مجله جلوه هنر
شماره 26 (بهار و تابستان 1385)

در این نوشتار با مروری کوتاه به ابعاد گوناگون زندگی در بابل، به تبلور این ویژگی ها در کالبد شهر و تجلی هنرمندانه آنها پرداخته می شود.

در مقاله حاضر به بررسی آثار فلزکاری دوره پیش از تاریخ از هزاره هشتم قبل از میلاد تا اواخر هزاره اول قبل از میلاد پرداخته شده و تمدن هایی چون عیلام، سیلک، ماد، هخامنشی و ساسانی و مناطق شوش، لرستان، هگمتانه و پاسارگاد مورد بررسی قرار گرفته است.
در پی یافتن اکسیر جاودانگی نظر کیمیاگران به فلزات جلب می شود. آنان جهان و بدن انسان را متشکل از مواد یا اجزای اصلی یکسان که همان عنصر فلز باشد، می دانند. در دوره باستان عنصر فلز رابطه بسیار عمیقی با روح و جسم هنرمند داشته و بسیاری از اعتقادات مذهبی و اجتماعی آن دوره با این عنصر عجین گشته است. نام عناصر فلزی کشف شده، توسط حکمای علم نجوم و فلسفه بر روی سیارات آسمانی گذاشته شد.
عناصری چون مفرغ و آهن از قداست خاصی نزد شوشی ها برخوردار بوده است، همانگونه که طلا و نقره نزد هخامنشیان و ساسانیان ارج و قرب داشته است. پیدایش کوره های تخصصی ذوب مس و آهن در دوره قبل از تاریخ در ایران از پیشرفت ایرانیان در این هنر خبر می دهد.

از دوران باستان تا به امروز مساله تعریف هنر از موضوعاتی بوده که همواره ذهن متفکران را به خود مشغول داشته است. معمولا این تعاریف در قالب نظریه هایی مطرح می شود که یک گروه واژگانی خاص بار توصیفی تحلیلی آن را به عهده دارد و غالبا بررسی هر از این تعاریف به مبحثی تحلیلی بدل شده که در این میان یافتن مفاهیم واژگان کلیدی آن نظریه از اهمیتی خاص برخوردار است. اهمیت این موضوع هنگامی بیشتر رخ می نماید که با تعریفی «کارکردی» از هنر روبرو باشیم. در تعاریف کارکردی تنها به پدیده ای به چشم اثر هنری نگریسته می شود که نقش و کارکردی را که انسان به هنر نسبت می دهد یا از آن انتظار دارد در آن پدیده ی بخصوص (یا همان اثر هنری) وجود داشته است. این نقش همانا در اختیار گذاشتن آن چیزی است که تحت عنوان «تجربه ی زیباشناختی» از آن یاد می شود. به بیانی ساده تر، شیئی می تواند و باید اثری هنری قلمداد شود که برای مخاطب تجربه ای زیباشناختی به همراه داشته باشد.

