فهرست مطالب
نشریه تاریخ و فرهنگ
سال چهل و ششم شماره 1 (پیاپی 92، بهار و تابستان 1393)
- تاریخ انتشار: 1393/06/17
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 9-25داستان مشهور ارینب را اگرچه اصلی درست نیست، اما نویسندگان و بخصوص ادیبان دوره های مختلف در آثار خود روایت کرده اند. در این مقاله روایت این داستان، دوره به دوره دنبال و آشکار شده که افسانه ارینب همانند دیگر افسانه ها از این سده تا آن سده و از این کتاب تا آن کتاب تغییر کرده و شاخ و برگ هایی تازه یافته است. آنچه عرضه خواهد شد، تحول داستان ارینب است؛ از روایت چند صفحه ای الامامه و السیاسه تا تبدیل آن به دفترهای مستقل داستان و دیوان های مفصل شعر و نقش مهم و برجسته ادیبان و شاعران در این زمینه.
کلیدواژگان: افسانه ارینب، الامامه و السیاسه، ابن حجه حموی، روضه الشهدا، تسبیح کربلا، زین العابدین رهنما، کرشمه خسروانی -
صفحات 27-56در این مقاله به بررسی شاخصه های محلی نگاری خراسان در دوره معاصر پرداخته می شود. این شاخصه ها در سه مولفه مورخ، موضوع و انتشار مورد تبیین قرار می گیرد. به منظور تشریح مولفه ها از آمار کمی و تحلیل کیفی استفاده شده است. آمارهای گردآوری شده به روش کتابخانه ای و آرشیوی و بر اساس اطلاعات موجود در پایگاه های کتابشناختی و کتابشناسی ها تهیه شده است. اهمیت این تحقیق از آن روست که تاکنون به تاریخ نگاری محلی خراسان در دوره معاصر با مولفه های تبیین شده، پرداخته نشده است و بیشتر به تک نگاری های موضوعی درباره کتابها و برخی موضوعات سیاسی واجتماعی توجه شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که سه عامل آستان قدس رضوی، مشهد و هویت تاریخی خراسان در کنار برخی از حوادث مانند انقلاب اسلامی و جنگ بر شاخصه های تعریف شده، تاثیر مستقیم گذاشته است.
کلیدواژگان: تاریخنگاری محلی، خراسان، مشهد، آستان قدس رضوی -
صفحات 58-84
الطبقات الکبری اثر محمد بن سعد بصری (د230ق) از کتاب های مهم و کهن درشرح حال پیامبر (ص)، صحابه، تابعین و روات حدیث تا آغازین سال های سده سوم هجری است. پژوهش حاضر با بررسی موردی زندگانی امام علی علیه السلام در این کتاب، به تبیین تفاوت گزارشهای محدثان و مورخان درباره حوادث صدر اسلام اختصاص دارد. یافته های آن نشان می دهد که ابن سعد به عنوان یک محدث- مورخ به سبب پایبندی به رعایت ضوابط و باورهای اهل حدیث، در توضیح وقایع صدراسلام، گاه سیر حوادث را به گونه ای متفاوت از مورخان نشان داده است.
کلیدواژگان: تاریخنگاری، اصحاب حدیث، ابن سعد، الطبقات الکبری، علی (ع) -
صفحات 85-108
تمامیت، از جمله مفاهیم بنیادین در حوزه میراث فرهنگی است و اهمیت شناخت این مفهوم و بررسی جایگاه آن در مبانی فلسفی حفاظت تا بدانجاست که نیل به تمامیت از جمله معیارهای اساسی حفاظت مطلوب آثار تاریخی معرفی شده است. تمامیت در دوره های مختلف تاریخی همواره مطرح بوده لیکن به دلیل تعابیر و برداشت های متفاوت از این مفهوم، در هر دوره با معانی گوناگونی به کار رفته است. این مقاله با هدف یافتن پاسخ برای این پرسش که جایگاه مفهومی تمامیت به عنوان یکی از اصول اساسی میراث فرهنگی در تئوری حفاظت چیست و چه روندی را از قرون وسطی تا دوره معاصر طی نموده است و همچنین به طور کلی مبحث معنا و ارزش در مبانی فلسفی حفاظت و نیز در مقوله تمامیت، چه نقشی داشته، صورت گرفته است. از خلال بررسی منابع و اطلاعات، نتایج به دست آمده نشانگر حدود معنایی، جایگاه و میزان اهمیت تمامیت در بستر تاریخی حفاظت بوده و مشخص می سازد که این مفهوم، یکی از اصول اساسی است که در کلیه حوزه های میراث فرهنگی، بایستی همواره مورد صیانت قرار گیرد، تا بدان جا که خدشه دار شدن این مهم سبب کاهش میزان ارزشمندی اثر شده و تنها راه حفظ ارزش های جهانشمول، حفظ تمامیت آن است.
