فصلنامه ره آورد نور
سال بیست و دوم شماره 85 (پیاپی 102، زمستان 1402)

امروزه هوش مصنوعی، از مباحث بسیار مهم و رایج در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به شمار می رود. بدیهی است که هر فرصتی، تهدیدهایی را نیز به همراه دارد که باید از قبل، در باره آن اندیشید و راهکارهای مواجهه یا برون رفت از آن را به درستی دانست تا بتوان به قله های بلند این دانش نوظهور دست یافت. رهبر معظم انقلاب اسلامی در باره اهمیت هوش مصنوعی فرموده: «مسئله هوش مصنوعی، در اداره دنیا نقش دارد و باید به گونه ای عمل کنیم که ایران جزو ده کشور برتر هوش مصنوعی در دنیا قرار بگیرد.» هفتمین نشست از سلسله نشست های علمی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در هفته پژوهش، به موضوع «بررسی چالش های امنیتی و حریم خصوصی در هوش مصنوعی» اختصاص داشت. سخنران ویژه این نشست، دکتر امیر جلالی، عضو هیات علمی و مدیر آزمایشگاه نرم افزارهای هوشمند دانشگاه قم بود که با ارائه نمونه ها و مثال های متعدد، به تبیین بحث چالش های موجود در حوزه امنیتی و حریم خصوصی در هوش مصنوعی پرداخت. این نشست علمی با حضور مسئولان، متخصصان و علاقه مندان، در روز پنج شنبه 23 آذرماه 1402 شمسی در سالن اجتماعات مرکز نور برگزار شد. نوشتار حاضر، خلاصه ای از مطالب ارزنده و مفید این سخنرانی را ارائه می کند که امید است مورد استفاده خوانندگان قرار گیرد.

به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «بررسی ساختار جامع فرق و مذاهب، قابل تطبیق با فرقه های اسلامی» در تاریخ 19 آذر 1402 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در شهر مقدس قم برگزار گردید. در این نشست، ابتداء جناب حجت الاسلام والمسلمین حمیدرضا شیرملکی، مدیر گروه علوم عقلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به عنوان ارائه کننده، گزارشی از ویژگی های نرم افزار جدید نور تحت عنوان «دانشنامه فرق و مذاهب» که در حال تولید است، ارائه نمود و ضمن اشاره به روند انتخاب منابع برای این برنامه، به معرفی مهم ترین ویژگی های درختواره در این نرم افزار پرداخت. در بخش دوم، حجت الاسلام و المسلمین حمیدرضا شریعتمداری، عضو هیات علمی و دانشیار شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی، به عنوان ناقد، به ارائه بحث پیرامون کتابخانه و دانشنامه فرق و مذاهب اسلامی پرداخت و ضمن بیان برخی ملاحظات، مطالبی را در قالب پیشنهاد برای بهترشدن این نرم افزار اشاره کرد. آنچه از نظر می گذرد، مهم ترین مباحث مطرح شده در این نشست علمی است که برای استفاده راحت تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری، به شکل نوشتار تبدیل شده است.

به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «ضرورت و جایگاه شناسی توثیقات عام در تعدیل روات و اعتبارسنجی روایت» در تاریخ 20 آذر 1402 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید. در بخش اول این جلسه، حجت الاسلام والمسلمین آقای منوچهر آقایی، استاد حوزه علمیه و پژوهشگر حدیث و رجال مرکز نور، به بیان اهمیت و ضرورت اعتبارسنجی راویان و نقش توثیقات عام در این جهت پرداخت و ضمن بیان نمونه هایی از کارهای انجام شده، گوشه ای از فعالیت های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در این جهت را تشریح کرد. در بخش دوم جلسه، جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی غلامعلی، عضو هیات علمی و استادیار گروه علوم حدیث و رئیس مرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه قرآن و حدیث، به عنوان ناقد این نشست، تقسیم مطرح شده برای شیوه های ارزیابی راویان را مورد بررسی و نقد و نظر قرار داد و ضمن بیان نکاتی مرتبط با استفاده از نرم افزار درایه النور (نسخه 3)، پیشنهادهایی برای بهترشدن آن ارائه کرد. آنچه از نظر شما می گذرد، مهم ترین مباحث مطرح شده در این نشست علمی است که برای استفاده راحت تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری به نوشتاری روان تبدیل شده است.

