فهرست مطالب
مجله عرفانیات در ادب فارسی (ادب و عرفان)
پیاپی 11 (تابستان 1391)
- تاریخ انتشار: 1391/08/05
- تعداد عناوین: 8
-
صفحه 11
آریاییان باستان به دو نیروی راستی و نظم، و دروغ و بینظمی باور داشتند و بعدها این اندیشه در آیین زردشتی گستردهتر شد و همه هستی و اجزا و حوادث آن را دربرگرفت. نواندیشیها و نوآوردههای زردشت و آیینش عاملی بس مهم در سقوط خدایان کهن آریایی و رانده شدن بسیاریشان به حوزه بدی و بینظمی بود. گروهی از خدایان بیرون آمده از جهان خدایی به حماسهها وارد شدند و نقش ضدقهرمانان و گاه قهرمانان را بر عهده گرفتند. در بخشی بزرگ از شاهنامه، از جدال میان نیکی و بدی و ستیز میان نیکان و بدان سخن به میان آمده که همواره با غلبه نیکی بر بدی پایان میپذیرد. با توجه به اهمیت این اثر تاریخی و همچنین اهمیت نگارههای تصویر شده برای آن، در این مقاله سعی شده است وجوه مشترک ادبی و تصویری مظاهر شر در شاهنامه فردوسی بر اساس شاهنامه طهماسبی مورد بررسی قرار گیرد.
کلیدواژگان: اساطیر، شر، شاهنامه، دیو، اژدها، ضحاک -
صفحه 37
مقوله«سماع» از بحث برانگیزترین مفاهیم حوزه عرفان و تصوف اسلامی است. این واژه فراتر از معنای قاموسی خود، در معنی اصطلاحی، جایگاه ویژهای در پهنه معارف و تعالیم اسلامی و ایرانی یافته است. در مثنوی معنوی که حاصل جوششهای معرفتی حضرت مولاناست، این مهم به فراخور داستانهای آن مورد توجه قرار گرفته است و نیمی از موارد کاربرد «سماع» در معنای اصطلاحی آن میباشد. از دیگر سو در کتاب ارزشمند اللمع، که یکی از منابع معتبر و متقدم تصوف اسلامی و تالیف ابونصر سراج طوسی«طاووس الفقراء» است، شاهد هستیم که مساله سماع در دو جای مجزا و در زمره یکی از قابل اعتناترین مسایل حوزه دین و عقیده مورد بحث قرار گرفته و حتی بخش دهم کتاب را نیز منحصرا به خود اختصاص داده است. در همین راستا، ما در این جستار، نحوه نگرش این دو اندیشمند بزرگ اسلامی و ایرانی را در دو عصر مختلف در باب مساله«سماع» بررسی کردهایم.
کلیدواژگان: سماع، مولوی، سراج، مثنوی، اللمع -
صفحه 65
سخن گفتن در مورد عروج آسمانی آخرین سفیر الهی، اگرچه محال نیست، اما بس مشکل مینماید، سفری که در جهانی فراتر از زمان و مکان اتفاق افتاده است. معراج داستان سفر انسان به عالم ملکوت است. انسانی که شاه بیت غزل آفرینش است و آفریدگار هستی پس از خلقتش خود را با صفت احسنالخالقین ستود. موجودی شگفتانگیز و دو بعدی، از سویی آسمانی و از دیگر سو زمینی و پیوسته درصدد بازگشت به خاستگاه اصلی خویش، زیرا مرغ باغ ملکوت است نه از عالم خاک. شاعران فارسی زبان که به موضوع معراج توجه ویژه کردهاند. آنها با بهرهگیری از قریحه سرشار، استعداد، درک و باورهای دینی خود و با تاثیرپذیری از قرآن کریم، اعتقادات خردپسندانه و اندیشههای متعالی خویش را در زمینه معراج در قالب اشعاری دلنشین و جاودانه ارایه نمودهاند. برآنیم تا در این مقاله به منظور آشنایی بیشتر با افکار، عقاید و بینش گویندگان فارسی زبان درباره این معجزه الهی، جلوههایی از تاثیرات گوناگون معراج را بر شعر فارسی نشان دهیم.
