فهرست مطالب

فلسفه علم - سال دوم شماره 2 (پیاپی 4، پاییز و زمستان 1391)

مجله فلسفه علم
سال دوم شماره 2 (پیاپی 4، پاییز و زمستان 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/11/18
  • تعداد عناوین: 7
|
  • خوارزمی نظریه پرداز معادلات درجه دوم
    جعفر آقایانی چاوشی صفحات 1-24
    محمد بن موسی خوارزمی ریاضی دان بلندآوازه ایرانی در قرن سوم هجری علمی را برای نخستین بار صورت بندی و تدوین کرد که خود آن را «جبر و مقابله» نامید؛ علمی که تمام شرایط یک دانش واقعی را داشت، یعنی همان که ارو پاییان از آن به «ساینس» تعبیر می کنند.
    این ریاضی دان با استفاده از این دانش نو پا توانست همه معادلات درجه دوم زمانش را حل و راه را برای حل معادلات درجه بالاتر هموار کند.
    بر اساس الواح بابلی و آثار برجای مانده از محاسبه گران هندی در عهد باستان، مردمان بابل و هند به حل حالات خاصی از معادلات درجه دوم موفق شده بودند، اما آن ها راه حل های خود را فقط به صورت دستور ارائه کردند؛ یعنی این راه حل ها، که برای رفع نیازهای زندگی روزمره آنان ارائه شده بودند و نه به منظور گسترش دانش ریاضی، فاقد براهین علمی بودند. ابتکار خوارزمی در آن است که وی نخست همه معادلات درجه دوم شناخته شده زمانش را بررسی می کند؛ در مرحله دوم روش حل هریک از آن ها را ارائه می دهد؛ سرانجام در مرحله سوم، این روش ها را با کمک علم هندسه اثبات می کند؛ مولفه هایی که درمجموع علم جدیدی به نام «جبر» را تشکیل می دهند. این علم، که از طریق ترجمه های لاتینی کتاب خوارزمی در قرون وسطی به اروپا راه یافت، هم در قرون وسطی و هم در عصر رنسانس تحول بزرگی در علم ریاضیات را موجب شد، چنان که در قرن شانزدهم میلادی تارتاگلیا و کاردان، ریاضی دانان ایتالیایی که با ترجمه لاتینی جبر و مقابله، آشنا بودند روش این ریاضی دان ایرانی را برای حل معادله درجه سوم تعمیم دادند و بدین ترتیب گام دیگری در گسترش ریاضیات برداشتند.
    در این مقاله کوشیده ایم چگونگی تکوین علم جبر را نشان دهیم و تاثیر آن را در اروپا بررسی کنیم.
    کلیدواژگان: خوارزمی، جبر و مقابله، نظریه علمی، معادلات درجه دوم
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • نگرش ریاضیاتی در اندیشه هایدگر
    خشایار برومند، غلامحسین مقدم حیدری صفحات 25-36
    ارتباط میان نگرش ریاضیاتی و علم مدرن موضوعی تامل برانگیز است که پرداختن به آن، نه تنها در فهم ما از معرفت ریاضی تاثیر می گذارد، که در دست یافتن به درکی مناسب از جهان مدرن نیز نقشی کلیدی ایفا می کند. مارتین هایدگر، این مسئله را از نظرگاهی منحصر به فرد تحلیل می کند. در این مقاله ابتدا خلاصه ای از تاملات هایدگر در باب ریاضیات و امر ریاضیاتی ارائه می شود سپس جایگاه تفکر ریاضیاتی در علم مدرن از نگاه هایدگر تحلیل می شود. نهایتا خطر سلطه تفکر ریاضیاتی و راه نجات از خطر را در اندیشه هایدگر، مطرح می کنیم و به پاره ای از تفاوت های نحوه نگرش وی با تامل در باب ریاضیات در فلسفه ریاضی متداول اشاره خواهیم کرد.
    کلیدواژگان: هایدگر، امر ریاضیاتی، ریاضیات، تفکر محاسبه محور
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • تاملی بر «واقع گرایی واقع بینانه» پیتر کوزو
    روزبه زارع صفحات 37-50
    بحث از واقع گرایی و پاد واقع گرایی از مباحث مهم فلسفی است که در طی تاریخ تفکر بشر، اهمیت خود را حفظ کرده است. بحث از این مسئله با پیدایش شاخه های جدید فلسفه، و به ویژه فلسفه های مضاف، اشکال متفاوت و بدیعی به خود گرفته است. در حوزه فلسفه علم، بحث از واقع گرایی به سبک خاصی مطرح شده و مباحث گوناگونی را درپی داشته است. در این مقاله، نظریه ابتکاری پیتر کوزو با عنوان «واقع گرایی واقع بینانه» ابتدا با استناد به کتاب او طرح و در ادامه بررسی می شود.
