پژوهشنامه زلزله شناسی و مهندسی زلزله
سال یازدهم شماره 3 (پیاپی 41، پاییز 1387)

هدف این مطالعه، بررسی پیش لرزه ها در منطقه دورود- بروجرد جهت امکان سنجی کاربرد پیش لرزه ها در منطقه دورود به عنوان یکی از پیش نشانگرهای زمین لرزه می باشد. در راستای این مطالعه کاتالوگ زمین لرزه های پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله (IIEES) در دو بازه زمانی 1960-2004 و 2004-2006 مورد ارزیابی قرار گرفت. پس از اعمال حد آستانه بزرگا و حذف زمین لرزه های وابسته، هر یک از زمین لرزه های اصلی باقیمانده در کاتالوگ، به تنهایی جهت یافتن پیش لرزه در یک پنجره زمانی- مکانی مشخص بررسی شدند. در بازه زمانی 2004-2006 تعداد 6 زمین لرزه دارای بزرگایی بیشتر از 4 بوده اند و سه مورد از این زمین لرزه ها دارای پیش لرزه بوده اند که در فاصله مکانی 10-13 کیلومتری و زمانی 1-5 روز قبل از شوک اصلی بوقوع پیوسته که دو مورد آنها در اثر فعالیت گسل دورود رخ داده است. در بازه زمانی 1960-2004، تنها یک زمین لرزه دارای پیش لرزه بوده است. احتمال دارد که به دلیل ناکافی بودن تعداد ایستگاه های لرزه نگاری تمامی زمین لرزه ها در این بازه زمانی ثبت نشده باشند.

شناسایی و اندازه گیری زمین ریختها به آگاهی از نحوه جنبایی گستره کمک خواهد کرد. استان مرکزی بر روی پهنه های زمین ساختی سنندج سیرجان و ایران مرکزی واقع شده و دارای گسلهای مهم و لرزه خیزی با راستای عمومی شمال باختری- جنوب خاوری است.
در این بررسی به پرسشهایی در زمینه جنبایی قائم گستره استان مرکزی در قالب حوضه های آبریز پرداخته شده است. بررسی شاخص های زمین ریخت سنجیSL، vf و هیپسو-متری مبین جنبایی قائم گسلهای جای گرفته در پهنه های شمال تفرش و آشتیان و گستره رازقان در شمال استان مرکزی است. از آنجایی که شاخص ها مبین حرکتهای قائم هستند، امکان جابه جایی افقی (حرکت امتدادی) در سایر پهنه هایی که جنبایی نشان نمی دهد، وجود دارد.

روانگرایی، از پدیده هایی می باشد که به هنگام وقوع زلزله در خاکهای اشباع غیرمتراکم از نوع ماسه ریز یا لای درشت مشاهده می شود. تعیین مقاومت روانگرایی خاکها از مراحل مهم طراحی لرزه ای سازه ها و ابنیه های ژئوتکنیکی و پهنه بندی لرزه خیزی می باشد. روش های مختلف صحرایی و آزمایشگاهی جهت ارزیابی پتانسیل روانگرایی ارائه شده است که با توجه به هزینه بالا و دشواری تهیه نمونه های دست نخورده برای آزمونهای آزمایشگاهی، روش های صحرایی در این زمینه متداولتر می باشد. در این تحقیق، نتایج حاصل از دو روش تعیین پتانسیل روانگرایی خاکها، به ترتیب آیین نامه اتحادیه اروپا (Eurocode 8-1998) [1] و روش کمیته ملی تحقیقات مهندسی زلزله آمریکا (NCEER-1997) [2]، که برپایه نتایج آزمون مقاومت نفوذ استاندارد (SPT) می-باشند، در سه گمانه حفر شده در جنوب شرقی تهران مورد مقایسه قرار گرفته اند. نتایج نشان می دهد که روش ارائه شده توسط NCEER نسبت به Eurocode 8 در ارزیابی پتانسیل روانگرایی خاکها محافظه کارانه تر می باشد.

یکی از مسائل مهمی که امروزه در آنالیز و بررسی رفتار سازه ها نقش مهمی ایفاء می کند و خود یکی از مهمترین عوامل خرابی ساختمانها در زلزله های گذشته به شمار می رود، بی نظمی در سازه ها می باشد. آیین نامه های معتبر دنیا، نامنظمی را به دو نوع نامنظمی در پلان و ارتفاع تقسیم بندی می نمایند. استاندارد 2800 ایران نامنظمی در ارتفاع را به سه نوع نامنظمی سختی، مقاومت و جرم تقسیم بندی کرده است. اما یکی دیگر از انواع نامنظمی در ارتفاع که در آیین نامه های دیگر همچون SEOCK به آن اشاره شده است و استاندارد 2800 ایران در آن مورد مسکوت است، نامنظمی به علت اختلاف تراز طبقات (ساختمانهای دوبلکسی) می باشد. در این مقاله با آنالیز یک ساختمان 15 طبقه فولادی بادبندی شده (5 مدل مختلف بادبندگذاری و هر مدل در چهار حالت اختلاف تراز متفاوت)، پارامترهای لرزه ای اینگونه ساختمانها اعم از تغییرات تغییرمکان و تشکیل ستون کوتاه مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین سعی شده است با بررسی پارامترهای لرزه ای مقایسه ای بین سازه در حالت بدون اختلاف تراز و دارای اختلاف ترازهای متفاوت انجام شود و از این بین بهترین محل بادبند به منظور کاهش نامنظمی و کنترل پدیده ستون کوتاه پیشنهاد گردد.