فهرست مطالب

مهندسی زیرساخت ها - پیاپی 11 (مهر 1388)

ماهنامه مهندسی زیرساخت ها
پیاپی 11 (مهر 1388)

  • 84 صفحه، بهای روی جلد: 15,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1388/07/05
  • تعداد عناوین: 27
|
  • کلام نخست
  • صفحه 10
    طی چند دهه ی اخیر زندگی در کلان شهرها با ترافیک و آلودگی گره خورده است؛ به همین دلیل زندگی در تهران این پایتخت سنتی که همه ی راه های کشور به آن ختم می شود، روزبه روز سخت تر می شود. اگر همان طور که رییس ستاد محیط زیست و توسعه ی پایدار تهران گفته است، میزان جابه جایی روزانه در تهران را «21 میلیون» در نظر بگیریم، با یک محاسبه ی ساده به این نتیجه می رسیم که در بهترین حالت، روزانه بیش از ده میلیون ساعت از اوقات شهروندان پشت چراغ قرمزها هدر می رود که عوارض روانی و جسمانی آن در پیوند با آلودگی فراگیر که در اغلب مواقع به درجه ی «خطرناک» می رسد، سالانه صدها میلیارد تومان هزینه به مردم و دولت تحمیل می کند. در تابستان امسال هجوم گرد و غبار به تهران هم رسید که در پی آن آمار مرگ ومیر ناشی از بیماری های تنفسی افزایش یافت و بر نگرانی ها افزود.
  • سرمقاله
  • محمودرضا کی منش صفحه 11
    کمبود بارندگی در چند سال گذشته، پیامدهای زیان بار و جبران ناپدیری به دنبال داشته و به طور مشخص بخش روستایی کشورمان را متاثر کرده و اراضی کشاورزی بیشترین آسیب را دیده است. بدیهی است که مدیریت منابع آب کشور، برای مقابله با پدیده خشکسالی و کاهش اثرات آن باید به سمت راهکارهای راهبردی و فناوری های نوین حرکت کند. بیش از 30 درصد جمعیت کشور در روستاها زندگی می کنند، اما سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی حدود 10 درصد است که با توجه به مزیت ها و قابلیت های طبیعی و خدادادی کشاورزی در ایران، این سهم بسیار پایین است؛ یکی از عوامل عمده این روند، جدای از چالش های مدیریتی، نادیده انگاری سرمایه گذاری معطوف به بهره وری بالا است که الزامات خاص خود را دارد. به عنوان مثال بررسی شاخص های موجود نشان می دهد که از ظرفیت سدهای کشور به گونه ای مطلوب در بخش کشاورزی استفاده نمی شود و این سدها عمدتا با هدف تولید برق و تامین آب آشامیدنی شهروندان طراحی و راه اندازی شده است.
  • جاده و فرودگاه
  • صفحه 12
    زیرساخت ها- مهندس احمد شمس الکتابی در سال 1315 در اصفهان به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را درهمین شهر به پایان برد وسرانجام با نمره ی عالی در 1333 به دانشکده ی فنی رفت تا در رشته ی راه و ساختمان ادامه تحصیل دهد. در آنجا تحت نظر استادان بزرگی چون مهندسان حامی (پدر مهندسی ایران)، ریاضی و مجتهدی دانش مهندسی آموخت.
  • صفحه 16
    سفر در خط سریع السیر پکن-تیانجین گویای این حقیقت بود که راه آهن چین، سریع ترین قطارهای دنیا را راه اندازی کرده است.
    ساعت 20/16 روز 25 ژوئن قطار C2055 از سکوی شماره ی 21 در جنوب پکن به سوی تیانجین در فاصله ی 118 کیلومتری به حرکت درآمد. ما در این مسیر ریلی، گروه های دست اندرکار مسابقات المپیک و تماشاچیانی را دنبال می کردیم که در سال 2008 برای نخستین بار در حال تجربه ی برنامه ی راه آهن چین برای مسافران آینده بودند.
