فصلنامه طب و تزکیه
سال بیست و یکم شماره 1 (پیاپی 84، بهار 1391)

موضوع تعارضمنافع در متون پزشکی از دهه 1980 مورد توجه جدی قرار گرفته است. تعارضمنافع شامل یکسری از حالاتی می شود که در آن اعمال ویا قضاوت حرفه ای راجع به یک منفعت اصلی)مانند رفاه بیمار یا اعتبار یک تحقیق(بی جهت و ناروا تحت تاثیر یک منفعت فرعی)مانند بهره مالی(قرار می گیرد. طیف وسیعی از تعارضات که پزشکان، محققان پزشکی و موسسات پزشکی را درگیر می کند ذکر شده است. راهکارهای متعددی نیز برای حل تعارضمنافع دردسترس است که مهمترین آنها استفاده از کدهای اخلاقی، ممنوعیت و در نهایت آشکارسازی که قاعده طلایی در حل تعارض منافع است میباشد. امروزه دانشپزشکی برای پیشرفت در عرصه های مختلف اعم از آموزش، پژوهشو درمان نیاز به سرمایه گذاری صنعت پزشکی دارد. از طرفی شیوه های کسب درآمد پزشکان نیز دچار تغییرات ساختاری و بعضا پیچیده ای گردیده است. به علاوه صنعت پزشکی اعم از تولید کننده و وارد کننده ونیز بسیاری ازپزشکان با موضوع جدی تعارضمنافع آشنایی چندانی ندارند. لذا برای حفظ شان وجایگاه پزشکان، اتخاذ روش ها ورویکردهایی که بتواند تا حدودی معضل تعارضمنافع را حل نماید ضروری به نظر میرسد. درکشور ما هم در ارتباطات بسیاری ازپزشکان با بیماران ویا موسسات صنعتی پزشکی این معضل دیده می شود. لذا تدوین مقررات و دستورالعمل های اخلاقی برای کنترل تعارضمنافع در این زمینه ضروری به نظر میرسد.

هدف این پژوهش، تحل لنوسانات استفاده از ویزیت پزشک عمومی در بیمه شدگان سازمان تامین اجتماعی در یک دوره یازده ساله با توجه به تعرفه دولتی و خصوصی و در نهایت محاسبه سهم هر یک ازآ نها در بودجه خانوار بود.
پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی بوده و بر مبنای داده های زمانی یازده ساله جمع آوری شده از دفاتر رسیدگی به اسناد پزشکی سازمان تامین اجتماعی دراستان های کشور انجام شد. جامعه پژوهش، کلیه افراد تحت پوشش درمان سازمان تامین اجتماعی بودند که برای دریافت خدمات درمانی سرپایی به مطب پزشکان عمومی طرف قرارداد سازمان مذکور درسال های 87 - 1377 در سراسر کشور مراجعه نمودند.
با افزاش درصد پرداخت از جیب بیمار از 30 درصد به 67 درصد طی سال های87-1377، متوسط سهم هزینه پرداخت شده بابت ویزیت پزشک عمومی طرف قرارداد از هز ینه سالانه خانوار، از05/ 0 درصد به063/ 0 درصد طیسال های مذکور افزاش یافته است. به عبارت دیگر سهم هزینه ویزیت پزشک عمومی در بخش خصوصی از هزینه خانوارها بیست و شش درصد افزایشداشته است و این موضوع به نوبه خود موجب کاهش بهره مندی بیمه شدگان از این خدمت در بخش خصوصی شده است.
برنامه ریزان عرصه سلامت، با ید در هنگام تعیین تعرفه های درمانی و میزان پرداخت از جیب بیماران به تاثیر پذیری مصرف بیماران از قیمت خدمات توجه بیش تری داشته باشند تا بیماران در هنگام نیاز بتوانند نیاز واقعی خود را از خدمات سلامت تامین نمایند.