کلیدواژگان: میراث فرهنگی، ارزش، تمامیت، مبانی فلسفی، حفاظت -
صفحات 109-130
مسجد از مهمترین بناهای مذهبی در معماری اسلامی است که نقش مهمی در حیات فرهنگی، اجتماعی و مذهبی مسلمانان دارد. از آنجا که مسجد، خانه خدا و محل راز و نیاز مسلمانان با خداوند است، حکمرانان مسلمان در تلاش بودند مساجدی را احداث یا بازسازی کنند. آنان برای تزیین و زیبا سازی مادی و معنوی آن از هنرمندان و خطاطان بهره گرفتند و این گونه هنر خوش-نویسی در قالب کتیبه های تزیینی در معماری مساجد و بناهای مذهبی با کارکرد زیباشناختی و اعتقادی به کار گرفته شد. در دوره تیموری که به لحاظ معماری و هنر یکی از دوره های پررونق اسلامی است، در تزیین مساجد، از هنر خوشنویسی در استفاده زیادی شد. مسجد شاه یا امام از آثار دوره تیموری در مشهد است که در جنوب غربی مسجد گوهرشاد و در امتداد بازار زنجیر سابق قرار دارد. این مسجد، از جمله مساجد آرامگاهی دوران تیموری است که در فضای درونی و بیرونی آن مجموعا 21 کتیبه با بهره گیری از خطوط مختلف با مضامین گوناگون وجود دارد. هدف اصلی این پژوهش بررسی انواع خطوط و مضامین بکار رفته در این بنا است.
کلیدواژگان: دوره تیموری، مسجد شاه مشهد، معماری، کتیبه، خطر -
صفحات 131-146عبدالرحمن جبرتی در دوره ای به نگارش رویدادهای مصر پرداخت که این سرزمین در آستانه تحولاتی بود که به سبب آن ها ویژگی های سنتی جامعه مصر به تدریج دستخوش دگرگونی می شد. منشا جریان های دگرگون ساز از آنجا بود که از سده نوزدهم میلادی اندیشه های جدید اروپایی در بسیاری از موارد، از جمله در زمینه تاریخ نگاری به مصر سرایت کرد که جبرتی در مدت بیش از دو دهه نخست این سده، شاهد آن بود. با آن که جبرتی شاهد این جریان جدید بوده و نخستین مورخ مسلمانی است که دست اندازی های سیاسی و اقتصادی اروپاییان را به جهان اسلام گزارش داده، ولی به شیوه سنتی دست به نگارش وقایع مصر زده است. با وجود این، گاه با اعمال نگرش انتقادی و تمجید از رفتارهای عقلانی غیر مسلمانان و غیره از این شیوه عدول کرده، به طوری که می شود اثر تاریخی او را به مثابه معبری بین تاریخ نگاری سنتی اسلامی و تولد تاریخ نگاری جدید تلقی کرد. آنچه وقایع نویسی جبرتی را مهم تر ساخته، آن است که وی در نوشتن، تحت تاثیر صاحبان قدرت نبوده و به طور مستقل و به سبب حب وطن به نگارش تاریخ اقدام کرده، با این حال وطن دوستی اش مانع واقع نگری او نشده است. همچنین محور گزارش های جبرتی حکمرانان نیستند، بلکه وی عمدتا اوضاع و احوال مردم را مورد توجه قرار داده است. مقاله حاضر به بررسی روش تاریخ نگاری جبرتی و بینش تاریخی او می پردازدعبدالرحمن جبرتی در دوره ای به نگارش رویدادهای مصر پرداخت که این سرزمین در آستانه تحولاتی بود که به سبب آن ها ویژگی های سنتی جامعه مصر به تدریج دستخوش دگرگونی می شد. منشا جریان های دگرگون ساز از آنجا بود که از سده نوزدهم میلادی اندیشه های جدید اروپایی در بسیاری از موارد، از جمله در زمینه تاریخ نگاری به مصر سرایت کرد که جبرتی در مدت بیش از دو دهه نخست این سده، شاهد آن بود. با آن که جبرتی شاهد این جریان جدید بوده و نخستین مورخ مسلمانی است که دست اندازی های سیاسی و اقتصادی اروپاییان را به جهان اسلام گزارش داده، ولی به شیوه سنتی دست به نگارش وقایع مصر زده است. با وجود این، گاه با اعمال نگرش انتقادی و تمجید از رفتارهای عقلانی غیر مسلمانان و غیره از این شیوه عدول کرده، به طوری که می شود اثر تاریخی او را به مثابه معبری بین تاریخ نگاری سنتی اسلامی و تولد تاریخ نگاری جدید تلقی کرد. آنچه وقایع نویسی جبرتی را مهم تر ساخته، آن است که وی در نوشتن، تحت تاثیر صاحبان قدرت نبوده و به طور مستقل و به سبب حب وطن به نگارش تاریخ اقدام کرده، با این حال وطن دوستی اش مانع واقع نگری او نشده است. همچنین محور گزارش های جبرتی حکمرانان نیستند، بلکه وی عمدتا اوضاع و احوال مردم را مورد توجه قرار داده است. مقاله حاضر به بررسی روش تاریخ نگاری جبرتی و بینش تاریخی او می پردازد.
