نشریه علوم اجتماعی
پیاپی 22 (پاییز 1392)

شناخت نقش و کارکرد ورزش به عنوان یک جنبش اجتماعی نوین بر انسجام اجتماعی در ایران دهه هشتاد از اهداف اصلی این پژوهش بوده که در این رهگذر به بررسی و شناخت تاثیر ورزش در فهم نمادهای ملی، ارتقای مشترکات ملی، تفاهم بین افراد، تشکیل عادت واره، تکوین شخصیت، سرمایه اجتماعی و... پرداخته شده است. به تناسب موضوع، رویکرد و سطح طرح تحقیق از روش پیمایش به عنوان روش اصلی و روش تاریخی به عنوان روش تکمیلی استفاده شد. از پرسشنامه و فن کتابخانه نیز به عنوان تکنیک های اصلی و تکمیلی بهره گرفته شده است. برای پردازش و تجزیه و تحلیل داده ها از بسته نرم افزاری SPSS در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی استفاده گردید. به منظور بررسی ضریب همبستگی بین متغیرها از ضرایب پیرسن و اسپیرمن و برای شناخت همبستگی و پیش بینی تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته از رگرسیون چندگانه به روش گام به گام استفاده شد و نهایتا از آزمون تحلیل مسیر برای تحلیل مسیر متغیرها بهره گرفته شد. از گردآوری اطلاعات به وسیله پرسشنامه به تعداد 305 ورزشکار مرد و 159 ورزشکار زن و در مجموع 464 قهرمان و ورزشکار مدال آور در مسابقات داخلی و خارجی و برآورد نتایج سنجش آزمون های آماری از طریق ضریب همبستگی پیرسن و اسپیرمن بین میزان انسجام اجتماعی با متغیر مستقل تفاهم و توافق با 785/0 بالاترین ضریب همبستگی و نشاط و شادابی با 295/0 کمترین ضریب همبستگی را داشته است. نتایج بدست آمده از رگرسیون چندگانه با توجه به مقدار آزمون F و معنی داری آن در سطح اطمینان بالای 95% نشانگر این است که معادله رگرسیون و نتایج آن قابل تحلیل است. همچنین نتایج رگرسیون چندگانه و آزمون تحلیل مسیر بیانگر آن است که بین تمام متغیرهای مستقل موردنظر و متغیر وابسته رابطه معناداری وجود دارد، که عمده ترین متغیرهای تاثیرگذار بر میزان انسجام اجتماعی بر حسب میزان همبستگی به ترتیب عبارت است از: تفاهم، عقلانیت، سرمایه اجتماعی، تولید و تقویت نظام ارزشی، کنش ارتباطی، عادت واره، انگیزه پیشرفت و موفقیت، سرمایه فرهنگی، ایجاد وجوه مشترک و متغیر نشاط و شادابی است.

هویت افراد در رابطه با دیگران شکل می گیرد و فرایند هویت یابی از بازشناسی فرد از دیگران آغاز می شود. در نتیجه، ارتباطات اجتماعی در این فرایند بسیار با اهمیت می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و هویت ملی افراد مورد مطالعه در قالب پیمایشی اجتماعی، سعی نموده است نقش این ارتباطات اجتماعی را در هویت ملی افراد مورد بررسی قرار دهد. بدین جهت از سه گروه هویتی لر، کرد، آذری و گروهی از دانشجویان فارس زبان 455 نفر به صورت تصادفی انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان پایین است و رابطه معنادار مثبت قوی ای میان سرمایه اجتماعی و هویت ملی گروه های هویتی مورد مطالعه مشاهده شد. نتایج تحلیل چندمتغیره نشان داد که متغیر سرمایه اجتماعی برون گروهی (مشارکت در نهادهای اجتماعی و اعتماد به نهادهای اجتماعی) به میزان 44 درصد در میان گروه هویتی لر، 27 درصد در گروه هویتی کرد، 14 درصد در گروه هویتی آذری و 22 درصد در میان فارس زبانان تغییرات متغیر وابسته تحقیق (هویت ملی) را تبیین کرده است.