به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «معادل یابی آیات در ترجمه های قرآن کریم؛ فواید و چالش ها» در تاریخ 21 آذر 1402 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید. در این جلسه، ابتدا جناب حجت الاسلام والمسلمین مسیح توحیدی، رئیس پژوهشکده متن کاوی نصوص دینی مرکز نور، ضمن اشاره به اینکه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در آستانه تولید نسخه چهارم نرم افزار جامع تفاسیر نور است، به بیان قابلیت جدیدی در این برنامه اشاره کرد که با یاری تیم فنی و استفاده از ابزارهای متن کاوی و با کمک ماشین، معادل هایی از واژگان قرآنی ترجمه های موجود را در اختیار کاربر قرار می دهد و کاربر با انتخاب هر واژه قرآنی، معادل آن را در ترجمه ها مشاهده می کند. در ادامه این نشست، جناب آقای مهندس لسانی، کارشناس آزمایشگاه هوش مصنوعی نور، به بیان شیوه کار و فرآیند استخراج معادل ها اشاره کرد و در بخش پایانی جلسه نیز جناب حجت الاسلام والمسلمین دکتر رضا مختاری، استاد حوزه علمیه، مولف آثار متعدد و رئیس موسسه کتاب شناسی شیعه، به عنوان میهمان این نشست، ضمن اشاره به فواید این کار، به بیان اهمیت کار ترجمه، به ویژه ترجمه قرآن کریم پرداخت و با بیان نمونه هایی از ترجمه های نادرست و غیردقیق برخی از مترجمان، کار ترجمه متون دینی را کاملا تخصصی و نیازمند تسلط بر دانش های دینی، علاوه بر آشنایی با زبان مبدا و مقصد دانست. آنچه در ادامه می آید، مهم ترین مباحث مطرح شده در این نشست علمی است که برای استفاده راحت تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری به نوشتاری روان تبدیل شده است.

قرآن کریم و احادیث اسلامی، به عنوان ثقلین، اهمیت بسیاری در مسیر فهم و دریافت احکام و معارف الهی دارند. در این بین، حدیث که مفسر آیات و کاشف ظرایف و معانی وحی است، نقش بسزایی در تعمیق و پیش برد علوم اسلامی داشته و دارد. ازاین رو، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزارهای حدیثی متعددی را تولید نموده و در دسترس حدیث پژوهان و علاقه مندان قرار داده است تا حرکت در این مسیر نورانی، تسهیل و تسریع شود. در همین راستا، مراسم رونمایی از نرم افزار «کتابخانه علوم حدیث» صبح روز پنج شنبه 14 دی ماه 1402 هم زمان با سال روز ولادت فرخنده صدیقه طاهره، حضرت فاطمه زهرا (س)، در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور برگزار شد. در این مراسم، حدیث پژوهان، علاقه مندان به معارف اهل بیت (ع)، رئیس محترم مرکز نور، معاون پژوهشی نور و دیگر اساتید و بزرگان و مسئولان، به همراه مهمان ویژه این برنامه، حجت الاسلام والمسلمین سید علی قاضی عسکر، رئیس محترم موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث حضور داشتند. نخستین سخنران این مراسم، حجت الاسلام والمسلمین حجت باشتنی، مدیر گروه علمی حدیث و رجال نور بود که در ابتدای مراسم به معرفی این نرم افزار پرداخت. سخنران بعدی، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، ریاست مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بود که ضمن تقدیر از حضور مهمانان، بر اهمیت حدیث پژوهی و نیز فعالیت های متعدد این مرکز در راستای ایجاد جایگاه درست و منطقی در پژوهش های علوم اسلامی و انسانی دیجیتال تاکید کرد. سخنران ویژه این آیین رونمایی، حجت الاسلام والمسلمین سید علی قاضی عسکر، رئیس موسسه دارالحدیث و تولیت آستان مقدس حرم حضرت عبدالعظیم (ع) بود. آنچه در ذیل می آید، مشروح سخنان این عزیزان در این مراسم باشکوه است که امید می رود مورد استفاده خوانندگان و علاقه مندان قرار گیرد.

پایگاه اطلاع رسانی حوزه نت، وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که در زمینه اطلاع رسانی دینی و فرهنگی برای مخاطبان عمومی در اینترنت فعالیت می کند. از آغاز رواج پدیده اینترنت در ایران، این پایگاه، از اولین درگاه های اطلاع رسانی دینی و مذهبی است که تاکنون حجم انبوهی از محتواهای اسلامی، فرهنگی و ملی را در خود جای داده است. با وجود توسعه درگاه های اینترنتی همسو و تغییرات چشمگیر وب، این پایگاه همچنان در شمار نخستین وبگاه های اطلاع رسانی دینی به زبان فارسی به شمار می آید.