فهرست مطالب
فصلنامه نگرش های نو در جغرافیای انسانی
سال ششم شماره 1 (پیاپی 21، زمستان 1392)
- تاریخ انتشار: 1392/10/28
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحه 1
امروزه با افزایش شدید جمعیت و گسترش گرایش به زندگی شهری یکی از چالشهای فرآروی بشردر قرن بیست و یکم جستجو برای یافتن فرم شهر ایده آل است.یعنی آن شکل از شهر که بتواند هم امتیازات تکنولوژیک و هم روحیه سالم زندگی را بر اساس ایدههای روشنفکرانه عدالت اجتماعی بیان کند.هدف اصلی این مقاله بررسی روند توسعه فیزیکی شهر قروه طی یک دوره ده ساله میباشد. روش تحقیق در مقاله حاضر توصیفی-تحلیلی بوده که دادهها و اطلاعات از طریق مطالعات ثانویه و اسنادی گردآوری شده است. شهر قروه دارای 28 محله است که توسعه فرم شهر با توجه به شاخصهای تراکم کاربری تجاری، سطح اشغال، تراکم ساختمانی، تراکم جمعیت در طی یک دوره ده ساله 1375 تا 1385 با استفاده از مدل موران مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی است که شکل شهر قروه اگرچه به صورت فشرده است اما روند توسعه به صورت بسیار آرام در حال گسترش به شکل پراکنده است. به نظر میرسد جلوگیری از توسعه ساخت و سازها در حومه شهر در صورت وجود زمین بایر در داخل شهر، وضع قوانین مناسب در رابطه با توسعه شهر و نظارت موثر بر اجرای این قوانین، ایجاد حریم حفاظتی در اطراف شهر از رشد ناموزون شهر جلوگیری خواهد نمود.
کلیدواژگان: گسترش فیزیکی، فشرده، پراکنده، موران، قروه -
صفحه 13
تبلور یافتن گردشگری به عنوان یک نیاز، تبدیل شدن آن به عنوان بزرگ ترین صنعت خدماتی جهان و تخصصی شدن گردشگری این فرصت را فراهم کرده تا هر مقصدی جهت بهره جستن از منافع حاصل از گردشگری امیدوار باشد. اما مسلما این کار بدون شناسایی عوامل تاثیرگذار و برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک، امکان پذیر نخواهد بود. در این پژوهش با تاکید بر موضوع مدیریت استراتژیک و استفاده از تکینک SWOT به عنوان یکی از تکنیکهای برنامه ریزی استراتژیک، استراتژیهای مناسب جهت توسعه گردشگری در منطقه نمونه بازفت انتخاب گردید. رویکرد حاکم بر پژوهش توسعه ای و روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و علی میباشد. به طوری که، ابتدا متغیرهای مختلف محیط داخلی مورد بررسی قرار گرفت و قوتها و ضعفهای موجود شناسایی شد. سپس به منظور تعیین فرصتها و تهدیدهای موجود، متغیرهای مختلف محیط خارجی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با استفاده از اطلاعات حاصله و ماتریس استراتژیک SWOT موقعیت منطقه نمونه انتخاب شده، شناسایی و استراتژیهای مناسب انتخاب شد. که در نتیجه استراتژیهای SO7 با استراتژی (آماده سازی و معرفی جاذبههای تاریخی- فرهنگی و طبیعی منطقه بازفت، به عنوان قطب گردشگری و فراهم آوردن امکانات و تسهیلات خدماتی و رفاهی مناسب برای جلب رضایت گردشگران)، با امتیاز 74/25، استراتژی WT2 با استراتژی (بهره گیری از خدمات تخصصی شرکتهای مهندس مشاور متخصص در امر برنامه ریزی و مدیریت)، با امتیاز 40/25 و استراتژی ST3 با استراتژی (توسعه گردشگری مبتنی بر مزیتهای نسبی و رقابتی منطقه نمونه بازفت)، با ضریب اولویت 55/24 به عنوان بهترین استراتژیهای توسعه گردشگری منطقه بازفت انتخاب شدند.
