آیت الله هاشمی رفسنجانی به تنهایی یک تاریخ بوده و هست. ایشان پیش و پس از انقلاب، همواره نقشی حساس و تاثیرگذار در تاریخ معاصر این سرزمین داشته است. پیش از شکل گیری انقلاب اسلامی، ایشان در قم برای ایجاد فرهنگ مبارزه و شکل گیری نهضت میان روحانیون تلاش می کرد. در این باره، ایشان جزو نخستین چهره هایی بودند که با ترجمه کتاب، تلاش کردند طلبه ها و حوزه به کنه واقعی صهیونیست ها پی ببرند. همچنین کتاب ایشان در زمینه استعمار و امیرکبیر، نقش بسزایی در آگاهی روحانیت و حرکت آنان در مسیر نهضت اسلامی داشت. همچنین ایشان با راه اندازی مجله ای تلاش کردند از مکتب تشیع و حوزه در برابر تهاجم آن روز فرهنگ شرق و غرب صیانت کنند. در دوران مبارزه نیز ایشان نقش بسزایی داشتند. آیت الله هاشمی رفسنجانی پیش از دستگیری، نقش هماهنگ کننده میان مبارزان را بر عهده داشتند و اگر مبارزی دستگیر و زندانی می شد، ایشان از کمک به خانواده زندانیان دریغ نمی کردند. در درون زندان نیز ایشان همچون آیت الله طالقانی و آیت الله منتظری، ارتباطات بسیاری با گروه های مختلف داشتند. این ارتباط و تاثیرگذاری بر گروه های مختلف سیاسی درون نظام، پس از انقلاب نیز ادامه داشت. چنانکه در دوران ریاست ایشان بر مجلس شورای اسلامی شاهد بودیم که آیت الله هاشمی رفسنجانی با همه گروه ها ارتباط داشته و سعی می کرده است از گسترش اختلاف ها میان نیروهای درون انقلاب جلوگیری کند. در دوران ریاست جمهوری نیز، حضور چهره های سیاسی و اجرایی از جریان های چپ و راست در کابینه ایشان، هم نشان دهنده ارتباط فراجناحی ایشان با این گروه ها بوده و هم نشان می دهد که برای این چهره تاریخ ساز ایران، کارآمدی، توان اجرایی و بهره مندی از ظرفیت های افراد، فارغ از دیدگاه های سیاسی در اولویت بوده است. در این میان، نباید توجه ویژه امام خمینی به آیت الله هاشمی را ناگفته گذاشت. در جلسات سران کشور در دوران حیات امام، این آیت الله هاشمی رفسنجانی بودند که اخبار و تصمیم های مهم سران کشور را به اطلاع رهبر کبیر انقلاب می رساندند و این تنها نشان دهنده عمق رابطه ایشان با امام خمینی(ره) بود.