  • صفحه 17
    نخستین خط مونوریل اماراتی ها سرانجام در تاریخ نهم سپتامبر 2009 کلید خورد که می توان گفت سرآغاز کارکرد مونوریل در خاورمیانه است؛ رخدادی که قرار بود به نام پایتخت ایران ثبت شود. عملیات ساخت مونوریل جزیره ی «جمیره» از ماه مارس سال 2006 آغاز و دو سال بعد آماده ی بهره برداری شد
  • صفحه 18
    فساد مالی در پروژه های جاده ای هزینه های انسانی زیادی به همراه می آورد؛ زیرا پولی که می تواند برای ساخت مدرسه و بیمارستان و دیگر واحدهای ارایه دهنده ی خدمات بهداشت و آموزش صرف شود؛ به دلیل فساد مالی در پروژه های جاده ای از نظام بانکی و مالی کشورها خارج می شود و دیگر قابل استفاده نیست. رشوه سبب می شود تا در روند تامین ایمنی در اجرای پروژه بی توجهی شود و جان میلیون ها انسان در اثر این بی توجهی از بین برود. سالانه میلیون ها انسان در اثر عدم دسترسی به آب و غذای سالم و کافی از بین می روند و شمار زیادی هم در اثر پروژه های جاده ای خطرآفرین که مسایل ایمنی در آن ها لحاظ نشده است، جان خود را از دست می دهند؛ بنابراین فساد مالی سبب می شود تا انسان ها از بین بروند و این زیانی است که فساد مالی در پروژه های جاده ای به نوع بشر وارد می کند.
  • صفحه 21
    شرکت تحقیقاتی Skytrax هر سال، عملکرد برترین فرودگاه های جهان را از نظر قابلیت ها و چگونگی خدمات دهی و سطح رضایت مشتریان بررسی می کند که در نهایت به رتبه بندی آنها می انجامد. این شرکت که در لندن واقع شده، فرودگاه بین المللی اینچن در پایتخت کره جنوبی را به عنوان بهترین فرودگاه جهان در سال 2009 برگزیده است. 10 فرودگاه برتر سال 2009 به روایت Skytrax عبارتند از:
  • فضای شهر
  • صفحه 25
    گروه معماری هرزوگ و دمورن یک مؤسسه ی معماری سوئیسی است که در 1978 در بازل سوئیس تاسیس شد. مؤسسان و شرکای اصلی این گروه عبارت هستند از: ژاک هرزوگ (متولد 1950) و پیر دمورن (متولد 1950) که هر دو حضوری فعال در دانشکده ی فنی فدرال سوئیس در زوریخ داشتند. این دو به بهترین نحو به خاطر تغییر کاربری مقر بنک ساید در لندن به بنای جدید «تیت مدرن» شناخته شده اند. این دو به طور پیوسته از 1994 با اساتید دانشکده ی طراحی دانشگاه هاروارد و از 1999 با اساتید بنیاد تکنولوژی زوریخ ملاقات هایی داشته اند.
  • صفحه 30
    هنگامی که حفره ای عظیم، مجسمه ی با صلابت «کاوه آهنگر» را که درفش کاویانی اش در وسط میدان آزادی» می درخشید، در خود بلعید، میانه ای از عصری آغاز شد که آن را اصفهان نو (اصفهان 1414) می نامند. جای این حفره زمانی، دروازه ای بود رو به جاده شیراز و باغات «هزار جریب» این جاده. اکنون در تاریکی زیر زمین هرچه را که در مسیر گل آلودش می بیند، به وحشت می اندازد. در انتهای این حفره تونلی آغاز می شود رو به خیابانی که روزگاری «هزار جریب» باغ در دو طرفش شادی آور و طرب انگیز بود برای مردم آن روزگار.
