فهرست مطالب
مجله جامعه شناسی ایران
سال دهم شماره 2 (پیاپی 26، تابستان 1388)
- 192 صفحه، بهای روی جلد: 15,000ريال
- تاریخ انتشار: 1388/05/21
- تعداد عناوین: 7
-
-
شناخت و علایق انسانی در جامعه شناسی ایران / مطالعه موردی: مجله انجمن جامعه شناسی ایران 1381 - 1385صفحات 3-31این مقاله با استفاده از چارچوب نظری هابرماس در مورد رابطه بین «شناخت و علایق انسانی» و تفکیک سه نوع دانش و علایق انسانی متناظر با آن ها به عنوان سه پارادایم یا الگو، به بررسی «کیفیت الگویی» آثار جامعه شناسی در ایران می پردازد. مقالات «مجله جامعه شناسی ایران» از سال 1380 تا 1385 به عنوان نمونه ای کمابیش گویا از آثار جامعه شناسی ایران، برای مطالعه انتخاب شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که از 86 مقاله بررسی شده، 59 مقاله در الگوی تجربی تحلیلی، 25 مقاله در الگوی هرمنوتیکی تاریخی و 2 مقاله در الگوی دانش رهایی بخش قرار می گیرند. در آثار جامعه شناسی ایران، ناهماهنگی ها و آشفتگی هایی در مبانی نظری، اصول روش شناسی و علایق موجود در این مقالات و ارتباط آن سه با هم وجود دارد. برای مثال غایت الگوی تجربی تحلیلی یعنی مهندسی اجتماعی، چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در الگوی هرمنوتیکی تاریخی نیز آشفتگی و ناهماهنگی هایی از قبیل کاربرد توجیه ناپذیر مفاهیم و قوانین عام وجود دارد و مقالات مربوط به این حیطه فاقد علایق شناختی مرتبط با فهم پدیده های اجتماعی و احترام به تفاوت های فرهنگی می باشند. ضعف کیفیت الگویی آثار جامعه شناختی ایران را، علاوه بر اشکالات معرفت شناختی آن ها، به ویژه می توان ناشی از فقدان یا ضعف علایق انسانی در زمینه های سه گانه ابزاری فنی، ارتباطی تفهمی و انتقادی رهایی بخش دانست. در این شرایط، امکان دارد که فقدان علایق شناختی، دانش جامعه شناسی ایران را درگیر علایق ناشی از حاکمیت معیارهای غیر الگویی چون علایق سازمانی و علایق فردگرایانه سازد.
کلیدواژگان: کیفیت الگویی، شناخت و علایق انسانی، جامعه شناسی ایران، علایق فنی ابزاری، علایق تفهمی ارتباطی، علایق رهایی بخش -
جامعه و دولت معاصر در ایران / تمهیدی نظری برای ارزیابی تکوین ملت - دولتصفحات 32-54بررسی پدیده ملت دولت در عرصه عمومی ایران از دو نظر اهمیت دارد. اول این که ملت دولت یکی از مجموعه های نهادی جوامع نوسازی شده و مدرن است و بررسی پدیده مذکور در تجربه ایران موضوع با ارزشی است. دوم این که یکی از بحث های مناقشه انگیز در عرصه عمومی این است که ایران در فرایندهای نوسازی اش در یک صد سال اخیر، از حیث استقرار سازوکارهای ملت دولت (و مردم سالاری) همچنان درجا زده و می زند. این مقاله می کوشد با دیدگاهی جامعه شناختی و از منظر مدرنیته سیاسی یک چارچوب نظری برای ارزیابی تکوین ملت دولت در ایران پیشنهاد کند. این جستار نتیجه می گیرد که اگرچه فرایند رشد ملت دولت در ایران همچنان با چالش روبه رو است، اما این فرایند در حال پیشرفت است و ملت دولت در ایران درجا نزده است. در حاشیه مقاله تلاش شده است که ابعادی از این مسئله که در آینده باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند، روشن شوند.
