فهرست مطالب

پژوهشنامه عرفان
سال یکم شماره 1 (پاییز و زمستان 1388)

  • 180 صفحه، بهای روی جلد: 30,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1388/12/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • فاطمه طباطبایی، رضا حسینی فر صفحات 8-25

    معرفت نفس، همواره دل مشغولی جدی اهل اندیشه و سیر بوده است. این معرفت به ویژه آنگاه که با معرفت رب پیوند می خورد، ضرورتی مضاعف می یابد. همین امر تلاش اندیشمندان و عارفان مسلمان را برای فهم و ارائه تفسیری دقیق از حدیث شریف «من عرف نفسه فقد عرف ربه» باعث شده است.
    نگارندگان برآن هستند تا با ترسیم اختلافات مبنایی اثرگذار در فهم این حدیث شریف، شیوه ای ضابطه مند برای فهم حدیث و دسته بندی سامان مند، تفاسیر متنوع و گاه متضاد آن ارائه دهد. دست یابی به چنین ضابطه ای، در پرتو توجه به برخی ظرافت های مفردات حدیث، تامل در کیفیت ترکیب، توضیح چگونگی تلازم میان معرفت نفس و معرفت رب، دخالت مراتب طولی فهم و مواردی دیگر دنبال شده است.

    کلیدواژگان: معرفت، رب، نفس، تلازم معرفتی، امکان و امتناع
  • قربان علمی صفحات 38-59

    دعا و نیایش به عنوان رابطه میان انسان و خدا، از مسائل مهم در ادیان و نیز مهم ترین رابطه بین خالق و مخلوق در جهان و «اولین، عالی ترین و صمیمانه ترین نماد تجسم دین» همچون خون و جریان خون در زندگی دینی ما است.
    از جمله افراد معدودی که عمیق ترین اسرار دعا و نیایش را بیان کرده است جلال الدین مولوی است. او معتقد بود آغازگر دعا خداوند است، چون اوست که احساس نیاز را در انسان به وجود می آورد، ازاین رو هر دعا و نیایش فی نفسه حاصل لطف خداوندی است. در نظر او دعا آن چراغی است که خدا در این عالم روشن ساخته تا انسان را از ظلمات بیرون آورد.
    در این مقاله که مواد آن به شیوه توصیفی و تحلیلی از آثار مولوی استخراج شده است، دیدگاه مولوی درباره مفهوم و اهمیت نیایش، دعای واقعی، آغازگر نیایش، انگیزه، انواع، آداب و استجابت دعا و نقش آن در برگرداندن قضای الهی بررسی شده است.

    کلیدواژگان: خدا، انسان، نیایش، دعا، مولوی
  • ویژگی های اصلی انسان کامل از منظر عرفان
    بیوک علیزاده، سید مرتضی مبلغ صفحه 61
    عرفان نظری واجد دو رکن اساسی است: «خداشناسی(توحید)» و «انسان شناسی(موحد)». سایر مباحث عظیم و گسترده عرفان نظری از تبعات این دو موضوع است. انسان شناسی هنگامی که به حوزه شناخت «انسان کامل» وارد می شود جنبه مهم تری پیدا می کند. در آنجا به یک معنی به اصلی ترین رکن عرفان نظری تبدیل می شود. زیرا انسان کامل مظهر تمام اسما و صفات الهی و تجلیات غیبی و شهادی ذات احدیت است و تمام مراتب خداشناسی را در بر می گیرد. به این لحاظ می توان گفت: انسان کامل محور اصلی عرفان نظری است و شناخت او، عینا شناخت توحید نیز هست. انسان کامل دارای ویژگی های اصلی همچون «کون جامع»، «واسطه فیض»، «تناظر با عالم کبیر»، «ولایت مطلقه» است که این مقاله به شرح و توضیح آن ها پرداخته است.
    کلیدواژگان: انسان کامل، کون جامع، خلیفه الله، علم حضوری، ولایت
  • مرتضی قرایی صفحه 82

    دراین نوشتار تلاش کرده ایم با بررسی تاریخی تحلیلی آموزه های فقهی و عرفانی، و با استفاده ازدستاوردهای روان شناسی، وآموزه های دینی و مذهبی تفاوت نگاه عرفانی وفقهی را نسبت به انسان نشان دهیم. یکسان نگری نسبت به انسان، تلقی شهروندی از او، بی توجهی یا کم توجهی به سنخ روانی انسان ها و غیره از سوی فقه وفقیه؛ درمقابل توجه به تفاوت های انسان ها، تفرد، اهتمام به سنخ های روان شناختی انسان ها و غیره درنگاه عرفانی و عارفان را به تصویر کشیده ایم.