مطالعات اخیر در بسیاری از کشورها نشان دهنده اثر بسیاری از عوامل نظیر: رضایتمندی، دانش، وضعیت مشخصات فردی جمعیتی و متغیرهای رفتاری در مشارکت مردم است. مساله مهم این است که آیا این متغیر ها نیز بر میزان مشارکت مردمی در ایران موثر هستند؟ هدف از این تحقیق بررسی عوامل ارتباطی موثر بر دانش کشاورزان در بکارگیری عملیات مدیریت آبخیزداری (WMO) در حوضه آبخیز کوشک آباد واقع در استان خراسان رضوی در ایران (85 کیلومتر مربع) است. هدف اصلی از این تحقیق ارزیابی عواملی است که در میزان مشارکت مردم در ایران تاثیر گذار است. جمعیت کل کشاورزان منطقه حوضه آبخیز مورد مطالعه 1500 نفر است که از بین آنها 200 نفر با روش نمونه گیری طبقه بندی شده تصادفی انتخاب شده است. در واقع، این پژوهش به منظور بررسی رابطه بین آگاهی از عملیات آبخیزداری (WMO) و سطح مشارکت در WMO در ایران طراحی شده است. به منظور دستیابی به این هدف، پژوهشی مقطعی صورت گرفت. داده های آن نیز از طریق مصاحبه حضوری از افراد ساکن در سه دهکده زیر حوضه کوشک آباد ایران جمع آوری گردید. مقیاس دانش و مشارکت در عملیات مدیریت آبخیزداری به ترتیب 0.90 و 0.92 است. یافته ها نشان می دهند که بیشتر کشاورزان دانش عملیات مدیریت آبخیزداری را دارند و سطح مشارکت در این عملیات متوسط بوده و رابطه ای مثبت و معنی دار بین دانش کشاورزان از عملیات مدیریت آبخیزداری وجود دارد. هرچند، طبق یافته ها، سطح مشارکت اقتصادی افراد بیش از مشارکت اجتماعی و زیست محیطی است. بعلاوه، نتایج روشن می کند که سطح دانش پاسخ گویان از این عملیات کم تا متوسط بوده و مشارکت در آن ارتباطی مثبت و معنی دار با دانش آن عملیات دارد.

تعهد سازمانی نقشی تعیین کننده در مسئولیت پذیری، کارایی رفتاری و کارکردی اعضا، رشد و پیشرفت سازمان دارد. با توجه به تاثیر به سزای دین در شکل بخشیدن به رفتار فردی و جمعی، در این تحقیق رابطه بین دینداری و تعهد سازمانی در بین کارکنان مجتمع مس شهربابک مورد بررسی قرار گرفته است. روش پژوهش از نوع پیمایشی و با بهره گیری از مدل دینداری گلاک و استارک و مدل تعهد سازمانی آلن و می یر بوده است. داده های تحقیق از نمونه 122 نفری کارکنان مجتمع مس شهربابک که به شیوه نمونه گیری تصادفی با ارقام انتخاب شده اند، گردآوری شده است. داده ها با استفاده از نرم افزار spss و روش های آمار توصیفی (توزیع فراوانی، نمودارها و...) و آزمون استنباطی (آنالیز واریانس دوطرفه، ضریب همبستگی، رگرسیون) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج کلی پژوهش نشان داد که بین دینداری و ابعاد آن با تعهد سازمانی رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد و با افزایش میزان دینداری، تعهد سازمانی نیز افزایش می یابد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که متغیر دینداری پیش بینی کننده معناداری برای میزان تعهد سازمانی است.

سبک های تنظیم شناختی هیجان و راهبردهای مقابله ای زوجین اثرات قابل توجهی بر سازگاری زناشویی دارد. هدف تحقیق حاضر پیش بینی سازگاری زناشویی بر مبنای سبک های تنظیم شناختی هیجان و راهبردهای مقابله ای زوجین شهر اصفهان است. در این مطالعه توصیفی – همبستگی، از بین کلیه زوجین شهر اصفهان 200(100 زن و 100 مرد) نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. سه پرسشنامه سبک های شناختی تنظیم هیجان(CERQ)، راهبردهای مقابله ای لازاروس-فولکمن(WOCQ) و سازگاری زناشویی(DAS) به همراه فرم اطلاعات دموگرافیک روی گروه نمونه اجرا شد. داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار spss-16 و همچنین روش های آماری توصیفی، همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام تحلیل شدند. یافته ها نشان دادند از بین سبک های تنظیم شناختی هیجان، تمرکز مجدد مثبت، تمرکز مجدد بر برنامه ریزی و فاجعه انگاری و از بین راهبردهای مقابله ای، ارزیابی مجدد مثبت، پذیرش مسئولیت، گریز-اجتناب و دوری گزینی می توانند پیش بینی کننده سازگاری زناشویی باشند. به علاوه از بین سبک های تنظیم شناختی هیجان، تمرکز مجدد روی طرحریزی، باز ارزیابی مثبت، تمرکز مجدد مثبت(05/0>P)، مقصر دانستن خود، فاجعه انگاری و مقصر دانستن دیگران و از بین راهبردهای مقابله ای، مسئولیت پذیری، مساله گشایی، ارزیابی مجدد مثبت و گریز- اجتناب با سازگاری زناشویی رابطه معناداری (01/ 0>P) دارند. همچنین نتیجه ای که از این پژوهش بدست آمد این بود که می توان با شناسایی و تعدیل راهبردهای غیر موثر و تنش زا در رابطه با راهبردهای مقابله ای و سبک های تنظیم هیجان و آموزش و افزایش راهبردهای موثر در این زمینه ناسازگاری زوجین را بطور قابل توجهی کاهش داد که این مهم از طریق طرح ریزی مداخلات منجسم برای کاهش مشکلات بین زوجی امکان پذیر است.