مهم ترین ابزار تعیین کیفیت و اثربخشی یک برنامه یا فرآیند آموزشی، ارزشیابی آموزشی است. ارزشیابی اساتید، به طور مستمر،از موثر ترین روش ها برای تضمین کیفیت و شرط اساسی ارتقاء کیفی آموزش می باشد. در این مطالعه کیفیت آموزش در کلاس بافت شناسی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران مورد بررسی قرارگرفت.
این تحقیق توصیفی مقطعی در سال 1390 بر روی 103 دانشجوی پزشکی شرکت کننده در درس بافت شناسی انجام شد. پرسشنامه ی طرح مربوط به نظرات دانشجو ان در مورد آموزش اساتید وشامل 60 سوال چند گزنه ای در سیستم لایکرت در مورد مقررات اداری، کیفیت آموزشی،روش های اداره و کنترل کلاس، ظواهر فردی و اجتماعی و روابط متقابل استاد و دانشجو بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی،آزمو نهای ناپارامتری و همبستگی پیرسون در نرم افزار SPSS استفاده شد.
بررسی سوالات مقررات اداری نشان دادکه میانگن امتیازات پاسخها6 / 3)از4(با انحراف معیار 42/0،میانگین وانحراف معار امتیازات پاسخها در سوالات مقررات آموزشی به ترتیب 2/9 با انحراف معیار 3/ 0 و در سوالات روش های اداره وکنترل کلاس به ترتیب 5/ 2 و 3/ 0 ود. میانگین و انحراف معیار پاسخها درسوالات مربوط به ظواهر فردی واجتماعی به ترتیب 2/ 3 و 61/ 0 و در سوالات روابط متقابل استاد و دانشجو به ترتیب 1/ 3 و 43/ 0 بود.
مقررات اداری، ظواهر فردی و اجتماعی و روابط متقابل استاد و دانشجو بیشترین امتیاز ارزشیابی را داشت. امتیاز کسب شده در زمینه کیفیت آموزشی وروش های اداره و کنترل کلاس در مرتبه بعدی ارزشیابی قرارداشت.

با رشد و گسترش چشم گیر دانش پزشکی، شاهد پیدایش مسائل جدیدی درحوزه ی علوم پزشکی هستیم. از جمله این مسائل پیوند اعضاء، سقط جنین، تغییرجنسیت،تشریح جسد، تلقیح مصنوعی و بیع خون، می باشد. دانستن احکام این عناوین مورد توجه مردم و پزشکان دین مدار است. یکی از این مسائل، موضوع تغییر جنسیت می باشد، که از موضوعات مستحدثه و سوال برانگیز است، و طرح آن موجب عکس العمل هایی از جانب فقهاء گردیده است. در این خصوص سوالاتی مطرح می باشد از قبیل اینکه: آیا تغییر جنسیت مشروع است یا خیر؟ و به فرض جواز این حکم چه شرایطی دارد؟ و آیا در صورت حکم به جواز، این عمل دخالت در خلقت الهی نیست؟ ما در این تحقیق برآنیم تا بااستناد به دلایل و مستندات فقهی، مشروعیت نسبی تغییر جنسیت را بررسی کرده و به پاره ای شبهات مربوط در این مورد پاسخ دهیم.

بررسی میزان نفوذ پست الکترونیک در میان مراجعه کنندگان به دفتر آموزش مداوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی و بررسی تاثیرعواملی همچون سن، جنس، میزان تحصیلات، طبابت خصوصی یا در مراکز درمانی و هیات علمی بودن در استفاده از)داشتن(آدرس پست الکترونیک.
مراجعین به دفتر آموزش مداوم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از فروردین ماه تا پایان شهریور ماه سال 1390 فرم مربوطه حاوی اطلاعات را پر کردند. این فرم توسط کارشناس مرکز به ایشان تحویل شده و سپس در مرکز با راهنمایی کارشناس آموزش مداوم کامل شد. در انتها داشتن آدرس پست الکترونیک به عنوان متغیر اصلی در نظر گرفته شد ورابطه آن با سایر متغیرها مورد بررسی قرار گرفت.
در میان 6258 شرکت کننده 3622 نفر) 58درصد(مذکر و 2636 نفر) 42درصد(مونث بودند. میانگین سنی پاسخ دهندگان 47±11سال بود. با افزاش سن،شانس داشتن آدرس پست الکترونیکی به طور مشخصی کاهش یافت) 700 /P = 0 (.احتمال داشتن آدرس پست الکترونیکی در مردان کمتر از زنان بود، بهطوریکه 85. 4 درصد از مردان و 91 درصد از زنان دارای آدرس پست الترونیک بودند.افراد باسابقه ی کار کمتر از 10 سال 5 برابر شانس بیش تری برای داشتن آدرس پست الکترونیکی نسبت به افراد باسابقه کار بیش از 30 سال داشتند) 001/P <0 (. پزشکان عمومی و متخصصین وفوق تخصص به ترتیب 88 درصد، 85 درصد و 96 درصد دارای آدرس پست الکترونیکی بودند.
سن کمتر،درجه ی علمی بالاتر و جنسیت مونث رابطه ی مستقیم معنی داری با میزان داشتن آدرس پست الکترونیک در میان پزشکان و کارشناسان فعال در محیط پزشکی دارد.

