نشریه دانش زیستی ایران
سال یکم شماره 3 (پاییز 1385)

ویژگی های بذر 7 گونه علفی یک ساله و چند ساله شبدر از بخشه Lotoidea در ایران با کمک میکروسکوپ الکترونی نگاره (S.E.M) و استریومیکروسکوپ دوربین دار، مورد مطالعه قرار گرفت.یافته ها نشان می دهند که صفات مربوط به ریخت شناسی دانه، دارای ارزش تاکسونومیک بوده واین صفات می توانند نقش تعیین کننده ای در تفکیک گونه ها و تشخیص آن ها از هم داشته باشند. نتایج حاصل از مطالعه میکرومورفولوژیکی بذر تا حد زیادی نتایج ریخت شناسی گونه های بخشه Lotoidea را تائید نموده است، ولی در جدایی و تفکیک دو گونه T. nigrescensو T. repens دخالت داشته است. به طور کلی صفات بذر در تعیین خویشاوندی فنتیکی آن ها نقش مؤثری داشته است. صفات ارزیابی شده در این تحقیق،شکل بذر، رنگ بذر، شکل ناف، تزیینات سطح بذر، طول و عرض بذر و نیز نسبت بودند. نتایج حاکی از آن است که صفات طول دانه و شکل ناف، بیشترین تنوع را در گونه ها از خودشان داده است. بلندترین طول بذر، مربوط به گونه T. radicosum و کوتاه ترین آن، به گونه T. repens تعلق دارد. شکل دوکی ناف، صفتی انحصاری در گونه T. radicosum است که آن را بیش از هر صفت دیگری از سایر گونه های این بخش متمایز می سازد. تفاوت شکل ناف در دو گونه T. repens و T. nigrescens یک صفت تفکیکی مهم محسوب می شود.

التهاب، پاسخ دفاعی است که تطابق‎های فیزیولوژیکی شدیدی را به منظور محدود نمودن آسیب بافتی و حذف علایم پاتوژنیک آغاز میکند. چنین مکانیسمهایی، سلسله فرایندهای پیچیده و متعددی مانند افزایش نفوذپذیری یا اتساع عروقی، تراوش مایعات از عروق خونی مانند پروتئینهای پلاسما و ورود لوکوسیتها بداخل ناحیه التهاب یافته، در بر میگیرند. در تحقیق حاضر، اثر ضدالتهابی عصاره اتانولی و اسانس بخشهای هوایی گیاه Salvia sclarea در موش کوچک آزمایشگاهی نژاد NMRI مورد بررسی قرار گرفت. اثر گیاه بر التهاب حاد با افزایش نفوذپذیری عروقی توسط القاء ادم گوش توسط گزیلل بررسی گردید. عصاره اتانولی (50، 75 و 100 میلیگرم بر کیلوگرم وزن بدن) و اسانس (05/0، 1/0 و 5/0 میلیلیتر بر کیلوگرم وزن بدن) بخشهای هوایی گیاه، فعالیت ضد التهابی وابسته به دوز و معنی‎داری را بر علیه التهاب حاد القاء شده توسط گزیلل در تست ادم گوش نشان دادند. داده های حاضر نشان داد که گیاهSalvia sclarea دارای اثرات ضدالتهابی در موش است. اما تحقیق‎های بیشتری جهت تعیین اثرات درمانی گیاه مورد نیاز است.