کلیدواژگان: معراج، پیامبر اکرم، معراج نامه ها، شعر فارسی -
صفحه 89
هدف مقاله حاضر آن است تا نشان دهد اولا خوابها و رویاها چون از یک منبع اصیل و کهن تغذیه میشوند و از یک زمان اسطورهای میآیند و از طرفی به دلیل داشتن صبغه روحانی و معنوی، با ارزش هستند، بنابر این بر خلاف تصور عوام، مهمل و بیهوده نیستند بلکه مشحون از ارزشها و آموزههای اخلاقیاند همچنین دارای کارکردها و تاثیراتی در زمینه های مختلف میباشند. ثانیا بسته به نوع خواب، مفهوم خوابها متفاوت است. اگر خواب از نوع اضغاث احلام باشد، عوامل مختلفی در ایجاد و شکلگیری آن سهیماند، از جمله بازتابی از فعالیتهای روزانه میتواند باشد که در اینصورت تعبیری برای آن نباید قایل شد و اگر خواب از نوع رویای صادقه باشد حتما تعبیر و تاویل دارد و هدف و منظوری از شکلگیری آن در پس پرده وجود دارد و حامل پیامی از طرف نیروهای ناخود آگاه و ملکوتی ما میباشد که لزوما وظایفی را برای ما ایجاد میکند. همچنین در این مقاله نشان داده میشود که تحریف و تفسیر به رای، خواب را از اصل خود و تاثیر به حق آن تغییر نمیدهد.
کلیدواژگان: خواب و رویا، خیال، وحی، مکاشفه، الهام، اسطوره -
صفحه 119
منزوی از مبتکران اصلی غزل نو است که ضمن در نظر داشتن ارزشها، قابلیتها و ویژگیهای برجسته و منحصر به فرد شعر کلاسیک، اشعار خود را به بسیاری از ظرافتها، تکنیکها و ویژگیهای مطرح در شعر نو آراسته است. وی در سرودن غزلهای خود از شگردها و نوآوریهایی بهره گرفته که سبب تمایز با غزل غزل سرایان سنتی و پیدایش شیوهای تازه در غزل شده است. در این مقاله به بررسی نوآوریها و ویژگیهای خاص اشعار او پرداخته شده است.
کلیدواژگان: شعر، غزل، واژه، نوآوری، حسین منزوی -
صفحه 143
خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی یکی از شاعران برجسته ادب پارسی است که بهویژه در نیم قرن اخیر به شاعر طراز اول ایران ارتقاء یافته است. بی تردید ، دیوان حافظ یکی از بینظیرترین یادگارهای ادبیات کهن ایران است که در کنار دیگر متون نظم و نثر فارسی همچون شاهنامه فردوسی، کلیات سعدی، مثنوی و غزلیات مولانا و خمسه نظامی که به راستی ارکان قومیت و ملیت ایرانی هستند بر تارک یادگارهای ادبیات کهن جهان میدرخشد . کاوش و نگرش هستی شناسانه حافظ در چند قرن گذشته از چنان انسجام، استحکام و استواری برخوردار است که هنوز هم کند و کاوهای جامعه شناختی، فلسفی، ادبی و... در دیوان این شاعر بزرگ فارسی پایان نیافته است. در مقاله حاضر به شیوه تحلیلی توصیفی با نگاهی متفاوت، غزلیات حافظ بر مبنای نگرش هنر عرفانی- اسلامی در پنج مقوله نگرش آیهای، نگرش تسبیحی، عدل در دستگاه هستی، تصویر ایده آل از جهان سرمدی، مدینه فاضله و جایگاه انسان در عرفان ناب اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
کلیدواژگان: عرفان اسلامی، نگرش آیه ای، نگرش تسبیحی، عدل، جهان سرمدی، مدینه فاضله، انسان و حافظ -
صفحه 167
عرفان احساس عمیق خداوند در درون خویش و تسلیم شدن و عشق ورزیدن به او با جان و دل است . سنایی و مولوی از بزرگترین عارفان و مجذوبان دریای عشق الهی هستند. سنایی پدر شعر عرفانی فارسی است که برای نخستین بار مضامین عرفانی را با فرهنگ عامیانه و حکایات تمثیلی درآمیخته و اکثر آموزههای صوفیانه را با بیانی زیبا ارایه نموده است و مولانا پارسایی عاشق پیشه، پاکباز و سرانداز است که سالها اسیر بود و به برکت آن، ترک اختیار کرد و نوای بینوایی سر داد . این مقاله به بررسی اصطلاحات عرفانی مشترک (عشق، فنا، بقا، کشش و کوشش، تجلی، معرفت، وحدت وجود، خوف و رجا، مشاهده و محبت) در حدیقه الحقیقه سنایی و مناقب العارفین افلاکی میپردازد.
