تولید فئودالی به اشکال مختلفی سازمان می یافت که هرکدام مشخص کننده ترکیب خاصی از فرآیند کار و مناسبات تولید بود. تنوع در سازمان تولید از طریق تنوع در شیوه و شرایط توزیع زمین (و آب) توسط ارباب بین دهقانان تعیین می شد. این شرایط حق بهره وری دهقان را از زمین ارباب در برابر سهمی از محصول مشخص می کرد. شرایط مبادله عموما در قرارداد اجاره قید می شد.

قرارداد مشخص کننده شکل و حدود واحد تولید و تقسیم فنی کار در آن بود. «مزارعه» و «بهره ثابت» دو شکل اصلی سازمان تولید در ایران بود. این هر دو مبتنی بر ساختار واحدی از مناسبات تولید بودند که با تصاحب عملی ارباب زمین مشخص می شد؛ اما شرایط توزیع زمین در واحد تولید و از این رهگذر نحوه مفصل بندی فرآیند کار و مناسبات تولید در هر مورد متفاوت بود. جدایی عملی تولیدکننده مستقیم از زمین شرط اساسی تولید فئودالی در ایران به طور کلی بود. شرایط اجاره داری، نحوه و مشارکت واحد تولید در مناسبات کالایی را به دو طریق مشخص می کرد: نخست با تعیین مقدار مازاد قابل فروشی که عاید عوامل اقتصادی می شد و دوم با تعریف ارتباط کلی آن با بازار کالا. به طور کلی اجاره داری نامطمئن که شرایط جغرافیایی و جمعیتی نامطلوب تشدیدش می کرد، علت اصلی رواج بهره بالادر کشاورزی بود که غالبا دهقان را وادار به استقراض با بهره زیاد برای تولید و مصرف می کرد. ترکیب بهره مالکانه و رباخواری سطح استثمار را بالامی برد و برای دهقانان مازاد قابل فروش باقی نمی گذاشت. بخش عمده مازاد اقتصادی به ارباب می رسید و او معمولاپس از برداشت مصرف سالانه محلی خود، باقی مانده را به تجار محلی و بازارهای دور دست می فروخت یا به جای حقوق به صورت کالابه سربازان می داد.