کلیدواژگان: عبدالرحمن جبرتی، روش تاریخ نگاری، بینش تاریخی، مصر
-
Pages 9-25Although the renowned story of Oraynib is not properly grounded in reality، the writers، and especially the literati of various eras، have narrated it in their works. In this article، the tradition of this story is followed up in one era after another and it is disclosed that the legend of Oraynib، just like other legends، has changed from one century to another and from one book to another، being embellished and exaggerated over and over. What will be presented here is the development of the story of Oraynib; from the couple-of-page tradition of Al-Imama wa al-Siyāsa to its transformation into independent volumes of detailed prose and poetry and the significant role of the literati and poets in this respect.Keywords: fiction of Oraynib, Al, Imāma wa al Siyāsa, Ibn Ḥujja Ḥamawī Rawḍat al Shuhadā Tasbīḥ Karbalā Zayn al Ābidīn Rahnamā Kirishma Khusrawānī
-
Pages 27-56In this article، the indexes of local historiography of Khurāsān in the contemporary era are examined. These indexes are explained in three components of the historian، the subject، and the publication. The quantity statistics and quality analysis are used in order to explain the components. The compiled statistics are prepared by library and archive method and on the basis of the information available in bibliographical databases and bibliographies. The importance of this research is that the local historiography of Khrāsān in the contemporary era has not been addressed so far with the explained components and only thematic monographies concerning books and some of the political and social topics have received attention. The research findings indicate that three factors of Astan Quds Razavi، Mashhad، and the historical identity of Khurāsān along with some events such as the Islamic Revolution and the imposed war have had direct impacts on the defined indexes.Keywords: local historiography, Khurāsān, Mashhad, Astan Quds Razavi
-
Pages 58-84
Al-Ṭabaqāt al-Kubrā by Muḥammad b. Sa‘d Baṣrī (d. 230/844) is one of the significant books on the biography of the Prophet (S. A. W.)، his companions، successors to the companions، and the transmitters of ḥadīth up to the early decades of third AH century. With a case study of Imam ‘Alī’s life in this book، the present research seeks to elucidate the difference of the reports presented by the traditionists and historians concerning the incidents of the early period of Islam. The findings of this research indicate that Ibn Sa‘d، as a traditionist-historian، has sometimes reported the course of events differently from the historians due to his loyalty to the criteria and beliefs of the scholars of ḥadīth.