  • صفحه 31
    متروی اصفهان سابقه ای چهل ساله دارد. نخستین بار در سال 1348 و همزمان با احداث ذوب آهن مسیری از فرودگاه بین المللی اصفهان از طریق فولاد شهر به ذوب آهن توسط مشاور خارجی طرح ارایه شد که به اجرا نرسید. از آن پس در سال 1355 بار دیگر طرح مطالعات حمل و نقل درون شهری توسط مهندسین مشاور سوئدی ولوو مطرح شد که در حد فاز صفر باقی ماند. در سال 1363 و در هنگامه ای که شهرهای کشور آماج حملات هوایی جنگنده های عراقی بود طرح جامع اصفهان و طرح جامع متروی منطقه اصفهان به مدیریت سازمان مسکن و شهرسازی تصویب شد که عملا تا سال 1379 و تصویب بودجه احداث قطار شهری در 5 کلان شهر کشور در مجلس شورای اسلامی معلق ماند. در سال 80 طراحی تفضیلی خط شمالی جنوبی قطار شهری اصفهان به طول 5/12 کیلومتر انجام شد و از سال 81 عملیات اجرایی تونل قطعه جنوب، خط شمالی - جنوبی آغاز گردید که تا کنون ادامه دارد.
  • معماری و شهرسازی
  • صفحه 33
    پیترآیزمن: معماری امروز ما باید منعکس کننده ی شرایط ذهنی و زیستی ما باشد و آنچه در معماری امروز مورد غفلت قرار گرفته، بخشی از زندگی ما است.
    پرداختن به معماری به عنوان یک تدبیر، شاید این امکان را فراهم آورد که به صورت فراگیر چشم انداز مادی، معنوی و فکری را درک کنیم. محیط پیرامون ما اعم از طبیعی یا مصنوعی، مجموعه ای محکوم به زوال و نابودی است. راستی نسبت آدمی با آنچه می سازد و می آفریند چگونه است؟ بستر انسان برای زیستن است که می آفریند و آباد می کند؛ پس چه نسبتی است میان آدمی، آفریده هایش... و مرگ؟
  • صفحه 37
    یک مرکز شهری سنتی، هسته ی فعالیت شهری و مجزاکننده قسمت ها و محله های مختلف از یکدیگر است؛ عده ای از افراد در مرکز به کار مشغول هستند و بسیاری دیگر در نزدیکی این محدوده زندگی می کنند و برای استفاده از خدمات دولتی، اداری، خرید و... به این محل مراجعه می کنند. حتی بسیاری از گردهمایی ها و مراسم مختلف اجتماعی در این محدوده برگزار می شوند و در واقع می شود از آن به «محلی برای رفتن به آن» برای امور مختلف یاد کرد.
    مطلب نگران کننده ای که اخیرا حتی توسط خود شهروندان نیز مطرح می شود «کمبود حس مکان»، «کمبود حس یکپارچگی» و نیاز برای ایجاد یک «کانون مرکزی مشترک» برای رسیدن به انسجام عملکردی و فضایی و رهایی از آشفتگی و نابه سامانی موجود در این محدوده ها است. بسیاری از جوامع شهری راه حل را در خلق مراکز شهری جدید، به منظور دمیدن روح زندگی و حس مکان جست وجو کرده اند.
  • نیروگاه
  • صفحه 39
    در حال حاضر بهره گیری از انرژی اقیانوس ها بر استفاده از امواج یا جزر و مد متمرکز است؛ اما براساس آنچه که «تنی جیمز» در مقاله ی پیش رو، به ما نشان می دهد، پتانسیل قابل توجهی برای دستیابی به انرژی ناشی از ظرفیت های حرارتی در اقیانوس ها وجود دارد.
    در این مقاله می خوانیم: نور خورشید بر سطح اقیانوس های جهان می تابد و تقریبا تمام انرژی حاصل از این تابش تا عمق 300 فوتی از سطح آب جذب می شود.