    کلیدواژگان: واقع گرایی، واقع گرایی معرفت شناختی، واقع گرایی متافیزیکی، فیزیک جدید، متافیزیک علم
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • چالش نظریه پردازی و علم افزایی در تولیدات علمی ایران
    فواد صادقی، مریم جمشیدی، سیدعمار کلانتری صفحات 51-73
    هم اکنون سالانه ده ها هزار مقاله علمی به فارسی و انگلیسی در کشور تولید می شود و در مقایسه با دهه گذشته، میزان نشریات و مقالات علمی پژوهشی چندین برابر شده است، اما آیا با همین نسبت میزان تولید واقعی علم در کشور رشد کرده است؟ در این مقاله با واکاویدن معیارهای رایج درباره تولید علم مانند ISI و داوری در مجلات علمی پژوهشی و نیز بررسی ایده پردازی های فاقد روش علمی، درباره معیارهای واقعی علمی بودن یک مقاله بحث خواهیم کرد. درنهایت، دو معیار روش مند، قابلیت تکرار پژوهش و راستی آزمایی، برای دیگر محققان را در کنار ویژگی علم افزایی و دارابودن ایده نوین، به منزله معیارهای اصلی علمی بودن یک مقاله، معرفی خواهیم کرد و سرانجام رویه ای برای تولید مقالات علمی ارائه خواهیم داد.
    کلیدواژگان: معیار علم، تولید علم، مقاله علمی، نظریه پردازی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بررسی شواهد تاریخی و فلسفی حاکی از تاثیر مایکل پولانی بر تامس کوهن
    مرتضی صداقت آهنگری حسین زاده، مریم سادات جوادیون اصفهانی صفحات 75-96
    کتاب ساختار انقلاب های علمی کوهن را معمولا نقطه عطفی در فلسفه علم به شمار می آورند. با این حال، به جز کوهن، فلاسفه دیگری نیز در روشن تر شدن نقاط ضعف فلسفه های تجربه گرایانه موثر بوده اند و درصدد ارائه راهکارهایی بدیل نیز برآمده اند. مایکل پولانی از همین فلاسفه ای است که اندکی پیش از انتشار کتاب ساختار در مکتوبات فلسفی اش، به ویژه در کتاب معرفت شخصی، ایده هایی بسیار شبیه به ایده های کوهن در ساختار را مطرح کرد. این شباهت چنان زیاد است که بعضی کوهن را متهم به سرقت از آرای پولانی کرده اند. بنابراین می توان، با بررسی شواهد تاریخی حاکی از این تاثیر، بررسی متن اصلی کتاب های آن دو، و نیز توصیفاتی که دیگران درباره نسبت بین آن ها بیان کرده اند، به روشن ترشدن این موضوع کمک فراوانی کرد. افزون بر این، می توان با بعضی از اندیشه های پولانی که جهان بینی بسیار متفاوتی با کوهن دارد نیز آشنا شد.
    کلیدواژگان: مایکل پولانی، تامس کوهن، معرفت شخصی، ساختار انقلاب های علمی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • پیش بینی ناپذیری سرنوشت جهان تندشونده
    محمود مختاری، مهدی گلشنی، صمد خاکشورنیا صفحات 97-116
    شتاب مثبت انبساط جهان، که در 1998 کشف شد، منجر به یک محدودیت یا افق مشاهدتی موسوم به افق رویداد کی هان شناختی می شود. به طوری که، مشاهده پذیرهای کی هانی در حال خروج تدریجی از افق علی ما هستند. لارنس کراس، کی هان شناس امریکایی، پیش بینی می کند که کی هان شناسان در آینده دور، بر اساس شواهد آن زمان، معتقد به نظریه جهان استاتیک خواهند شد. در این مقاله با بررسی پیش فرض های کراس نشان داده می شود که پیش بینی وی عدم قطعیت بالایی دارد، ضمن این که مردود یا مقبول بودن یک نظریه علمی در هر زمان، بر اساس شواهد تجربی در دسترس در همان زمان قابل بررسی است و لذا ادعای کراس، قابل مناقشه است. همچنین در این مقاله از این ادعا دفاع می شود که جهان تندشونده، در عین این که تحولی موجبیتی دارد، در چهارچوب کی هان شناسی مدرن سرنوشتی پیش بینی ناپذیر دارد، زیرا انرژی تاریک، که عمدتا مسئول تندشوندگی جهان درنظر گرفته می شود، ماهیتی نامعلوم دارد و توصیف آن صرفا بر اساس یک رابطه پدیدارشناختی موقتی صورت می گیرد.