کلیدواژگان: مدرنیته سیاسی، ملت دولت، ناسیونالیسم فرهنگی، ناسیونالیسم مدنی -
صفحات 55-86گرایش جوانان تحصیل کرده دانشگاهی به جنبش های دینی جدید، در ایران امروز و با وجود حکومت دینی، پدیده نوینی است که درخور بررسی و مداقه علمی است. پژوهش حاضر به دنبال کشف میزان گرایش دانشجویان به جنبش های دینی جدید بوده و درصدد است تا برخی همبسته های اجتماعی این گرایش را نیز شناسایی و توصیف نماید. تحقیق حاضر با استفاده از روش پیمایش انجام گردیده و برای گردآوری داده ها از پرسش نامه های خوداجرا استفاده شده است. جمعیت آماری تحقیق 147189 نفر از دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران در سال 1386 بوده که با استفاده از شیوه نمونه گیری تصادفی دو مرحله ای و براساس فرمول نمونه گیری کوکران، حجم نمونه ای برابر با 400 نفر از آنان به عنوان پاسخ گویان تحقیق انتخاب شدند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که 4/9درصد از دانشجویان گرایش قوی نسبت به جنبش های دینی جدید داشته اند، درحالی که 7/41درصد از آن ها دارای گرایش ضعیف بوده اند. تحلیل داده ها نشان می دهد که بالاترین میزان گرایش به جنبش های دینی جدید در بین دانشجویانی مشاهده شده است که هنوز ازدواج نکرده بودند، به طور نیمه وقت شاغل بوده اند، در رشته های هنر و علوم انسانی تحصیل می کرده اند، جزو اقوام لر و ترک و کرد بوده اند، و والدین آن ها به طبقات اجتماعی بالاتر متعلق بوده اند. همچنین، گرچه دختران دانشجو در مقایسه با پسران، گرایش بیشتری به جنبش های دینی جدید داشته اند، این تفاوت به لحاظ آماری معنادار نبوده است. در نهایت، نتایج آزمون های همبستگی نشان می دهند که میزان گرایش به جنبش های دینی جدید رابطه معکوس و معنادار با میزان دینداری و رابطه مستقیم و معنادار با میزان گرایش به هویت قومی داشته است. یافته های تحقیق حاضر بر توجه بیشتر به پدیده جنبش های دینی جدید و ابعاد آن در ایران، از سوی پژوهشگران و دانشگاهیان و نیز سیاست گذاران اجرایی کشور دلالت می نماید.
کلیدواژگان: جنبش های دینی جدید، فرقه، کیش، دانشجو، دین داری، هویت قومی -
صفحات 87-108پژوهش حاضر به بررسی تمایل به نوع دوستی در روابط اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در شهر یاسوج پرداخته و تلاش کرده است اولا میزان تمایل به نوع دوستی را در بین شهروندان تعیین و سپس ارتباط آن را با همدلی، مسئولیت اجتماعی، تحلیل هزینه و پاداش و متغیرهای جمعیتی (سن، جنس، وضع تاهل، میزان تحصیلات و قومیت) بررسی نماید. روش به کار رفته در این پژوهش، روش پیمایشی است. جمعیت آماری کلیه افراد 1565 ساله شهر یاسوج هستند که 386 نفر به عنوان نمونه تعیین و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار تحقیق، پرسشنامه می باشد که جهت تعیین اعتبار آن از روش اعتبار سازه به کمک تکنیک تحلیل عاملی و جهت تعیین پایایی از شیوه هماهنگی درونی به روش آلفای کرانباخ استفاده شده است. نتایج پژوهش در راستای پاسخ به هدف اولیه پژوهش بیانگر آن هستند که میانگین نمره نوع دوستی از میانگین واقعی، به طور معناداری بیشتر است.
در راستای اهداف اختصاصی، نتایج پژوهش نشان می دهند همدلی تاثیری بر نوع دوستی ندارد اما مسئولیت اجتماعی و تحلیل هزینه پاداش مادی تاثیر معناداری بر نوع دوستی دارند. ضمن آن که روابط بین ابعاد هریک از متغیرها با متغیر وابسته نوع دوستی بیانگر تعاملات معنادار و پیچیده ای در بین آن هاست.