به نظرمی رسد آموزش پزشکی پاسخ گویی خود به نیازهای جامعه را از دست داده است.یکی از راهبردهای بالقوه ی موثر برای حل یبحران پاسخ گویی ادغام می باشد. با ادغام وزارت بهداری و آموزش علوم پزشکی در کشور ما در سال 1364، انتظار می رفت به تدریج دو نظام ادغام یافته به سوی یکپارچگی کامل حرکت کنند ولی چنین اتفاقی نیفتاده است.کارآموزی دانشجویان رشته های مختلف علوم پزشکی درعرصه هایی نظام ارائه ی خدمات می توانست زمینه ای برای تمرین ادغام در یک مقاس کوچک باشد. این که آیا ایندوره ها به درک مفهوم ادغام و حرکت به سمت یکپارچگی کمک کرده است یا نه، روشن نیست.این مطالعه با هدف کلی درک میزان تعامل بین دانشکده ی بهداشت و نظام ارائه ی خدمات درزمینه ی کارآموزی، از دیدگاه دانشجویان، اعضای هیات علمی و مدیران نظام ارائه ی خدمات در دانشگاه علوم پزشکی ارومیه انجام گرفت.
این یک مطالعه ی کیفی است که در آن سه نفر از اعضای هیات علمی سه گروه آموزشی دانشکده ی بهداشت، سه نفر از دانشجویان دوره ی کاردانی، سه نفر از دانشجویان دوره ی کارشناسی و سه نفر از مدیران نظام ارائه ی خدمات به طور هدفمند انتخاب شدند و با آنان مصاحبه انجام گرفت.مصاحبه ها نیمه ساختارمند بودند و برای انجام آن ها از راهنمای مصاحبه استفاده گردید.مصاحبه ها ضبط و پیاده شدند. متون پیاده شده درچرخه های رفت و برگشتی متعدد کدگذاری،دسته بندی و خلاصه شدند.
یافته ها تحت سه عنوان کلی نظام آموزشی، نظام ارائه ی خدمات و تعامل نظام آموزشی با نظام ارائه ی خدمات دسته بندی شد. یافته ها نشان میدهد که تعامل این دو نظام در رابطه بادوره های کارآموزی دانشجو ان بسیار ضعیف است. با این وجود، زمنه های تعامل بین این دو نظام به طور روشن مشخص گردید و در نهایت پیشنهاداتی برای بهبود تعامل بین دانشکده ی بهداشت و نظام ارائه ی خدمات به دست آمد.
یافته ها حاکی از این است که نظام آموزشی و نظام ارائه ی خدمات تعامل لازم را برای هرچه بهتر اداره کردن دوره های کارآموزی ندارند. بهبود تعامل بین این دو نظام در گرو درک درست ادغام و برنامه ریزی و اجرا برای تحقق آن است. تحقق ادغام به معنی حرکت به سوی یکپارچگی است که تعامل مستمر، موتور حرکت آن است.