کلیدواژگان: استراتژی، برنامه ریزی استراتژیک، مناطق نمونه گردشگری، ماتریس SWOT، منطقه نمونه بازفت -
صفحه 31
سیاست خارجی هر کشوری تا حدود بسیار زیادی ریشه در مشخصههای ژیوپلیتیکی آن کشور دارد. برخی از کشورها بواسطهی وسعت زیاد، شکل خاص و یا موقعیت ژیوپلیتیکی منحصر به فرد دارای اهمیتی بالاتر نسبت به کشورهای دیگر هستند. این موقعیت ژیوپلیتیکی میتواند در قالب استقرار یک کشور در سرزمین مرکزی یک منطقه و حتی جهان و یا قرار گیری یک کشور در منطقه حایل بین قدرتهای منطقهای و جهانی باشد. گاهی ادامهی فضایی قومیتها و مذاهب در درون چند کشور همسایه و سیاسی شدن آنها نیز باعث شرایط فوق العادهی یک کشور میشود. در اینجا نگارندگان درصدد هستند تا رفتارهای کشور عراق در قبال همسایگانش را از سال 2003 به بعد را براساس عوامل ژیوپلیتیکی مورد تحلیل قرار دهند. در این راستا این سوال اساسی مطرح میگردد که چه عوامل ژیوپلیتیکی و چگونه سبب شکل دادن به رفتارهای سیاست خارجی عراق در قبال کشورهای همسایه از سال 2003 به بعد میشوند؟ این مقاله به شیوه ای تحلیلی- توصیفی نگاشته شده است.
کلیدواژگان: رفتار شناسی، ژئوپلیتیک، سیاست خارجی، عراق، کشورهای همسایه -
صفحه 53
امروزه با ورود به هزاره سوم و ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات، ایجاد شهر الکترونیک و قدم گذاشتن در مسیر فناوری اطلاعات یک فرصت انکار ناپذیر است. از طرف دیگر با افزایش جمعیت، فقر و روند رو به رشد شهرنشینی، نیازها و معضلات انسان و محیط زیست او نیز پیچیده تر گردیده است که در پاسخ به این نیازها، از ابزارها و روش های مختلفی استفاده شده است و در این میان مفهوم توسعه پایدار از توجه بیشتری برخوردار شده است. تکنولوژی و فناوری اطلاعات به عنوان یکی از روش های نوظهور، قابلیت حل بسیاری از معضلات شهرهای امروزی را در راستای رسیدن به شهری با معیارهای توسعه پایدار را دارا میباشد. در این راستا، در مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، سعی شده است ابتدا به بررسی مهمترین مسایل مرتبط با اولویتهای استقرار شهر الکترونیک در توسعه پایدار شهری با استفاده از منابع کتابخانه ای، مصاحبه و پرسشنامه پرداخته و سپس با توجه به ویژگیهایANP، داده ها و اطلاعات اولیه طبقه بندی و به تبع آن مدل مفهومیANPتدوین گردد. مدل ANPدرمقاله حاضر، شامل 3 خوشه (معیار/گروه) و 1 خوشه با عنوان گزینهها (بافتهای مورد مطالعه)، 2 گزینه (نود/زیرگروه) می باشدکه با استفاده از نرم افزارSuper decision تولید شده و نتایج بررسیهای میدانی در نرم افزار شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهدکه درخوشه مولفههای استقرار شهر الکترونیک، نود «زیرساخت الکترونیک» (با امتیاز نرمال 287/0)، درخوشه توسعه پایدار، نود «ارتقا کیفیت زندگی» (با امتیاز نرمال 23/)0 و در خوشه دستاوردهای شهر الکترونیک، نود «دسترسی به خدمات» (با امتیاز نرمال 18/0 و توزیع عادلانه خدمات با امتیاز نرمال 16/0)، در اولویت قرار دارند و در نهایت بر اساس ارزیابی کلی مدل، بافت طراحی شده (با وزن نرمال 49/.)، بافت سنتی (با وزن نرمال 22/0)، بافت روستایی (با وزن نرمال 15/0) و بافت حاشیه ای با وزن نرمال (14/0)، از لحاظ استقرار شهر الکترونیک در توسعه پایدار شهری در اولویت هستند
کلیدواژگان: توسعه پایدار شهری، شهر الکترونیک، شهر تبریز، مدل ANP -
صفحه 71