بیولوژی تغذیه ماهی حسون (L. Saurida tumbil) در آبهای استان هرمزگان از شهریور 1384 تا مرداد 1385 مطالعه شد. در این بررسی، 431 عدد ماهی (137 عدد نر، 260 عدد ماده و 34 عدد نابالغ)، بیومتری شد و نوع تغذیه آنها مشخص گردید. شاخص فراوانی وقوع شکار (Fp)، شاخص معدی (GaSI)، شاخص خالی بودن معده (CV) و شاخص پر بودن معده (FI) محاسبه شده و از روش آنالیز واریانس ANOVA جهت انجام عملیات آماری استفاده گردید.
نتایج نشان دادند که ماهی حسون، گوشتخوار بوده و از خانواده های مختلفی از ماهیان از جمله گوازیم ماهیان، گیش ماهیان، شگ ماهیان، بز ماهیان و حسون ماهیان تغذیه میکند. محاسبه شاخص Fp مشخص کرد که غذای اصلی این گونه را ماهی ها و غذای تصادفی آن را سرپایان تشکیل میدهند. ماهی حسون، فاقد غذای انتخابی بوده و غذای خود را بر اساس در دسترسبودن گونه های موجود، شکار میکند. بیشترین میزان شاخص معدی(GaSI) در فروردین ماه و کمترین میزان در مرداد بدست آمد. شاخص CV نشان داد که ماهی حسون، گونه ای نسبتا کمخور است و بیشترین و کمترین میزان پر بودن معده (FI)بهترتیب 3/64% در دی ماه و 0/5% در مرداد ماه است. میزان محتویات معده، در مراحل اولیه باروری افزایش و با نزدیک شدن به فصل تخمریزی (شهریور) و رسیدگی تخمکها، کاهش مییابد.

باکتری اشرشیا کلی مولد توکسین شیگا (STEC) بهعنوان یک عامل بیماریزای مهم ناشی از غذا مطرح است. بنابراین، تایپینگ و شناسایی سریع این باکتری جهت پیشبرد بررسی های اپیدمیولوژیک و مدیریت بهداشتی کشور، امری مهم بهشمار میآید. در این مطالعه، 30 سویه STEC، که از نمونه های گوشت قرمز جمعآوری شده در تهران در طی مدت یک سال، بهدست آمده بود، با RAPD-PCRمورد بررسی قرار گرفت. هدف آنالیز تنوع ژنتیکی بین سویه های STEC و نیز تعیین قدرت تمایزگذاری روش RAPD-PCR بود. همه سویه ها با پرایمر 1283 قابل تایپ بودند و 20 نوع پروفایل ژنومی مجزا در بین سویه های STEC قابل مشاهده بود که بیانگر ناهمگونبودن سویه هایSTEC از نظر ژنتیکی است، نتایج نشان میدهند که روش RAPD-PCR توانایی تمایزگذاری بین سویه های STEC را دارد، اما نمیتواند بر اساس تفاوت قدرت بیماریزایی، سویه ها را از هم متمایز کند. بنابراین، انجام مطالعات بیشتر با دیگر تکنیکهای تایپینگ جهت تایید و کاربردیکردن این روش، توصیه میشود.

