کلسترول ناشتا بالاتر از mmol/L 2/6 و تری‎گلیسرید ناشتا بیشتر ازmmol/L 8/1) بطور تصادفی به چهار گروه دریافت کننده روزانه ml 3 روغن ماهی، mg 10 سیمواستاتین، دریافت توام روغن ماهی و سیمواستاتین و کنترل تقسیم شدند. افراد گروه کنترل رژیم غذایی مشابه با گروه های تجربی دریافت کردند. طول درمان 12 هفته در نظر گرفته شد. کلسترول تام (TC)، تری‎گلیسرید TG))، لیپوپروتئین با دانسیته پائین (LDL) و لیپوپروتئین با دانسیته بالا (HDL) قبل و بعد از درمان اندازه‎گیری شدند. نتایج نشان دادند که پس از طی 12 هفته دوره درمان با ml 3 روغن ماهی در روز، بطور معنی‎دار سطح TG کاهش و سطح HDL افزایش پیدا کرد. سطح LDL وTC پس از طی 12 هفته دوره درمان با mg 10 روزانه سیمواستاتین کاهش معنی‎داری پیدا کرد. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که تیمار با سیمواستاتین همراه با روغن ماهی، نسبت به روغن ماهی یا سیمواستاتین به تنهایی اثر قابل‎توجهی در کاهش لیپوپروتئینهای سرم دارد. بنابراین روغن امگا-3 می‎تواند بعنوان ماده موثری در تقویت اثر کاهشی داروی سیمواستاتین مورد استفاده قرار گیرند

قارچهای میکوریز وزیکولار آربوسکولار (VAM) با ریشه گیاهان زراعی همزیستی ایجاد کرده، با بهبود جذب برخی از عناصر غذایی سبب افزایش رشد گیاه میشوند. در این تحقیق، اثرات متقابل قارچ گلوموس اتونیکاتوم و گیاهان عالی مورد ارزیابی قرار گرفت. در مرحله اول جداسازی و خالصسازی هاگ این قارچ بهروش الک کردن سوسپانسیون خاک در آب صورت گرفت. در مرحله دوم تلقیح و تکثیر قارچ به کمک گیاه ذرت خوشهای به روش کشت گلدانی انجام شد. در مرحله سوم مشخصات مربوط به هاگ، رشد و نمو اندامهای رویشی قارچ در بافت ریشه مورد مطالعه دقیق میکروسکپی قرار گرفت. در مرحله چهارم تاثیر تراکم هاگها، شدت نور و غلظت محلول غذایی بر درصد کلنیزاسیون در دو گیاه ذرت و سورگوم بررسی شد. نتایج نشان دادند که در تکثیر دو گونه گلوموس اتونیکاتوم و گلوموس موسه استفاده از ریشه های آلوده تازه بهعنوان مایه تلقیح بسیار موثرتر از هاگ است. نتایج آماری نشان دادند که در هر سه آزمایش تاثیر تراکم هاگها، شدت نور و غلظت محلول غذایی بر میزان کلنیزاسیون بر اساس آزمونهای t-test و آنالیز واریانس بین تیمارها اختلاف معنیدار وجود دارد (05/0P<). نتایج نشان دادند که هر چه تراکم هاگها و شدت نور بیشتر باشد، میزان همزیستی بیشتر است و هرچه غلظت محلول غذایی بیشتر شود درصد کلنیزاسیون کاهش مییابد.