    کلیدواژگان: موجبیت، افق کیهان شناسی، انرژی تاریک، سرنوشت جهان تند شونده، لارنس کراس
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • علی شریعتی و پوزیتیویسم
    سیدجواد میری، علی علی اصغری صدری صفحات 117-146
    در این نوشته ضمن معرفی اجمالی پوزیتیویسم، آرای شریعتی پیرامون مولفه های فکری پوزیتیویست ها را شرح می دهیم؛ در بخش اول اشتراکات فکری شریعتی و پوزیتیویسم بررسی می شود که شامل روش علم، آفاقیت علوم طبیعی، دقت و اعتبار علوم طبیعی و اتکای به آن، به کاربردن روش علوم طبیعی در علوم انسانی، و تفکیک بین مرحله شناخت و ارزیابی است. در بخش دوم اختلافات فکری شریعتی و پوزیتیویسم شرح داده می شود که شامل تاثیر فرهنگ در علم، نقد تقوای علمی و «علم برای علم»، تاثیر فرد و جامعه در علم (انفسی گری)، تفاوت علوم طبیعی و علوم انسانی در دقت و اعتبار، نقد ساینتیسم، نیاز به فلسفه و متافیزیک (رد تجربه گرایی)، و نیاز علم به شناخت واقعی انسان است. درنهایت در سنجش ارتباط شریعتی و پوزیتیویسم، روشن خواهد شد که نگاه شریعتی به علم نه کاملا پوزیتیویستی است و نه فارغ از این اندیشه است.
    کلیدواژگان: شریعتی، پوزیتیویسم، روش علم، علوم طبیعی، علوم انسانی، ساینتیسم
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
|
  • Khawrazmi the Theorician of Quadratic Equations
    Jafar Aghayani Chavoshi Pages 1-24
    Mohammad ibn Musa Khawrazmi، one of the most famous mathematicians of Iran in the 9th century، invented a new science which is called today ‘algebra’. Thanks this science he could solve all the quadratic equations of his time. In fact، he developed a theory for systematically solving quadratic equations. In this theory، he distinguished firstly the five types of algebraic equations. Secondly، he gave the algorithms to solve these equations. Thirdly، he gave the geometrical proofs for these solutions. Indeed، Khawrazmi went beyond merely providing the sort of algebraic recipes found in Babylonian texts،by insisting in further adding geometrical proofs for algebraic facts. Khawrazmi''s contribution and influence are tremendous. In 1140 Robert of Chester translated Khawrazmi''s book into Latin as ‘Liber algebrae et almucabala’. When Khawrazmi''s work became known in Europe through Latin translation his influence made indelible mark on the development of mathematics in the West especially in Italy. For example، Cardano، an italian mathematician، opened his ‘Ars magna’ with a brief historical passage in which he first traced his intellectual lineage from Khawrazmi through Fibonacci to Pacioli and then outlined the sixteenth century developments on the solution of the cubic equation.
    Keywords: Khawrazmi, algebra, scientific theory, quadratic equations
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Mathematical View in Heidegger's Thought
    Khashayar Boroomand, Gholam Hossein Moghaddam Heidari Pages 25-36
    Thinking about the relation between mathematical thinking and modern science is necessary for understanding the modern world. Martin Heidegger analyzes this subject from a unique perspective. In this essay، the concept of «mathematical» and its relation to mathematics and modern science is explained. The dangers of ascendancy of mathematical thinking are discussed; and finally، the differences between Heidegger’s views on mathematics and the prevalent philosophy of mathematics are considered.
    Keywords: Heidegger, mathematics, mathematical, calculative thinking
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Reflecting on Kosso's  Realistic Realism'
    Roozbeh Zare Pages 37-50
    Realism and Anti-Realism debate is one of the philosophical problems that remain prominent during the history of human''s thought. The discussion of this issue reaches to new and varied forms under the light of contemporary branches of philosophy especially second order philosophies. In philosophy of science، this debate is discussed in a narrow especial sense that entails some various discussions. In this article، Kosso''s innovative thesis of «Realistic Realism» is described and criticized.