    کلیدواژگان: فقه، تصوف، سنخ روانی، انسان شناسی، عرفان
  • نهادهای دینی و اصناف دین داران در غزلیات عرفانی امام خمینی(س)
    محی الدین قنبری، محمود شیخ صفحه 107
    این مقاله در پی تبیین موضع امام خمینی(س) درباره اصناف دین داران و نهادهای دینی است. نویسنده برای رسیدن به این مقصود اشعار ایشان را تحلیل کرده و اثبات می کند که مبنای آموزه های اجتماعی عرفان امام، اخلاص است که با ریا و تظاهر تقابل دارد. ریاستیزی و مخالفت با مظاهر ریا در اصناف دین داران، موجب نزدیکی اشعار ایشان با سنت ادبی ملامتی شده است. حضرت امام سه نهاد مسجد و مدرسه و خانقاه را گاه محل ریا و تظاهرات دین دارانه می دانند که دام هایی چون دلبستگی به امور ظاهری دین، تحقیر خلق خدا و جدال های بی حاصل را در برابر سالکان حقیقی می گستراند و مانع سلوک ایشان می شود.
    کلیدواژگان: امام خمینی(س) عرفان عملی، اخلاص، ریاستیزی، مسجد، مدرسه، خانقاه، ملامتیه، ادبیات عرفانی
  • عرفان و موسیقی
    هادی وکیلی، مهدیه سادات کسایی زاده صفحه 133
    با توجه به تعدد معانی و مصادیق هنر و انحطاط آن در برخی حوزه های فکری و فعلی، بازیابی مفهوم سازوار با نمونه های اصیلی که زیبایی حقیقی را در خود می پرورد، ضرورت یافته و شکوه متعالی آن (هنر) را که در مسلخ مصادیق کاذب قربانی می شود، بازنمایی می کند. با دست یافتن به این معنا، ارزیابی نظری موسیقی نیز جایگاه ویژه ای خواهد یافت. زیرا وجوه الهام بخش موسیقی نقشی تعالی آفرین به آن خواهد بخشید. این تعالی در احیای عشق و ابراز حقیقت به ثمر خواهد نشست و از این رهگذر، سالک کوی دوست، غم هجران را به غزل احساس حضور در حضرتش و از طریق موسیقی موانست با او جبران خواهد کرد و محبت و معرفت را ارتقا خواهد بخشید.
    کلیدواژگان: عرفان، هنر، زیبایی، موسیقی، قرب
  • مکاشفه عرفانی در اندیشه سهروردی
    حسین هوشنگی، عباس احمدی سعدی صفحه 151
    یکی از مسائل مهم فلسفه عرفان، ماهیت کشف و شهود و یا تجارب عرفانی است. در این باره دو دیدگاه از اهمیت بیشتری برخوردار است: ذات گرایی و ساخت گرایی.
    در این نوشتار دیدگاه شیخ درباره ماهیت تجربه عرفانی مورد تحقیق قرار می گیرد. فرضیه ما در اینجا آن است که مکاشفات عرفانی نزد سهروردی با وجود تنوع گسترده ای که دارند دارای اوصاف مشترکی هستند که در سنت ها و آیین های مختلف در طول تاریخ به وقوع پیوسته اند، از این رو دیدگاه وی به ذات گرایی نزدیک تر است.
    کلیدواژگان: تجربه عرفانی، اتصال با نور، فنا و اتحاد، قرب شدید، مشاهده و اشراق
|
  • Fatemeh Tabatabie, Reza Hosseinifar Pages 8-25

    Self-knowledge has always been a serious preoccupation of the thinkers and wayfarers. This knowledge becomes more necessary when it is intertwined with the knowledge of the Lord. As a result many Muslim thinkers and gnostics (mystics) have tried to offer a proper interpretation of the following tradition: One who has gained knowledge of himself has indeed known his Lord.The present paper is an attempt to depict the fundamental differences affecting the understanding of the tradition in order to offer a principled method for the comprehension of this tradition and an organized classification of diverse and at times contradictory interpretations of the said tradition. To achieve such a criterion, besides paying special attention to some delicate aspects of each component of the Tradition, attempts have been made to analyze the quality of syntax, the way of interdependence of self-knowledge and knowledge of the Lord as well as the intervention of the longitudinal gradation of understanding and so on.