کلیدواژگان: حدیقه الحقیقه، مناقب العارفین، عرفان -
صفحه 190
آرمانشهر یا نیک شهر و دنیای وارونه آن یعنی پاد آرمانشهر یا آنچه گاه از آن با عنوان پلید شهر و دوزخ شهر نام می برند همواره به عنوان یکی از دغدغههای صاحبان خرد و اندیشه و خاصه ادیبان و شاعران بوده و حضوری پررنگ در متون ادبی داشته است. نگارندگان در این مقاله به بررسی دو مفهوم آرمانشهر و پاد آرمانشهر در شعر دو تن از شاعران نوپرداز معاصر، سهراب سپهری و طاهره صفارزاده پرداختهاند. به این منظور ابتدا به تبیین این دو واژه پرداخته و تاریخچه ای از حضور آن ها در متون ملل مختلف را یادآوری می کنند سپس به تحلیل اشعار سهراب سپهری در جهت واکاوی اندیشه آرمانشهر در شعر او پرداخته و در ادامه پاد آرمانشهر مرحوم طاهره صفارزاده را در اشعار او نشان می دهند. از دیگر اهداف این مقاله نگاهی غیر مستقیم به نقاط اشتراک و افتراق در دنیای مطلوب دو شاعر است
کلیدواژگان: آرمانشهر، پاد آرمانشهر، سهراب سپهری، طاهره صفارزاده
-
Page 11
Ancient Aryans believed in two types of power, honesty and regularity,and dishonesty and irregularity. This idea was popularized by Zoroastrianism and included all being and its components and events. Zoroastrian innovations was a very important factor in the ancient gods, falling down and being driven to dishonesty and irregularity.A number of driven gods from godhood world , had entered epics and played the role of and sometimes prctagonist. Most of Shahnameh, deals with war between honesty and dishonesty that always terminated by victory of honesty against dishonesty. Regarding importance of this historical literary work and the importance of its miniatures this article has attempted to study common literary and miniatures of dishonesty symbols in Shahnameh based on Tahmasebi’s shahnameh.
Keywords: Myths, Evil, Shahnameh, Demon, Dragon, Zahhak -
Page 37
Moreover, in the valuable book of "Alloma'a", the work of Abu Nasr Sarraj Toosi (Tavoos Alfoghara'a) ,as one of authentic and ancient sources of Islamic Sufism, we also see that "Sama'a" has been discussed in two separate places as one of the most reliable categories in the religion domain in a way that it has wholly covered Chapter 10 of the mentioned book. In this research, we have studied the stances of two Islamic and Iranian distinguished scholars on "Sama'a" in two distinct ages.
Keywords: Sama'a, Mawlavi, Sarraj, Masnavi, Alloma'a -
Page 65
Although speeking about celestial ascension of the latest prophet is possible, but it seems so difficult. A travel as if has happened in a universe beyond time and place. Ascension is the story of traveling of mankind to the celestial world, a mankind who is the best creature of the universe, and God the creator of being, after his creation, named himself with this adjective: “the best of creators”. A person who is surprising and two dimentional, from the one hand is celestial and from the other hand telluric, and continuously wishes to return to his original origin, because he belongs to another world. The Persian poets who have particularly concerned the subject of heavenly ascension. have offered their own intellectual beliefs and exalted thoughts in the form of agreeable poems using enormous talent, understanding and religious beliefs and the influence of the Holy Koran. We also attempt to show some of the various effects of heavenly ascension on the Persian poem for much familiarity with the Persian poet’s thoughts, beliefs and insights about this divine miracle.