جوهر برنامهیزی و مدیریت گردشگری شهری شناسایی منابع و عوامل موثر در توسعه ی گردشگری و استفاده بهینه و پایدار از آنها است، که در راستای تامین نیازهای فراغتی عامه شهروندان و بازدید کنندگان در مقیاس محلی، ملی و فراملی به کار می رود. یکی از مهمترین عوامل مذکور شرایط آسایش اقلیمی جهت گردشگری در فضای باز شهری میباشد. لذا با توجه به اهمیت آن جهت گردشگران و برنامهریزان گردشگری با کمک پهنه آسایش بیوکلیمایی به پهنه بندی شهرستانهای استان سمنان،همچون سمنان، شاهرود،دامغان،گرمسار و مهدی شهر پرداخته شد که درمیان شهرستانهای استان،شهرستان مهدی شهر به دلیل ویژگیهای جاذبههای طبیعی گردشگری خاص خود و همچنین به دلیل مطالعه کمتر در مورد آن بعنوان پایلوت و تاکید این مقاله انتخاب شد.هدف از این مقاله بررسی شرایط اقلیمی شهر مهدی شهر از لحاظ آسایش حرارتی جهت توسعه گردشگری در ماهها و فصول مختلف سال از منظر اکوتوریسم است. در این مطالعه با استفاده از پارامترهای مهم اقلیمی (دما،رطوبت نسبی،باد،تابش، ساعات آفتابی و...) مستخرج از سالنامه آماری ایستگاه هواشناسی مهدی شهر(1389-1375)(سازمان هواشناسی کشور1390) و شاخصهای زیست اقلیمی بیکر، ماهانی و ترجونگ و اولگی شرایط آسایش حرارتی منطقه در ماهها و فصول مختلف سال در فضای آزاد استان سمنان در قالب نقشه با کمک نرم افزارهای سیستم اطلاعات جغرافییای تهیه و تحلیل شد. نتایج شاخصهای مورد استفاده نشان داد که در مهدی شهر از ماه فروردین لغایت آبان ماه (8 ماه از سال) دارای شرایط بهینه برای گردشگری در طبیعت و فضای آزاد از نظر آسایش حرارتی در ساعات شب و روز میباشد. هر چند که دو ماه تیر و مرداد به علت افزایش نسبی درجه حرارت این شهر دارای روزهای گرم میباشند اما وزش نسیم محلی کوه به دشت در طول ساعات شب و دشت به کوه در طول روز این وضعیت را به حد آسایش و قابل تحمل تبدیل میکند.همچنین در فروردین ماه و آبان ماه شرایط آسایشی در فضای آزاد بسیار خنک بوده که با پوشش لباسهای مناسب فصول مذکور این شرایط تعدیل مییابد.
کلیدواژگان: گردشگری شهری، شرایط اقلیمی، مهدی شهر، شاخص آسایش حرارتی -
صفحه 85
استان گیلان در مناطق شمالی کشور واقع شده است. این استان مهد تمدن طبری شناخته میشود که طی کشفیات صورت گرفته در سالهای گذشته آثار بسیاری از مجموعههای تاریخی و باستانی استان بدست آمده است که به عنوان گنجینههای تاریخی و فرهنگی کشور شناخته میشوند. لذا آشنا ساختن مردم با چنین میراثهای فرهنگی- هنری افتخارات و تمدن گذشته و تقویت حس وطن پرستی و غرور ملی از طریق ایجاد موزه امکانپذیر میباشد. با توجه به اینکه موزه یکی از زیر ساختهای گردشگری و لازمه توسعه آن به حساب میآید لازم به نظر میرسد در چارچوب سیاستهای توسعه گردشگری کشور و افزایش درآمدهای ناشی از گردشگری در مقایسه ملی و منطقهای نسبت به مکانیابی، تاسیس و احداث موزهها همت گماشت. این پژوهش با استفاده از روش اکتشافی- تحلیلی با هدف مکانیابی موزه منطقهای اقدام به تعیین مکان مناسب جهت احداث موزه در منطقه مورد مطالعه کرده است. بدین جهت از مهمترین عوامل و فاکتور مکانیابی و نحوه جایگزینی موزه در سطح شهر و منطقه نحوه تعامل و ارتباط مجموعه با کاربریهای شهری در مقیاس میانی و کلان منطقه و کشور میباشد. بنابراین در مقاله حاضر مطالعاتی مدون و سیستماتیک در سطح منطقه و سپس شهر منتخب بر اساس اصول شهرسازی و برنامه ریزی شهری از یک طرف و نیازها و ملزومات مجموعه موزه از طرفی دیگر صورت گرفته است تا بدین طریق مکانی مناسب جهت اختصاص به ساخت موزه بدست آید. بررسی ما نشان داد که در استان گیلان، شهرهای رشت و بندر انزلی شرایط مطلوبتری برای ایجاد موزه دارند و در ادامه تحلیلهای مکان درون شهری مشخص شد که منطقه غربی شهر رشت به لحاظ ایجاد موزه منطقهای از مطلوبیت بیشتری نسبت به سایر مناطق شهر برخوردار است.