کلیدواژگان: نوع دوستی، مسئولیت اجتماعی، همدلی، تحلیل هزینه و پاداش -
اعتماد و مشارکت / بررسی رابطه بین اعتماد و مشارکت اجتماعی در شهر تهرانصفحات 109-135شکل گیری مشارکت و چگونگی عضویت و همکاری افراد جامعه در تشکل های غیردولتی و فعالیت های دسته جمعی سازمان یافته تحت تاثیر عوامل متعددی است این مطالعه به دنبال بررسی تاثیر اعتماد اجتماعی بر مشارکت سازمان یافته افراد است. بدین منظور با بررسی نظریه های مختلف در حوزه مشارکت و اعتماد اجتماعی به بیان نظری مسئله تحقیق پرداخته شده است. فرضیه های تحقیق که از دیدگاه های نظری مرتبط با اعتماد اجتماعی و مشارکت استخراج شده با استفاده از داده هایی که به روش پیمایشی گردآوری شده آزمون شده اند. حوزه جغرافیایی تحقیق محدوده کلان شهر تهران و جمعیت آماری تحقیق نیز ساکنان مناطق شهرداری یک (بالا)، هفت (متوسط) و هفده (پایین) شهر تهران است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 300 نفر است که با روش نمونه گیری خوشه ایو به صورت تصادفی انتخاب گردیده اند. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین اعتماد اجتماعی در سه شکل متفاوت آن (فردی، تعمیم یافته و نهادی) و مشارکت اجتماعی سازمان یافته رابطه معناداری وجود دارد هر چند که میزان و جهت تاثیرگذاری این رابطه در هر مورد متفاوت است. همچنین ضرایب رگرسیون چند متغیری نشان می دهد که از میان متغیرهای مورد بررسی اعتماد تعمیم یافته و پایگاه اقتصادی اجتماعی بهترین پیش بینی کننده ها برای مشارکت اجتماعی اندکلیدواژگان: اعتماد اجتماعی، اعتماد تعمیم یافته، اعتماد نهادی، مشارکت اجتماعی، سازمان های غیر دولتی
-
صفحات 136-177این نوشتار تلاش می کند با نقد قرائت /برداشت خطی «تکامل گرایانه» از تئوری دورکیم که تمام تواریخ مختلف را در مقابل تاریخ مسلط قربانی می کند ابتدا در سطح مفاهیم با طرح مفهوم گیدنزی تفسیر مبتنی بر گسست از دوران مدرن و عدم پذیرش رویکرد مبتنی بر دوران گذار، با برساختن مفهوم شدت همبستگی مکانیکی، قائل به دیالکتیکی بین انواع همبستگی در دوران های مختلف تاریخی شود و دیدگاه تکامل گرایانه خطی را به چالش کشد. سپس در سطح تجربی، با تعریف عملیاتی از مفهوم فوق و با سود جستن از روش کمی و تکنیک پیمایش (پرسشنامه محقق ساخته)، در شهر تهران به آزمودن رابطه مفهوم شدت همبستگی مکانیکی و مفهوم صور نابهنجار پرداخته و با بررسی تاثیر مفاهیم جزئی مندرج در مفهوم صور نابهنجار، (یعنی آنومی، عدم هماهنگی و تقسیم کار اجباری) بر شدت همبستگی مکانیکی، بسیاری از پدیده های اجتماعی مدرن را که خوانش های پیشین، با استناد به تئوری دوران گذار، یا آن را استثناء تلقی می کرده و یا قادر به توجیه آن نبودند، به مفهوم کشد.
کلیدواژگان: شدت همبستگی مکانیکی، صور نابهنجار، کشورهای پسااستعماری، تکه برداری، دوران گذار، تفسیر مبتنی بر گسست از دوران مدرن
-
Pages 3-31Based on Habermas theory of knowledge and human interests, the authors analyse the articles of Iranian journal of sociology from 1381 to 1384/volumms. The findings show that among 86 article: 59 article have adopted Naturwissenschaften approach, 25 article have Geisteswissenschaften and the rest of 2 have emancipatory approach. Although positivism is dominant on sociology of Iran, but there is a disturbance in theory and methodology and relationship between them. While the main aim of positivism is social engineering, Iranian positivism does not attention to it. In the Geisteswissenschaften, there is a great inconsistency in the of articles structures, for example, the presence of universal concept and rules together with the specific ones. Althogh the aim of this discipline is understanding social phenomena regarding to the cultural differences, but Iranian sociology has a little attention to it. Ultimately, wherase there are some epistemological problems in Iranian sociology, there is not different interest in it except personal interest.