هدف از نوشتن این مقاله شناسایی جایگاه پته در عرصه توسعه هنر و معرفی پته و اشاره به ویژگی های قدیم و ذکر گستره هنری در عرضه هنر سوزندوزی است و همت و پشتکار و علاقه تولیدکنندگان و مسئولان مربوط را در این زمینه طالب می باشد.
موضوع: پته کرمان از جمله هنرهای پرجاذبه است که بسیاری از افراد جامعه به آن توجه دارند و اهمیت آن را اساسا به جهت رابطه ای می دانند که با راهبردهای تولید آن بیان زندگی فعال مردم و فعالیت هنری زندگی سالم و مانند آن دارد. اما از آنجا که عمدتا شناخت و آشنایی با تولید این گونه هنرها در شهر غالبا با تاکید بر جوانب سودجویی صورت پذیرفته و کمتر به کیفیت توجه شده است، لذا لازم است ضمن توجه به طراحی و رنگ به کیفیت مواد و دوخت آن توجه خاص شود. این مقاله در پی روشن کردن تفاوتهای دوخت پته قدیم با دوخت پته جدید و ارائه راهکارهایی است که هنر پته دوزی را در جایگاه واقعی خود قرار دهد.
پته دوزی یکی از زیباترین، جذابترین و آرامش بخش ترین حرفه های هنری دنیا است و نقش مهمی در ایجاد اشتغال دارد و با فرهنگ و هنر تاریخ هنر ایران عجین شده است. متاسفانه به دلیل عدم سیاستگذاری منسجم و هماهنگ در صنعت پته دوزی که ذکر کاستی ها در این مجال نمی گنجد، این محصول که زمانی در محافل هنری کرمان می درخشید. هم اکنون از صنعت خود می نالد و صدای ناله او را هنرمندانی می شنوند که با این هنر همزیستی دارند. آیا با این وضعیت پته قادر به ادامه حیات و رقابت با رودوزی های دیگر ممالک خواهد بود؟
طرحهای پته معمولا شلوغ نیست و نظم خاصی دارد و به شکلهای هندسی نیز نیست. اگر با نخهای پشمی روشن دوخته شود اصالت خود را از دست می دهد و تیره بودن رنگها در کنار یکدیگر ارتباط نقوش را مهمتر و قابل قبولتر می سازد.

«پست مدرنیسم» در اواخر دهه 1970 و ابتدا برای نقد حرکتهای مدرن در معماری به کار رفت. اقتصاد، فلسفه، سیاست، جامعه شناسی، معماری، طراحی، اطلاعات، تبلیغات و هنر بر ضد ایده های مدرن واکنش نشان داده و آنها را برانداختند. زمانهای تاریخی از گذشته، حال و آینده در زمان حال و اکنون و واقعیتهای حاضر حل شده و وضعیتی به نام «پست مدرن» پدید آمد که خود محصول روحیه انتقادی و آزادی طلبی مدرنیته است. این واکنش مخصوصا به وسیله تجربیات کانسپچوالیستها، آرته پوورا ها، رفتارگراها و همه کسانی که قصد داشتند فرمهای هنری را به طور اساسی کاهش دهند، برضد هنر و حال و هوای فرهنگی 1970 حکمفرما شد.
در نتیجه این وضعیت و نیز استدلالات بظاهر علمی و فلسفی نظریه پردازان، که درصدد انکار واقعیتها، حقیقت و زمان و کاربرد بحثهای پیچیده ای چون هرمنوتیک و ساختارشکنی بودند، ویژگی هایی متمایز از آنچه در گذشته بود رایج گشت که مغایر با زیبایی شناسی هنر بود. از جمله: التقاط، تشکیک، تمسخر، گفتمان، طنز، بی معنایی و ابهام.
در پایان دهه 1970 هنگامی که هنرمندان از قالبهای مفهومی جدا شدند، ظهوری مجدد از رنگها، احساس گرایی و عناصر تزیینی رخ می دهد و هنرمندان به ابزارهای سنتی نقاشی (بوم، قلم مو، طراحی و رنگ) رجعت می کنند. همان چیزی که در سالهای گذشته بطور کامل کنار گذاشته شده بود. دوباره تصویر به هنر برمی گردد.

به منظور استفاده از روش های بهینه دست یابی به نور طبیعی و مصنوعی مطلوب در فضاهای آموزشی، ابتدا کلیه فعالیت های جاری این نوع فضاها را بررسی و سپس روش های کاربرد نور طبیعی و مصنوعی را که از شاخص های مهم عملکردی در معماری محسوب می شوند، انتخاب می نماییم.
در بخش دیگر این مقاله نکته های مربوط به راه های تلفیق نور طبیعی و مصنوعی برای ارتقاء کارایی و بهره وری بیشتر از فضاهای آموزشی ارائه می گردد.
در پایان مقاله استانداردهای مربوط به انواع نورها ارائه گردیده و همچنین راهکارهای استفاده از مناظر و دیدهای مطلوب و کنترل نور به وسیله تبیین ابعاد و اندازه های بازشوها، نورگیرها، پرده ها، پوشش های مختلف و نحوه کنترل و هدایت نور توضیحاتی ارائه شده است.