    Keywords: realism, epistemological realism, ontological (metaphysical) realism, modern physics, metaphysics of science
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Challenges of Theorization and Development in Iran's Scientific Products
    Foad Sadeghi, Maryam Jamshidi, Seyyed Ammar Kalantari Pages 51-73
    Nowadays، Thousands of English and Persian scientific articles are produced Annual and total of Journals and Depth research، are growing Tenfold than the past. So، is the Science growing such the total of articles and ISI in our country? In this article، being discussed with the Challenge to Common Criteria Journals of Research and Review gave no idea of the scientific Ideational method about the actual criteria scientific article. And finally، introduction and providing two criteria of the Benefit method and repeatability and Verification for the other researches along with the synergy of science and having new ideas as Fundamental standards of science as being an article. Also providing Procedures to produce scientific papers.
    Keywords: standard of science, production of science, scientific paper, theorizing
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Considering Historical and Philosophical Evidences of Michael Polanyi's Influence on Thomas Kuhn
    Morteza Sedaghat Ahangari Hossein Zadeh, Maryam Sadat Javadiun Esfahani Pages 75-96
    Usually The Structure of Scientific Revolution is known as a turning point in the philosophy of science. However، rather than Kuhn، there have been other philosophers who have tried to shed light on infirmity points of empirical philosophies، some of them have even tried to suggest alternative solutions. Michael Polanyi is one of these latter philosophers who، just before the publication of The Structure، has brought ideas so similar to those of Kuhn''s، in his philosophical works especially in his Personal Knowledge. These similarities are so much that Kuhn has even been accused to plagiarism on Polanyi''s opinions. In this paper، we are going to take this case into consideration by studying certain historical evidences which imply such an influence; comparing the original texts of their books; and finally، bringing what others have said in this regard. On the other hand، such a consideration can provide us an opportunity to know Polanyi better، especially his metaphysics which is radically different from Kuhn’s.
    Keywords: Michael Polanyi, Thomas Kuhn, Personal Knowledge, The Structure of Scientific Revolution
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Unpredictability of the Fate of Accelerating Universe
    Mahmoud Mokhtari, Mehdi Golshani, Samad Khakshournia Pages 97-116
    The acceleration of the universe has been confirmed through various cosmological observations since 1998. Nevertheless، there are many models proposed to explain this acceleration and there is no broad agreement on the fact. A concordance model titled “ΛCMD” suggests that the energy of the vacuum space، with a negative pressure، is the origin of the universe acceleration. However the nature of this energy is unknown، and so it is called “Dark Energy”، and we have only a phenomenological equation of state (EOS) for it. The cosmologist Lawrence M. Krauss’ thesis، based on a specific value of EOS parameter، predicts a static universe of our local supercluster surrounded by a void، in the future. According to Krauss، the late time intelligentswill not have any access to the pillars of the modern cosmology، and so the “End of Cosmology” will be expected. This paper surveys Krauss’ thesis and examinesits assumptions and consequences. An unavoidable uncertainty in the prediction of the fate of accelerating universe is vindicated.
    Keywords: determinism, cosmological horizon, dark energy, the fate of accelerating universe, Lawrence Krauss
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Ali Shariati and Positivism
    Seyed Javad Miri, Ali Ali Asghari Sadri Pages 117-146
    In this essay، positivism is briefly introduced. Furthermore، Shariati’s opinion about positivists’ thought is expressed. In the first part، similarities between Shariati and positivism are probed. These similarities include scientific method، objectivity of natural science، accuracy and credibility of natural science and relying on it، utilization of natural science methods in human science and distinguishing between identification and judgement. In the second part، differences between Shariati and positivism are probed. These differences include role of culture in science، critisizing scientific abstinence and the idea of “science for science”، efffect of individual and society on science (subjectivism)، the difference between natural science and human science in accuracy and credibility، critisizing scientism، necessity of philosophy and metaphysics (refutation of empricism) and science need to identify human correctly. At the end، we conclude that Shariati is not compeletly a positivist and also is not compeletly against positivists.
    Keywords: Shariati, positivism, scientific method, natural science, human science, scientism
    Abstract View Paper Original: Persian