شهریورسال 1320 ه.ش و با سقوط رضاشاه به دنبال حمله گسترده نظامی متفقین دوره ای از آزادی های سیاسی و به دنبال آن انتشار آزاد مطبوعات در کشور آغاز شد. حزب توده از نخستین احزابی بود که از این فضا نهایت استفاده را برد و فعالیت خود را آغاز کرد. اعضای سابق این حزب به همراه بعضی از اعضای گروه 53 نفر به دنبال آزادی از زندان تصمیم به ادامه فعالیت می گیرند و این تصمیم با تایید سفارت شوروی حالت جدی و رسمی به خود می گیرد. 10 مهر 1320 این افراد در منزل سلیمان میرزا اسکندری در خیابان ژاله آن زمان و 17 شهریور فعلی تجمع می کنند تا بنای یک حزب جدید با مشی چپ را پایه گذاری کنند. ایرج اسکندری، عبدالحسین نوشین، رضا رادمنش، احسان طبری، عباس اسکندری، عبدالقدیر آزاد و میرجعفر پیشه وری در این جمع حضور داشتند.