    اگر میزان انرژی تولیدی حاصل از تابش نور خورشید در یک نیروگاه خورشیدی را در نظر بگیرید از ظرفیت و پتانسیل این انرژی آگاه باشید،
  • صفحه 42
    افزایش گازهای گلخانه ای موضوعی است که در سال های اخیر اهمیت زیادی پیدا کرده است و بسیاری از کشورها برنامه ها و چشم اندازهایی را برای مقابله با افزایش تصاعدی این گازها تدوین کرده اند. یکی از این کشورها انگلیس است که تحت برنامه ی اجرایی مبارزه با تغییرات جوی سال 2008 یک طرح پنج ساله با بودجه ی مشخص تصویب کرد. طبق برنامه ای که در دولت انگلیس تدوین شده است، راهکارها و زیرساخت های لازم برای کاهش 34 درصدی تصاعد گازهای گلخانه ای تا سال 2020 میلادی تدوین شده است. قرار است که تصاعد این گازها در انگلیس تا سال 2020 میلادی به سطح سال 1990 برسد.
  • صفحه 44
    در گزارش جهانی از ظرفیت نامحدود انرژی باد که توسط «اتحادیه جهانی انرژی بادی» (WWEA) منتشر گردیده، نکات شاخصی عنوان شده که به این شرح است:* ظرفیت جهانی انرژی باد تا سال 2008 به 121هزار و 188 مگاوات بالغ شد که از این میان، 27هزار و 261مگاوات اختصاصا در سال 2008 به مجموع ظرفیت انرژی بادی جهان افزوده شده است.
    * در سال 2008، انرژی باد با نرخ افزایشی و رشد 29درصدی مواجه شد.
    * مجموع توربین های بادی که تا پایان سال 2008 در سرتاسر جهان، احداث و به جمعیت دستگاه های عظیم بهره گیرنده از انرژی باد افزوده شد، از ظرفیت سالانه تولید انرژی در مقیاس 260تن در هر ساعت برخوردار هستند که این میزان بیش از 5/1درصد از انرژی برق مصرفی جهان را تامین می کند.
    * براساس گزارش سال 2008، میزان گردش مالی و فروش کلی انرژی باد به 40میلیارد یورو رسید که رقم بسیار قابل توجهی است.
    * برای نخستین بار در طول یک دهه گذشته، ایالات متحده آمریکا در راه اندازی تاسیسات بادی به رتبه نخست جهان دست یافت و در این حوزه از کشور آلمان پیشی گرفت.
  • صفحه 48
    کاهش اتلاف انرژی از جمله مقوله هایی است که با سیاست های قیمتی انرژی ارتباط تنگاتنگی دارد؛ به طوری که استفاده از ابزارهای قیمتی، به عنوان یکی از روش های مدیریت مصرف در دنیا روشی مرسوم به شمار می رود؛ این در حالی است که در ایران به دلیل سیاست بدون برنامه یارانه بخشی به انرژی، عملا این ابزار کارآیی خود را از دست داده است.
    نگاهی به مهم ترین شاخص های انرژی ایران و جهان نشان می دهد، اگرچه مصرف انرژی اولیه در کشور نسبت به کشورهای صنعتی کمتر است، اما شاخص «شدت انرژی» ایران نسبت به این کشورها بالاتر است.
    علاوه بر آن، برخلاف بسیاری از کشورها که در حال کاهش شدت انرژی خود هستند، این شاخص در کشور ما سالانه افزایش می یابد. وضعیت انرژی در کشور با گذشت زمان، شکل پیچیده تری به خود می گیرد که نمونه آن را می توان در بروز بحران کمبود گاز در زمستان و وقوع خاموشی در تابستان ملاحظه کرد که هر سال نسبت به گذشته تشدید می شود. ادامه روند نابه سامان در مقوله انرژی کشور و فقدان برنامه ریزی مناسب در این حوزه، مشکلات بسیاری را پدید آورده که در ادامه به بررسی برخی از آنها خواهیم پرداخت.
    2-1- سردرگمی در سیاست های بهینه سازی و قیمت گذاری انرژی:کاهش اتلاف انرژی از جمله مقوله هایی است که با سیاست های قیمتی انرژی ارتباط تنگاتنگی دارد؛ به طوری که استفاده از ابزارهای قیمتی، به عنوان یکی از روش های مدیریت مصرف در دنیا روشی مرسوم به شمار می رود؛ این در حالی است که در ایران به دلیل سیاست بدون برنامه یارانه بخشی به انرژی، عملا این ابزار کارآیی خود را از دست داده است.