-
Pages 32-54This paper is an attempt to evaluate the progress of "nation-state" formation in Iran. Contrary to the scholars argue that the process of "nation-state" building in Iran has not progressed during the last century,this paper illustrates how contemporary Iran's souety has successfully cultivated most of the key features and elements of modern nation-states. This paper, also will focus on the main weaknesses of nation-state in Iran which are generally to do with the failure to develop a modern democracy. After a review of the theoretical literature on the features of modern-nation states, it will argued that the increasing institutional differentiation and division of labor, growth of middle class, growth of service and industry sectors as opposed to agriculture sector, improved civil awareness, increasing involvement of women in public sphere, expansion of communications and media, rise of NGOs, and dominance of democratic discourse which are all among the features of contemporary Iranian society and politics, have set a suitable stage for the compensate of the democratic weaknesses of nation-state in Iran.
-
Pages 55-86Tendency towards New Religious Movements (NRMs) amongst the young university students in Iran, in spite of sovereignty of religious government, is a new phenomenon which deserves an exact study. The present study seeks to describe the tendency rate towards NRMs among university students, as well as to explore some social correlates of it. Survey method is used for conducting the study. By means of multi-stage sampling procedure, 400 students of all state universities located in the Tehran city have been selected randomly, to fill up the self-administered questionnaire which consists to some scales regarding tendency towards NMRs, religiosity, and ethnic identity. The results of the study show that 9.4 percent of university students reported high tendency towards NRMs, as compared with 41.7 percent of them who had declared low tendency. The analyses of data indicate that the highest tendency towards NMRs has reported by those students who were unmarried, were studying in the faculties of Fine Arts and Humanities. belonged to Lor, Turk, and Kurd ethnic groups, engaged in a part-time job, and their parents were originated from higher social class. Furthermore, a non-significant gender difference in tendency towards NMRs is found, namely; female as compared with male students, had reported higher tendency towards NMRs. Finally, results of correlation coefficients showed that there were significant, reverse correlations between tendency towards NMRs with the degree of religiosity as well as tendency of students towards ethnic identity. These findings emphasize on more attention to NRMs and its dimensions in Iran, particularly by scholars, researchers, and policy makers.
-
Pages 87-108This research has studied altruism in social relationship and effective causes on it in Yasouj and has attempted to determine the rate of altruism among citizens and to investigate relationships between the altruism to empathy, social responsibility, cost-benefit analysis and demographic variables. Research method is cross-sectional survey, statistical population includs all of individuals aged 15 through 65, in which 386 subjects were selected by means of random multi-stage sampling. Measurment tool is a questionnaire, that construct validity through factor analysis has been used for determination of the validity and the reliability was measured by means of Cronbach alpha coefficient. Research findings in relation to initial purpose, show that the rate of altruism is significantly more than the actual mean of altruism. The findings also indicate that there is no significant relationship between empathy and altruism, but social responsibility and cost-reward analysis have significant effect on altruism. Analysis of relationship among variables in regard with dimensions of every variables shows, there is comolex interactions between independent variables to altruism.
-
Pages 109-135Participation, membership and co-operation in the NGO`s and in collective activities is influenced by several factors. This research is about the impact of social trust on the organized participation of people. For this purpose, different theories in the field of social participation and social trust were studied, and theoretical problem of the research hypothesis, extracted from the theoretical view points of social trust and social participation were tested by the data gathered through survey method. Geographical area of the research is metropolis of Tehran and statistical research population are inhabitants of Tehran municipality regions: one (up), seven (middle), and seventeen (low) regarding to SES. Sample size is about 300, which are selected randomly by cluster sampling method. The required information gathered by questionnaire, tool. The results indicates that there are significant relationship between the three different forms of social trust (including individual, generalized and institutional trust) and organized social participation; although the coefficient of multi variables regression indicates that generalized social trust and social-economic status, among all of the studied variables, are the best predicators for social participation
-
Pages 136-177This paper tries to criticize the linear (evolutionary) reading of Durkheim`s theory- which ignored all different histories in favor of dominant history-either at evolutionary material determination level or at the level of its approach to consciousness. For this reason by constructing the concept of gravity of mechanical solidarity proposes a dialectical relationship between various kinds of solidarity in different historical periods. This is primarily based on Giddens`s discontinuous interpretation of modern history and avoiding transitional period approach. Then in empirical level, by operationalzing the above concepts and applying quantitative methods in Tehran, the relationship between gravity of mechanical solidarity and abnormal forms has been examined. In so doing, the effect of particular concepts inscribed in abnormal forms on gravity of mechanical solidarity has been revealed. And several phenomena which previous readings were unable to explain or consider them as exceptional cases, has been conceptualized.