کلیدواژگان: مکانیابی، موزه منقطه ای، استان گیلان، توریسم، میراث فرهنگی- هنری -
صفحه 103
شهرکهای صنعتی پدیدهای هستند که بعد از جنگ جهانی دوم در پاسخ به نیازهای صنایع به ویژه صنایع سبک، توسعه و گسترش یافتند. در آن زمان، بسیاری از فعالیتهای صنعتی در مناطق قدیمی و در محدودههای مرکزی شهرها مستقر بودند. اما جهت تامین نیازهای مصرفی جدید مناسب نبودند. از این رو و با توجه به قیمت اراضی شهری، شهرکهای صنعتی به جای استقرار در مناطق پرجمعیت و غیر همگون از نظر شهرسازی، در خارج از شهرها در اراضی متناسب با این گونه فعالیتها به وجود آمدند. طبق تعریف، شهرک صنعتی مکانی است دارای محدوده و مساحت معین که طبق ضوابط و اصول مکانیابی و بر اساس استراتژی توسعه شهرکهای صنعتی انتخاب میشوند. عناصر اصلی که در این مکانیابی باید مد نظر قرار گیرند، عبارتند از: وضعیت زمین، سازگاری کاربریهای داخل شهرک صنعتی، سازگاری شهرک صنعتی با محیط اطراف، کاربری صحیح صنعتی به منظور کاهش آلودگیهای زیست محیطی، مشخصات جغرافیایی و ویژگیهای طبیعی منطقه و زمین شهرک، شرایط اقلیمی منطقه، مطالعات اجتماعی از نظر در دسترس بودن نیروی کار، وضع اقتصادی بازار و ارتباطات.هدف این پژوهش بررسی و ارزیابی مکانیابی شهرک صنعتی شیروان با توجه به معیارها و استانداردهای موجود بخصوص از دیدگاه زیست محیطی میباشد.روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی بوده و ابزار تحقیق شامل جداول،بانک اطلاعاتی سازمان محیط زیست و...و نقشهها و عکسهای مورد نیاز میباشد. بر این اساس اطلاعات مورد نیاز شهرک صنعتی مذکور بر اساس معیارهای طبیعی، جمع آوری گردید و سپس با استفاده از نرم افزار GIS نقشههای مورد نیازدر غالب زیر معیارهای مختلف ؛ طراحی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. سپس با تلفیق نقشه نهایی زیرمعیارها مشخص گردید که درمکان گزینی و مکانیابی شهرک صنعتی شیروان اصول و استانداردهای مکانیابی مجتمعهای صنعتی رعایت گردیده است.
کلیدواژگان: شهرک صنعتی، واحد صنعتی، GIS فازی، مکانیابی -
صفحه 115
فراهم نمودن امکانات و خدمات مورد نیاز شهروندان ساکن در مناطق شهری لازمه رسیدن به توسعه پایدار شهری است. ساماندهی مکانی و فضایی فعالیتها و عملکردهای شهری بر اساس خواستهها و نیازهای جامعه شهری، هسته اصلی برنامه ریزی شهری را تشکیل میدهد. هدف این پژوهش سطح بندی مناطق شهری کلانشهر اهواز از نظر میزان دسترسی ساکنین به خدمات و امکانات شهری با بهره گیری از مدل تاپسیس است. پژوهش انجام شده از نوع کمی و توصیفی- تحلیلی است. که جهت سنجش میزان دسترسی ساکنین به امکانات و خدمات مورد نیاز، ابتدا سرانه وضع موجود هر یک از کاربریهای خدمات شهری استخراج گردید. سپس با بهره گیری از مدل تصمیم گیری چند شاخصه تاپسیس به سطح بندی مناطق شهری اهواز پرداخته شد. نتایج حاصل حاکی از آنست که در بین مناطق شهری کلانشهر اهواز از نظر میزان دسترسی مردم به امکانات و خدمات شهری تفاوت فاحشی برقرار است به گونه ای که بین منطقه 4 بعنوان منطقه توسعه یافته تر و منطقه 1 بعنوان محروم ترین منطقه تفاوت محسوسی وجود دارد. براساس نتایج حاصله مناطق هشت گانه اهواز به سه گروه برخوردار ، نیمه برخوردار و محروم طبقه بندی شدند. در سطح برخوردار ،منطقه 4 با اختلاف زیاد ، در سطح برخوردار 5 منطقه و در سطح محروم یعنی پایین ترین سطح توسعه مناطق 1 و 7 قرار گرفته اند که جزء مناطق مرکزی شهر محسوب میشوند.
کلیدواژگان: سطح بندی، کاربری زمین، ناطق شهری، مدل TOPSIS، اهواز