    Keywords: knowledge, Lord, self, epistemological interdependence, acquisitive, intuitional knowledge, possibility, impossibility
  • Qorban Elmi Pages 38-59

    Supplication and prayer, as mediums between man and God, are among important issues of religion and are among the prime, most sublime and intimate symbols and embodiments of religion which permeate our lives as blood circulates in our vein. Jalaluddin Mawlawi is among the well-known figures who have explained the secrets of supplication and prayer in the profoundest manner. He maintains that God is the initiator of prayer and supplication, for He is the One who created the feeling of need in man. Hence, any prayer or supplication is an outcome of God's favor. In Mawlawi's viewpoint, supplication is a light which has been lit by God in the universe to take all human beings out of darkness.The present paper is an attempt to explain the viewpoints of Mawlawi about the concept and significance of supplication, real supplication, initiator of supplication, incentive, kinds, rituals and acceptance of supplication as well as its role in changing a divine decree.

    Keywords: God, man, supplication, prayer, Mawlawi
  • ~Main Characteristics of Perfect Man from Mystical Perspective
    Biuk Alizadeh, Seyed Morteza Mobaleqh Page 61
    Theoretical mysticism has two main pillars: theology (monotheism or Unity of God) and anthropology (monotheist). Other vast and expansive issues related to theoretical mysticism stem from these two principles. Anthropology gains more importance when it enters the realm of understanding perfect man. In this realm, knowledge of perfect man is transformed into one of the most fundamental pillars of theoretical mysticism, for perfect man is the manifestation of all the divine names and attributes and all seen and unseen manifestations of Essence of Divine Unity and also encompasses all levels of theology. In this perspective, perfect man is the focal point of theoretical mysticism and knowledge of perfect man is knowledge of Unity of God as well. Perfect man enjoys such characteristics as comprehensive being, medium of divine favor, compatible with the macrocosm and absolute Wilaya. The aim of the present paper is to explain these features.
    Keywords: perfect man, comprehensive being, God's vicegerent, intuitive knowledge
  • Morteza Gharaee Page 82

    Attempts have been made in the present paper to explain the differences between jurisprudential and mystical approaches to man through a historic-analytical study of the jurisprudential and mystical doctrines by relying on the achievements of psychology and religious teachings. Such issues as looking at man through a singular approach, attitude of citizenship towards him, inattention or lopsided attention to psychological types of human beings by jurisprudence and jurisprudent on the one hand and attention to differences between human beings, individuality, heeding psychological types of human beings in mystical approach and by mystics on the other are among the issues discussed in the present paper.

    Keywords: jurisprudence, sufism, psychological types, anthropology, mysticism
  • Religious Institutions and the Religious Types in Imam Khomeini's ghazals (lyrics)
    Mohyeddin Qanbari, Mahmoud Shiekh Page 107
    The main objective of the present paper is to explain Imam Khomeini's stance on the religious Types and religious institutions. In order to achieve this goal Imam Khomeini's poems have been analyzed. The findings of the present paper show that the basis of Imam's doctrine of social mysticism is honesty or sincerity which is in contrast with hypocrisy. Opposition to hypocrisy and its manifestations among the religious types has caused proximity of his poems to the blamer's poetry genre. At times, the Imam considers mosque, seminary and Khaniqah as places of hypocrisy and religious pretentions, which spread traps in the way of true wayfarers, preventing them from wayfaring.
    Keywords: Imam Khomeini, practical mysticism, sincerity, opposition to hypocrisy, mosque, seminary, Khaniqah, Malamatiyya, mystical literature
  • Mysticism and Music
    Hadi Vakili, Mahdiyeh Sadat Kasaiezadeh Page 133
    Given the multiplicity of the meanings and referents of art and its deterioration in some intellectual and practical fields, it is necessary to rediscover this concept compatible with its genuine examples which nurtures true beauty in itself in order to introduce its sublime glory which is being sacrificed (victimized) in the slaughter house of false referents. Once this meaning is achieved, a theoretical analysis of music too will enjoy a special status, for the inspiring aspects of music will endow it with a sublimating role. This sublimation will bear fruit in the revival of love and expression of the truth and thereby the wayfarer of the abode the Friends would compensate the agony of estrangement with the ghazal of feeling of being present in His presence as well as through the music of being with Him which promotes love and knowledge.
    Keywords: mysticism, art, beauty, music, proximity
  • Mystical Intuition in Suhrawardi's Thought
    Hossein Hoshangi, Abbas Ahmadi Sadi Page 151
    One of the important issues of philosophy of mysticism is the nature of intuition and witness or mystical experience. There are two predominant viewpoints about this issue: essentialism and constructivism.The Present Paper is an attempt to study the viewpoints of Suhrawardi about the nature of mystical experience. The hypothesis of the present paper is that according to Suhrawardi mystical experiences despite their vast diversity enjoy common attributes which have been experienced in different traditions in the course of history; hence his viewpoints are closer to the essentialist approach.
    Keywords: mystical experience, connection with Light, annihilation, unity, strong proximity, witness, intuition