بهمنظور بررسی تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد در ژنوتیپهای مختلف کلزا، تحقیقی در قالب کرتهای خردشده با کمک طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با تیمار آبیاری بهعنوان عامل اصلی در 4 سطح بر اساس ظرفیت مزرعه (صفر، 25، 50 و 75) و تیمار ژنوتیپ بهعنوان عامل فرعی در 5 سطح (Hyola-42، Syn-1، PF7045-01، Symbol و Mohican) در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی ورامین در سال زراعی 83-82 اجرا شد. تجزیه واریانس داده ها بهکمک نرم افزار SAS و مقایسه میانگین داده ها بر اساس آزمون چند دامنهای دانکن در سطوح 1 و 5 درصد صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که ژنوتیپها در پاسخ به آبیاری از لحاظ عملکرد، اختلاف معنیداری دارند. در بین ژنوتیپهای مورد مطالعه، بیشترین عملکرد، از ژنوتیپهای Hyola-42 و Syn-1 بهترتیب با متوسط 5/3377 و 3111 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد، از ژنوتیپ Symbol با میانگین 1947 کیلوگرم در هکتار بهدست آمد. وزن هزار دانه تحتتاثیر تنش خشکی قرار گرفت و تفاوت معنیداری در سطح 1درصد بین ژنوتیپها، سطوح تنش و تاثیرات متقابل دیده شد، بهطوریکه بیشترین وزن هزار دانه مربوط به ژنوتیپ Hyola-42 و تیمار 75 درصد ظرفیت مزرعه و کمترین میزان از ژنوتیپ Symbol و تیمار صفر درصد ظرفیت مزرعه بود. کاهش عملکرد در بین تیمارها را میتوان نتیجه کاهش تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه در بین ژنوتیپها دانست. همچنین، اختلاف معنیداری در شاخص برداشت (HI) بین ژنوتیپها و سطوح آبیاری و تاثیرات متقابل دیده شد. مقایسه میانگین داده ها نشان داد که بیشترین HI مربوط به ژنوتیپ Hyola-42 و تیمار 75 درصد ظرفیت مزرعه و کمترین میزان آن از ژنوتیپ Symbol و تیمار صفر درصد ظرفیت مزرعه بهدست آمد. درصد روغن بین ژنوتیپهای مختلف معنیدار نگردید، اما سطوح مختلف آبیاری در سطح 1درصد معنیدار شد. عملکرد روغن در سطح بلوک معنیدار نشد، در حالیکه تاثیرات ساده ژنوتیپ، سطوح تنش و تاثیرات متقابل این دو عامل در سطح 1درصد معنیدار بود. ژنوتیپ Hyola-42 و سطوح آبیاری 75 و 50 درصد ظرفیت مزرعه، بالاترین عملکرد روغن را بهترتیب با متوسط 6/1401 و 9/1320 و 7/1439 کیلوگرم در هکتار بهدست آوردند. شدت تنش در سه وضعیت رطوبتی به ترتیب صفر، 25 و 50 درصد ظرفیت مزرعه کاهش نشان داد. بر اساس شاخص حساسیت به خشکی (فیشر و موور) ژنوتیپ Symbol حساسترین و ژنوتیپ Hyola-42 متحملترین واریته به خشکی در این تحقیق شناخته شد.

در این تحقیق، اثر سطوح مختلف پروتئین، چربی و کربوهیدرات بر رشد شاهمیگوی جوان آب شیرین (Astacus leptodactylus) بررسی شد. وزن شاهمیگوها در شروع آزمایش برابر با 12/0 ±760 میلی گرم بود. شاهمیگوها به صورت دستهجمعی در آکواریومهایی به ابعاد 25×30×110 سانتیمتر نگهداری شدند. آب هر یک از آکواریومها پس از تصفیهشدن به صورت هفتگی و به میزان 20 تا 25 درصد کل حجم تعویض میشد. هفت جیره غذایی با انرژی های نامساوی (224 تا 278 کیلوکالری در 100 گرم غذا) با میزان 31، 36 و 41 درصد پروتئین، 15، 20 و 25 درصد کربوهیدرات و 0 و 3 و 6 درصد چربی در یک دوره پرورشی 255 روزه استفاده شد. منابع پروتئینی شامل کازئین، ژلاتین و گلوتن گندم، منبع کربوهیدرات شامل دکسترین و منبع چربی روغن کبد ماهی کاد بود. آزمایشها در یک سیستم بسته، با دما، اکسیژن و pH ثابت انجام شد. در این بررسی، پارامترهای فیزیکی بدن، نظیر درصد افزایش وزن، درصد افزایش طول، ضریب تبدیل غذا و نرخ رشد ویژه، با توجه به تاثیر غذاهای مصرفی، اندازه گیری شد. جیره های حاوی 41 درصد پروتئین، دارای نرخ رشد ویژه و ضریب تبدیل پایینتر بودند. سطوح مختلف چربی و کربوهیدرات روی نرخ رشد ویژه و ضریب تبدیل غذا، دارای تفاوتهای معنیدار بودند.