Keywords: Heavenly ascension, Holy prophet (p.b.u.h), heavenly ascension accounts, Persian poem -
Page 89
The purpose of this paper is firstly to show that dreams are not futile, because they are fed from a noble and ancient source on the one hand, and come from a mythical time and on the other hand. They are having a spiritual color and they are valuable. So unlike vulgar imaginations, dreams are not meaningless and futile. But the dreams are full of moral values and teachings. And also dreams have effects on different functions, including changing the character, views, and consequently dreams change the life principles. Secondly, it is shown that, depending on the dreams, the concepts of them are different. If the dream is the Azghas Ahlam type, various factors are involved in creating and shaping it, so it can be the reflection of daily activities. If your sleep is a kind of Sadegheh, then there is surely interpretation of it. And the purpose of dream is beyond its the formation and carries a message from the unconscious that necessarily assign duties to us. In this article it has also been shown that the distortion and individual inter pretation of dream do not change the truth of it.
Keywords: Sleep, dream, Imagination, revelation, apocalypse, inspiration, legend -
Page 119
Monzavi is a one of the main innovators of new Lyric considering the values, outstanding and unique capabilities of classical poetry, he has ornamented his poetry with the techniques and delicacies of the modern Poetry. In composing his sonnet, he has used the techniques and innovations which distinguish the appearance of tradional Lyricisin and created lyric poem in a new Way of singing. This article intends to review innovations and special features of his poems
Keywords: poetry, sonnet, innovation -
Page 143
Shams Al-Din Mohammad Shirazi is one of the famous poets in the Persian literature. He has been known as the leading poet of Iran, especially in the recent half century. Undcubtedly, Hafez’s work is one of the unparalled ancient literary monuments of Iran that stands out to gether with other Persian verse and prose texts such as Ferdowsi’s shahnameh, Sa’di’s works, Moulana’s couplets and sonnets as well as Nezami’s Khamseh-that are the pillars of Iranian ethnicity and nationality- among the world’s ancient literature. Hafez’s ontological seeking and attitude, in some centuries ago, have been so souns, Vigor, and unified that give way for further sociological, philosophicas, and literary studies in the work of this great Persian poet, In the present article, using analytical-descriptive method. And via a different angle of vision, Hafez’s sonnets have been analyzed relying on Islamic art focusing on the five categories of Quranic verse attitude, praising attitude, justice in being system, an ideal picture of the eternal world, utopia, and the place of human in the pure Islamic Gnosticism.
Keywords: Islamic Gnosticism, Quranic verse attitude, praising attitude, justice, eternal World, utopia, human, Hafez -
Page 167
Theosophy is a deep sense of God in humble person inside and submitting to Him and adoration to Him heartedly. Sanaei and Molavi are of the greatest theosophists and fascinated by the devine love. Sanaei is the father of theosophical literature in Persian poem that for the first time has compounded theosophical purports with slangy culture and allegorical tales and has presented most of the teachings of Sufism with a beautiful expressions and Molana is a lovelorn pious highborn, and humble person who was a slave of love and left his liberty and sang a pauper song for many years. This paper is purposed to study the common terms of theosophy (including love, doom, perpetuity, inducement and attempt, manifestation, pantheism, scare and hope, observation and amour). In Sanaei’s Hadiqat-ol-haqiqeh and Aflaki’s Manaqeb-ol-Arefin.
Keywords: Hadiqat-ol-haqiqeh, Manaqeb-ol-Arefin, theosophy -
Page 190
Utopia" or "My City" and the inverted world of the "anti-utopia" or what is sometimes known as "city of evil" and "Hell Town" brand name, always as one of the concerns of the thinkers, Literary men and poets has been present in literary texts. This article reviews the concept of "utopia" and "anti-utopia" in, two of the modern contemporary poets, "Sohrab Sepehri" and "Tahere. Safarzadeh" deals. To do this, first the explanation of these two words and a history of their presence in the texts of different nations have been dealt with. That we have analyzed the poems of Sohrab Sepehri regarding the idea of searching for utopia, and continued to deal with anti-utopia in Late Tahere Saffarzadeh’s Poems. The final purpose of the article has been an indirect glance at the similarities and differences between the favorite world of the two poets.
Keywords: utopia, antiutopia, Sohra Sepehri, Tahera Saffar zadeh