کارکنان یک موسسه از با ارزشترین منابعی هستند که پیشرفت آن سازمان به توانایی های انان وابسته است. چنانچه بتوان انگیزه های حضور داوطلبانه و اظهار نظر را بین مجریان و کارشناسان ایجاد و تقویت نمود،می توان بهره کافی را از برآیند هم فکری و همکاری آنان به دست آورد. درسال های اخیر صاحب نظران به امر توانمند سازی کارکنان پرداخته اند ولی به ندرت دیدگاه ها و تجارب آنان را در این مورد بررسی کرده اند.به همین دلیل این مطالعه به بررسی تجارب، دیدگاه ها، و ادراکات مسوولین حلقه کیفیت در ستاد مرکزی معاونت پشتیبانی دانشگاه علوم پزشکی کرمان پرداخته است.
در این پژوهش به تحلیل محتوی مصاحبه های 15 مسوول حلقه کیفیت که به شکل مبتنی بر هدف انتخاب و مورد مصاحبه عمیق نیمه ساختاری قرار گرفتند پرداخته شد. تحلیل داده ها به روش درون مایه ای انجام گرفت. پس از غوطه وری و تحلیل داده ها حدود 270 کد اولیه استخراج شد.
یافته های این مطالعه موید وجود 3 درون مایه سایه بانی و 10 درون مایه فرعی شامل: عوامل فردی)باور به خود کار آمدی و اعتماد(، عوامل مدیریتی)حمایت اجرایی، حمایت عاطفی، شناسایی کارکنان و چرخش شغلی(، عوامل سازمانی) یادگیری سازمانی، کمینه کردن بروکراسی،برنامه ریزی هدفمند و مسیر پیشرفت شغلی(بود.
نتایج این تحقیق عوامل موثر بر توانمند سازی مسوولین حلقه کیفیت را مشخص می نماید.مشارکت کنندگان مصادیقی از درون مایه های شغلی و مدیریتی ارائه دادند که حذف موانع دراین حوزه ها توانمندسازی را افزاش می دهد.

بر اساس اسناد مکتوب تاریخی ریشه علم طب در ایران به دوران پیش از اسلام بر می گردد. با حمله اسکندر به ایران طب بقراطی و جالینوسی به تدریج با طب ایرانی در آمیخت. در دوران اسلامی هم طب ایرانی با طب و معارف اسلامی پیوند خورد و اطبای بزرگی مانند ابوعلی سینا و رازی به وجود آمدند. طب ایرانی در دوره های مختلف تاریخی دچار فراز و فرودهای زیادی شد.در دوره قاجار نیز بویژه در عصر ناصرالدین شاه باتاسیس دارالفنون به همت امیرکبیر طب جدید کم کم وارد ایران شد. همچنین اطبای اروپاییزیادی به ایران آمدند و ایرانیان نیز برای آموختن طب جدید رهسپار فرنگ شدند. این تحولات باعث شد که دوره قاجار نقطه عطفی در گذار ایران از طب قدیم به طب جدید باشد.این مقاله به بررسی تحولات تاریخ طب در دوره قاجار پرداخته است.

ادغام در بیمارستان ها به دلایل مختلفی اتفاق می افتد که برخی از آنها عبارتند از: کمبود کارکنان مورد نیاز، افزایش تقاضا برای خدمات، روند افزایش هزینه ها و کمبود منابع موردنیاز. این مطالعه جهت پاسخ به دو سوال اساسی انجام گرفته است: در یک ادغام موفقیت آمیز چه مواردی را باید در نظر گرفت؟ ادغام چه مزایا و معایبی دارد؟ این مطالعه به صورت موردی در ارتباط با 2 بیمارستان انجام گرفته است و جهت جمع آوری اطلاعات از اسناد ومدارک کتابخانه ای استفاده شده است. در این مطالعه موردی فرایند ادغام دو بیمارستان کاملا معتبر معرفی می شود که هر دو مجهز به تکنولوژی های تشخیصی تصویری کاملی مانند MRI و CAT Scanner می باشند، در مراکز درمانی اورژانس شهری هردو بیمارستان پزشکان به صورت شبانه روزی حاضرهستند وهر دو مجهز به یک مرکز تخصصی زنان نیز می باشند. هر دو بیمارستان در یک جامعه 60 هزار نفری قرار گرفته اند. موفقیت ادغام کاملا بستگی به چند موضوع دارد: رهبری، پذیرش فرهنگ، مدیریت منابع انسانی، کارگزینی و بسته مزایای کارکنان.

مقاله ای که پیش رو دارید گزارش مختصری از سیزدهمین همایش کشوری آموزش پزشکی است که در اردیبهشت 91 در ساری برگزار شد. سیاست مجله ی طب و تزکیه این است که از این پس در هر شماره، قسمتی را به اطلاع رسانی،بررسی و نقد اخبار آموزشی وزارت اختصاص دهد.بی گمان همکاری خوانندگان گرامی و ارسال نظرات سازنده شان، کمکی موثر در ارتقای این بخش خواهد بود.