متفاوت بودن دو جنس مرد و زن ورای هرگونه برتری در هر جامعه ای مستعد نابرابری بوده است. این نابرابری در جوامع مختلف به سبک های متفاوتی جریان داشته و نوعی برتری و حق کشی را به دنبال داشته و این نابرابری ورای قومیت ها و گروه های متفاوت بیشتر در جنسیت نمود بارزی پیدا کرده است. امروزه به موازات تحولات گسترده ای که دراوضاع اجتماعی زنان درجوامع بشری پدید آمده است، شاهد تغییر وتحولاتی درخواسته ها ونیازهای زنان جامعه هستیم که این خواسته ها در جهت احقاق حقوق از دست رفته آنها و دستیابی به عدالت جنسیتی است. این پژوهش با هدف بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر نابرابری جنسیتی در میان دختران 18 تا 59 ساله شهر تهران به روش پیمایشی انجام شده است. در بررسی نتایج حاصل از فرضیات پژوهش بر اساس تحلیل واریانس مشخص شد که رابطه معناداری بین وضعیت اشتغال و قومیت با نابرابری جنسیتی وجود دارد. همچنین در آزمون های همبستگی رابطه درآمد و گرایش مذهبی با نابرابری جنسیتی معنادار شد و امادر نتایج تحلیل واریانس رابطه بین تحصیلات و نابرابری جنسیتی معناداردیده نشد.

مقاله حاضر تلاشی در جهت بررسی میزان و عوامل موثر بر احساس آنومی در محیط های کار سازمان های دولتی و ارتباط آن با کناره گیری روانی- اجتماعی کارمندان از کار است. این تحقیق به صورت پیمایشی و با ابزار پرسشنامه و مصاحبه در بین کارمندان 30 سازمان دولتی شهرستان اهواز انجام شده است. روش نمونه گیری خوشه ایطبقه بندی شده و حجم نمونه پژوهش 400 نفر است. نتایج نشان داد میان تمرگزگرایی سازمانی، تحصیلات و سطح پایگاه اجتماعی- اقتصادی با احساس آنومی در کار رابطه مثبت و معنادار و میان فرصت های ارتقاء شغلی و احساس آنومی رابطه منفی و معناداری وجود دارد. نتایج رگرسیون گام به گام نیز نشان داد فرصت های ارتقای شغلی، تحصیلات، تمرکزگرایی سازمانی و پایگاه اجتماعی–اقتصادی به ترتیب موثرترین عوامل تبیین کننده احساس آنومی در کار می باشند و جمعا 40/0 درصد از واریانس احساس آنومی در کار کارمندان را تبیین کرده اند. همچنین میان احساس آنومی کارمندان و کناره گیری روانی و اجتماعی از کار رابطه ای مثبت ومعنادار مشاهده گردید.

در این پژوهش عوامل مرتبط با کارآفرینی دانشگاهی با تاکید بر ارتباط صنعت و دانشگاه با رویکردی تفسیر گرایانه شناسایی شده است. رویکرد پژوهشی به کاربرد شده از نوع روش شناسی کیفی است. داده های این پژوهش با استفاده از روش مشاهده مشارکتی و تکنیک مصاحبه باز و عمیق جمع آوری شده و سپس با استفاده از تکنیک مثلث سازی ترکیب شده اند. روش نمونه گیری مورد استفاده در این پژوهش از نوع نمونه گیری کیفی- هدفمند است و با استفاده از شاخص اشباع نظری تعداد 16 نفر از پژوهشگران و اساتید دانشگاه در حوزه علوم انسانی (علوم مدیریت) به عنوان نمونه پژوهش مورد مصاحبه قرار گرفتند. نگرش و دیدگاه آنها نسبت به چالش ها و راهکارهای بهبود کارآفرینی دانشگاهی با تاکید بر ارتباط صنعت و دانشگاه مورد بررسی قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و نتیجه گیری از یافته های تحقیق از «نظریه زمینه ای» استفاده شده است و به عبارت دیگر در این پژوهش به جای آزمون نظریه و تایید یا رد آن به ارائه نظریه به صورت محدود پرداخته می شود. یافته های اصلی این پژوهش با استفاده از نظریه زمینه ای شامل مقولاتی همچون تحول در نقش دانشگاه ها (پذیرش نقش جدید)، بسترسازی، شبکه سازی، ارتقای بهره وری فعالیت های دانشگاهی، عوامل انگیزشی، فرهنگ سازی و تغییرات مدیریتی است. می توان تمامی مقولات را زیر مقوله کارآفرینی دانشگاهی قرار داد. به عبارت دیگر کارآفرینی دانشگاهی «مقوله هسته» در این نظریه زمینه ای است.