Keywords: historiography, scholars of ḥadīth, Ibn Sad, Al, Ṭabaqāt al Kubrā Imam Alī -
Pages 85-108
Integrity is among the fundamental concepts in the field of cultural heritage and the importance of knowing this concept and examining its status in the philosophical principles of perseverance is so great that achieving integrity is introduced as among the basic criteria of optimal preservation of historical monuments. Integrity has always been open to discussion in different historical periods، but because of different impressions made of this concept، it has been used with a different meaning in every period. This article is aimed at finding an answer to the question as to what the conceptual status of integrity is as one of the basic principles of cultural heritage in the theory of preservation and what process it has followed from the middle ages up to the present era; and، in general، what role has the meaning and value had in the philosophical principles of preservation as well as in the category of integrity? The findings obtained from the study of the sources and data indicates the semantic limits، the status، and the degree of importance of integrity in the course of preservation history and clarifies that this concept is one of the basic principles that has to be perpetually supported in all the fields of cultural heritage، to such an extent that discrediting this important matter would diminish the value of the monumental work and the only way to preserve the universal values is to preserve their integrity.
Keywords: cultural heritage, value, integrity, philosophical principles, preservation -
Pages 109-130
Mosque is among the most important edifices in Islamic Architecture، which has a significant role in the cultural، social، and religious life of the Muslims. Since mosque is God’s House and a place for whispering supplications to Him، the Muslim rulers have attempted to construct or reconstruct mosques. They have benefited from the help of the artists and calligraphers for the physical and spiritual decoration and beautification of the mosques; and thus، the art of calligraphy in the form of decorative inscriptions was employed with an aesthetic and ideological function in the architecture of the mosques and religious buildings. In the Timurid period، which is one of the prosperous Islamic periods in terms of architecture and art، abundant use has been made of the art of calligraphy in decoration of the mosques. Masjid-i Shāh or Imām، is one of the monuments of the Timurid period in Mashhad that is located in the south-west of Gawharshād Mosque and along the former Bāzār-i Zanjīr (Chain Bazaar). This mosque is one of the mausoleum mosques of the Timurid period، in whose internal and external space there are a total of 21 inscriptions with various scripts consisting of various contexts. This research is mainly intended to study various scripts and contexts used in this building.
Keywords: Timurid period, Masjid, i Shāh of Mashhad, architecture, inscription, script -
Pages 131-146’Abd al-Raḥmān Jabartī got involved in writing Egypt’s incidents at a time when this country was about to enter developments due to which the traditional features of Egypt would undergo some transformations. The transformative trends were originated from the fact that since nineteenth century new European thoughts in various cases، including historiography، which Jabartī had been witnessing since the early two decades of nineteenth century، permeated into Egypt. Although Jabartī had witnessed this new trend and has been the first Muslim who has reported the political and economic aggressions of the Europeans against the Muslim world، he has undertaken to write Egypt’s incidents in a traditional method. Nevertheless، he has sometimes retracted from this method by exerting a critical approach and praising the rational conducts of the non-Muslims and others، in such a way that his historical work can be considered as a passage between the Islamic traditional historiography and the emergence of the modern historiography. What has made Jabartī’s historiography more significant is that he has not been influenced by the power-wielders and has undertaken to write history independently and out of his love of homeland، although his love for his homeland has not prevented him from his realism. Similarly، Jabartī’s reports have not been focused on the rulers; rather، he has mainly taken into consideration the people’s circumstances. The present article undertakes to study Jabartī’s method of historiography and historical insight.Keywords: Abd al Raḥmān Jabartī historiography method, historical insight, Egypt