  • حمل و نقل
  • صفحه 51
    صنعت حمل و نقل، به مثابه ی شریان حیاتی کشور از عوامل مؤثر در افزایش رشد اقتصادی است و توسعه آن باعث تقویت شبکه ی راه های تجاری خواهد شد. با راه اندازی نخستین قطار کانتینری اسلام آباد – تهران – استانبول که طرح آن از سوی سازمان اکو در سال 2007 مطرح شد، پیش بینی می شود مهم ترین طرح های حمل ونقل در منطقه به منظور راه اندازی سیستم ارتباطی و حمل ونقل روان به ثمر بنشیند. عملیاتی شدن این طرح پیش شرط لازم برای گسترش تجارت در بین کشورهای منطقه به ویژه با جامعه بین المللی به شمار می رود.
  • صفحه 53
    برای رونق واحدهای فعال در بخش صنعت ریلی، قرارداد اجرای طرح هایی به ارزش 17 میلیارد یورو با سرمایه گذاران خارجی امضا شده است.
    به گفته وزیر راه وترابری در صورت اجرای این طرح ها 10 هزار کیلومتر به شبکه راه آهن کشور افزوده می شود.
    نگاهی گذرا به ناحیه ی شرق و جنوب شرق کشور، به روشنی بیانگر عمق و شدت معضل در مناطق مذکور است؛ به طوری که نه تنها نگاه جامع تحول آفرین از این مناطق دریغ شده است، بلکه آنها را گرفتار دور بی حاصل توسعه نیافتگی و بی توجهی نیز نموده است. به این صورت که برخی ارگان ها و تصمیم سازان به دلیل نبود زیرساخت ها و مؤلفه های بالفعل توسعه یافتگی، توجه و تمرکز بر آبادانی و رشد این مناطق را با صرفه و دارای توجیه اقتصادی ندانسته و بنابراین اقدامات مؤثری در این زمینه انجام نمی دهند و از سوی دیگر همچون گذشته، عدم توجه مطلوب به این مناطق موجب تداوم توسعه نیافتگی، فقر، شکاف طبقاتی و معضلات دیگر خواهد بود.
  • خودرو
  • صفحه 56
    هرچند در اذهان این گونه جا افتاده که خودروسازی، لکوموتیو صنایع در ایران و شاید هم در دنیا است؛ اما نباید از این نکته غافل ماند که اگر صنعتی با نام خودرو در ایران و جهان وجود دارد، پایه و اساس و زیرساخت آن، صنعت حیاتی و مهمی دیگر به نام قطعه سازی به شمار می رود.
    اگر در حال حاضر خودروسازی در دنیا، صنعتی پیشتاز و معتبر لقب گرفته، نباید فراموش کرد، پایه های آن ریشه در قطعه سازی دارد و قطعه سازی اگر بلغزد، خودروسازی نیز خواهد لغزید
  • گردشگری
  • صفحه 58
    مهندسی زیرساخت ها - خلیج فارس یا خلیج پارس آبراهی است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه جزیره عربستان قرار دارد. مساحت آن 233.000 کیلومتر مربع است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هودسن، سومین خلیج بزرگ جهان به شمار می رود. این منطقه آبی همواره برای ایرانیان که صاحب حکومت مقتدر بوده اند و امپراطوری آنها در قرن های متوالی بسیار گسترده بود، هم از نظر اقتصادی و هم از نظر نظامی اهمیت خارق العاده ای داشت. آنها از این طریق می توانستند با کشتی های خود به دریاهای آزاد دسترسی پیدا کنند و به هدف های اقتصادی و نظامی دست یابند.