هدف پژوهش حاضر مطالعه ارتباط رفتار شهروندی سازمانی با رضایت شغلی معلمان مدارس دخترانه مقطع متوسطه شهرستان ساوه در سال 1390 است. روش این پژوهش بر اساس هدف، از نوع کاربردی، برمبنای نحوه گردآوری داده ها از نوع توصیفی پیمایشی و بر مبنای نوع داده های استفاده شده از نوع کمی است. جامعه آماری پژوهش شامل 148 نفر از معلمان مدارس دخترانه مقطع متوسطه بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده طبق جدول کرجسی و مورگان، حجم نمونه 108 نفری استخراج گردیده است. جمع آوری اطلاعات به روش میدانی و از طریق پرسشنامه های رفتار شهروندی سازمانی پودساکف و همکاران (1991) که شامل 5 بعد نوع دوستی، وجدان کاری، جوانمردی، نزاکت، و آداب اجتماعی و پرسشنامه رضایت شغلی اسمیت و همکاران (1969)، که شامل 5 بعد ماهیت کار، سرپرستان یا مدیران، همکاران، فرصت های ارتقا و حقوق ومزایاست، صورت گرفته است. ضریب اعتماد با روش آلفای کرونباخ برای رفتار شهروندی سازمانی 86/0 و ضریب پایایی پرسشنامه رضایت شغلی 94/0 محاسبه و اعلام شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش معادلات ساختاری و نرم افزار LISREL 8.8 در دو بخش مدل اندازه گیری و ساختاری انجام شد و این نتایج حاصل گشت: 1. رابطه مثبت و معنی داری بین رفتار شهروندی سازمانی و رضایت شغلی وجود دارد؛ 2. بین رفتار شهروندی سازمانی و ماهیت شغل رابطه معناداری وجود ندارد؛ 3. بین رفتار شهروندی سازمانی و میزان دستمزد، فرصت های ارتقاء سبک مدیریت و ارتباط با همکار، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

این پژوهش باهدف بررسی رابطه بین میزان دینداری والدین با خشونت خانگی آنها نسبت به فرزندان در شهر اهواز اجراگردیده است. روش پژوهش ازنوع پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختروپسر مقطع دبیرستان شهر اهواز و والدین آنها بوده است که با روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای تعداد 384 نفر آنها به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزارسنجش دراین پژوهش پرسشنامه های«کودک آزاری و ضربه (CTQ) برنستاین (1995)، و پرسشنامه انزوای اجتماعی راسل (1976) UCLA)) و پرسشنامه جمعیت شناختی بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها از شاخص های آماری، انحراف استاندارد، ضریب همبستگی پیرسون وتحلیل رگرسیون استفاده شد. براساس یافته های این پژوهش بین کل ابعاد انزوای اجتماعی با خشونت خانگی والدین نسبت به فرزندان، رابطه معنا داری وجود دارد. همچنین مشخص می گردد که بین ابعادروابط و معاشرت با خویشاوندان، روابط و معاشرت با همسایگان وهمچنین بین بعد روابط و معاشرت با دوستان با خشونت خانگی والدین نسبت فرزندان همبستگی مثبت معناداری وجود دارد. همچنین نتایج بدست آمده ازاین پژوهش، حاکی از آن است که بین میزان انزوای اجتماعی با ابعادخشونت خانگی (جسمی، عاطفی، غفلت) والدین نسبت به فرزندان رابطه معناداری وجود دارد ونتایج بدست آمده از رگرسیون چندگانه نیز نشان دادند که بعد روابط و معاشرت با خویشاوندان بیش ترین تاثیر را درتبیین خشونت خانگی نسبت فرزندان داشته است. باتوجه به یافته های موجود این مساله نیازمند توجه هر چه بیشتر خانواده ها و مسئولان برای برنامه ریزی و آموزش مهارت های ارتباطی به والدین در سطح خانوادگی و اجتماعی را نشان می دهد.