تا به حال تمامی روندهای طراحی صنعتی بر این اساس پایه ریزی شده اند که انسان بتواند مشکلات طراحی را با روندهای منطقی و تقسیم بندی شده به بخش های کوچک تر، حل نماید. وجود تعداد بسیار زیاد نمودارها، جداول، روندها و توصیه های حل مشکل مثال بسیار خوبی بر این ادعاست که هورس ریتل (Hoerst Rittel) تحت عنوان نسل اول پژوهش سازمان یافته از آن ها نام می برد. با بررسی اجمالی چند دهه حرفه طراحی صنعتی و روش ها و روندهای به کار گرفته شده و یا توصیه شده در پروسه حل مشکل در این حرفه و به اعتراف طراحان با تجربه ای چوتن هوفلر (Hofler) و کاندل (Kandel) که هم دستی در معماری دارند و هم به طراحی و تولید محصولات صنعتی می پردازند، همواره یک تضاد بین تئوری و عمل وجود داشته و دارد.
در طرح تحقیقاتی انجام شده که این مقاله برگرفته از آن می باشد، سعی شده است با بررسی و مقایسه روندهای حل مشکل وجود در حرفه طراحی به معنی فراگیر آن و طراحی صنعتی در جهت حرفه ای و تخصصی آ«، این سئوال مهم در طراحی صنعتی را پیگیری نمودکه: آیا می توان اصولا به یک روند و متدلوژی فراگیر و همه کاره جهت مواجهه با مشکلات پیش روی طراحان دست یافت؟

کتاب درسی سیمای فعالیت ها و محتوای برنامه های درسی است. ویژگی های کتاب های درسی از دیدگاه نظریه پردازان برنامه های درسی می تواند یک نظام طراحی و ارزیابی را ارائه دهد. لذا مولفان و برنامه ریزان درسی که امر طراحی و تالیف کتاب های درسی را به عهده دارند، هرچقدر آگاهی بیشتری درباره این ویژگی ها داشته باشند، طراحی و بهبود کیفیت عناصر آن با منطق، جامعیت و تعمق بیشتری انجام می گیرد.
در این پژوهش پس از تعیین جامعه آماری، نمونه آماری مشخص شد. پرسشنامه ای طراحی گردید و مورد آزمون قرار گرفت. از میان هشتاد و هفت دبیر هنر شاغل در منطقه یک آموزش و پرورش شهر تهران، تعداد سی و پنج دبیر به طور تصادفی انتخاب شدند و پرسشنامه در اختیار آنان قرار گرفت. در پایان نتایج داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و به صورت جداول ارائه شدند.
یافته های پژوهش نشان می دهند که وضعیت کلی فعالیت ها و محتوای کتاب های هنر از دیدگاه دبیران هنر منطقه یک تهران قابل قبول بوده است. مواردی حکایت از نامطلوب بودن و هم چنین آگاهی، توانایی و علاقه اندک دبیران هنر دارد که متولی اصلاح و بهبود کیفیت طراحی و اجرای برنامه درسی هنر و همچنین کتاب های درسی هنر، سازمان امر طراحی و پشتیبانی های اجرایی است.

یکی از اجزای نقوش برجسته برجای مانده از شاهان هخامنشی، سلاحها و ادواتی است که در جنگها به کار می برده اند؛ نمونه های واقعی این ادوات متاسفانه امروزه به تعداد کم از کاوشهای باستان شناسی به دست آمده و از این رو برای شناخت بهتر این ادوات از نقوش برجسته های عصر هخامنشی می توان بهره برد.