  • صفحه 63
    شهر باکو از شهرهای کهن ایران زمین بوده است که بنای آن را به خسرو یکم، انوشیروان ساسانی نسبت داده اند. این شهر پس از جنگ های ایران و روس، نخست طی عهدنامه ی ننگین گلستان به سال 1192 خورشیدی به روسیه ی تزاری واگذار شد. ایرانیان برای بازپس گیری آن جنگیدند و آن را گرفتند؛ اما بار دیگر طی عهدنامه ی ترکمان چای به سال 1207 خورشیدی از آن روسیه شد و از آن پس دیگر به ایران بازنگشت.
  • کیفیت
  • صفحه 64
    مدیریت منابع انسانی شامل رویه ها و عملیات مورد نیاز برای اجرای بخشی از وظیفه مدیریت برای کارمندیابی، آموزش دادن به کارکنان، ارزیابی عملکرد، دادن پاداش و ایجاد محیطی سالم و منصفانه برای سازمان است که به جنبه هایی از فعالیت کارکنان بستگی دارد.
    در بهره وری به دست آوردن حداکثر سود ممکن از نیروی کار، توان، استعداد و مهارت نیروی انسانی، زمین، ماشین، پول، تجهیزات زمان، مکان و... به منظور ارتقای رفاه جامعه مطرح است؛ به گونه ای که افزایش آن به عنوان یک ضرورت، در جهت ارتقای سطح زندگی انسان ها و ساختن اجتماع، همواره مدنظر صاحب نظران سیاست، مدیریت و اقتصاد قرار داشته است.
  • رایانه و فضای وب
  • صفحه 67
    مصریان باستان به وجود چشمی که همیشه بر اعمال انسان نظاره گر است، اعتقاد داشتند. آنها بر این باور بودند که هر آنچه می کنند توسط چشمی مشاهده می شود؛ به همین دلیل باید مراقب اعمال شان باشند؛ ولی این عقیده در دنیای غرب وجود ندارد. در غرب مردم بیشتر نگران مشاهدات دوستان و نزدیکانشان هستند و این روزها به دلیل ارایه تکنولوژی های تازه از قبیل دنیای اینترنت دلایل بیشتری برای ترس وجود دارد. با کمک دنیای مجازی اینترنت و موتورهای جست وجو هیچ جایی برای پنهان شدن وجود ندارد و دوستان و همکاران ما می توانند تمام اطلاعاتی را که در این دنیای مجازی در مورد ما وجود دارد، در عرض مدت زمان بسیار کوتاهی به دست آورند. کوین بنکستون، وکیل ارشد بنیاد الکترونیکی فرانیتر که یک موسسه خصوصی است، می گوید: «اگر شما نیز در خیل عظیمی قرار دارید
  • صفحه 70
    دنیایی را تصور کنید که تلفن شما به اندازه ای هوشمند باشد که قهوه صبحانه شما را سفارش دهد و هزینه آن را بپردازد. دنیایی که در آن نیازی به سفارش دادن یا پرداخت هزینه ها و منتظر ماندن در صف های طویل نباشد. در دنیایی که تصور شده است نیازی به تعاملات رو در روی انسانی و مذاکرات حضوری برای انجام کارهای مختلف نیست. به نظر شما این دنیا ایده آل است و می تواند از مشکلات انسان ها بکاهد یا خیر؟ برخی از مردم دنیای تصویر شده در بالا را یک نعمت بزرگ می دانند و معتقدند هر چه کمتر با انسان های دیگر در ارتباط باشند مشکلات کمتری در زندگی آنها ایجاد می شود. حال این سؤال وجود دارد که آیا این نوع دنیای اتوماتیکی می تواند روش برقراری ارتباط ما با دیگران را تغییر دهد؟ آیا این دنیای غیر انسانی یا به تعبیر بهتر تکنولوژیکی می تواند چیزی را در مورد ما به عنوان یک فرد یا حتی جامعه دگرگون کند؟ ملیسا سفکین، نژادشناس در مرکز IBM در پاسخ به این سؤال می گوید: پاسخ کوتاه من به این سؤال بله است. این دنیا بدون شک می تواند جامعه و روش تعامل مردم با یکدیگر را تغییر دهد؛