«ضیافت و چند نمایشنامه دیگر» مجموعه چند نمایشنامه از هرولد پینتر، نمایشنامه نویس و شاعر انگلیسی و برنده نوبل ادبی 2005، است که با ترجمه غلام رضا صراف در نشر مانیا هنر منتشر شده است. ضیافت، جام آخر، زبان پشت کوهی، ایستگاه ویکتوریا، دقیقا و نظم نوین جهانی نمایشنامه هایی است که از پینتر در این کتاب چاپ شده است. علاوه بر این چند نمایشنامه، در آغاز کتاب یک سخنرانی از پینتر و گفت وگوهایی با او چاپ شده است. سخنرانی آغاز کتاب، سخنرانی پینتر در سال 1970 به مناسبت دریافت جایزه ژرمن شکسپیر است. پینتر در بخشی از این سخنرانی از نظریه و تئاتر سخن گفته و از بی اعتمادی خود به نظریه. او می گوید: «در هر جایگاهی که در تئاتر کار کرده ام – جدا از نوشتن، بازیگری زیاد کرده ام و کارگردانی هم کم انجام نداده ام- به این نتیجه رسیده ام که نظریه به معنای دقیق کلمه هیچ گاه مفید نبوده است؛ نه برای من و آن گونه که دقت کرده ام نه برای همکارانم. از نظر من بهترین رابطه ی همکاری در تئاتر نوعی دست نویس شلخته و پر از غلط است که از طریق آن مسائل از دست می روند، با یکدیگر برخورد می کنند، به هر دری می زنند و از نو خود را پیدا می کنند». پینتر در بخشی دیگر از همین سخنرانی به موضوعی اشاره می کند که یکی از وجوه تمایز اثر خلاقانه با اثری است که به صورت تصنعی پدید می آید. موضوعی که درواقع باز می گردد به این که یک نویسنده چه قدر همه چیز را از پیش طراحی و حین نوشتن کنترل می کند و چه قدر به شخصیت های اثرش آزادی عمل می دهد و می گذارد آن ها قواعد از پیش اندیشیده او را برهم بزنند. پینتر طرفدار حالت دوم است و می گوید: «شکی نیست که حتما بین نویسنده و شخصیت هایش جدالی درمی گیرد و به نظرم شخصیت ها پیروز میدان هستند. فکر می کنم این همان چیزی است که باید باشد. در جایی که نویسنده طرحی کلی برای شخصیت هایش تنظیم می کند و آنها را سفت و سخت درون آن طرح نگه می دارد، در جایی که هیچ وقت نقشه های نویسنده را به هم نمی زنند، در جایی که اختیارشان را به دست گرفته است، در واقع آنها را کشته یا تا حدودی تولدشان را متوقف ساخته و نمایشنامه ای مرده روی دستش مانده است».

اما پینتر وجه دیگری هم داشت که البته آن را یک سره نمی توان از وجه ادبی و هنری اش جدا دانست. پینتر یک هنرمند سیاسی بود؛ هنرمندی با تعهد سیاسی که همواره معترض سیاست های لیبرال و نولیبرال بود. «هرولد پینتر و تئاتر سیاسی» که بخشی دیگر از کتاب «ضیافت و چند نمایشنامه ی دیگر» را به خود اختصاص داده است گزیده ای است از گفت وگوهایی با هرولد پینتر که پینتر در آن ها از تئاتر سیاسی سخن گفته است. پینتر در یکی از این گفت وگوها می گوید: «من نمایشنامه کارگردانی می کنم، بازی می کنم و می نویسم، ولی هم زمان و با همان انرژی، خودم را ملزم به تعهد سیاسی می کنم. در مطبوعات مقاله می نویسم، در تلویزیون و رادیو صحبت می کنم. همان قدر که یک فعال سیاسی هستم، نویسنده هم هستم و این بیش از پیش در زندگی ام اهمیت یافته است». یکی از نمایشنامه های چاپ شده در کتاب «ضیافت و چند نمایشنامه ی دیگر» نمایشنامه «زبان پشت کوهی» است. در کتاب مصاحبه ای کوتاه هم با پینتر هست درباره همین نمایشنامه و آن گاه نمایشنامه ها با «ضیافت» آغاز می شود. «ضیافت» آخرین نمایشنامه ای است که از پینتر در زمان حیاتش چاپ شده است.

ضیافت و چند نمایشنامه دیگر/ هرولد پینتر/ ترجمه غلام رضا صراف/ نشر مانیا هنر

«خیابان صحنه است» کتابی است شامل مجموعه مقالات و یک گفت وگو درباره تئاتر سیاسی که با ترجمه علی قلی پور و انیسا رئوفی در نشر مانیا هنر منتشر شده است. کتاب چنانکه در توضیح پشت جلد آن آمده است «در باب پیوند تئاتر و سیاست و خیابان از نگاه نظریه پردازان، اجراگران و کنش گران جنبش های اجتماعی – سیاسی دهه های 1960 و 1970 در پاریس، نیویورک، برلین و پکن است.»

کتاب شامل هفت مقاله و یک گفت وگو است. «در باب تئاتر سیاسی» نوشته مایکل کربی، «خیابان صحنه است» و «تئاتر چریکی: می 1970» نوشته ریچارد شکنر، «تئاتر چریکی: 1965» نوشته رانی دیویس، «یادداشت هایی درباره تئاتر خیابانی سیاسی، پاریس: 1968-1969» نوشته ژان- ژاک لوبل، «طنز به مثابه تاکتیک چریکی» نوشته سیمون توین و «تئاتر- در- خیابان و تئاتر- در- تئاترها» نوشته پیتر هاندکه مقالاتی است که در این کتاب گردآوری و ترجمه شده اند. در پایان کتاب نیز گفت وگویی آمده است که در آن ریچارد شکنر، سودیپتو چترجی و آگوستو بوال از تئاتر سیاسی سخن گفته اند.

کتاب با مقدمه ای از علی قلی پور همراه است. در بخشی از این مقدمه با اشاره به پیوند تئاتر و سیاست و خیابان به عنوان موضوع محوری تمام نوشته های انتخاب و ترجمه شده در کتاب «خیابان صحنه است» درباره ملاک انتخاب این نوشته ها آمده است: «ملاک انتخاب این نوشته ها، که بی شک بهترین انتخاب ها نیستند، ضمن روایتی از تاریخ اجتماعی و سیاسی این پیوند، ارائه ی دیدگاه ها و تعاریف متفاوت از تاثیر سیاست و خیابان بر تئاتر و مفهوم آن است. اگر بپذیریم که تجربه ی تئاتر تجربه ای جمعی است که به طور همزمان میان ما و دیگران شکل می گیرد، آن گاه می توان پرسید که جز تئاتر، یا آنچه به نام هنر تئاتر می شناسیم، چه تجربیات دیگری نظیر تئاتر در سیاست، زندگی روزمره و به طور کل جهان ما وجود دارند؟ تجربه ها هر نامی که داشته باشد، ویژگی جمعی و همزمانی آن، راه هایی به رهایی از نابرابری و تبعیض می گشاید.» در ادامه این مقدمه هرکدام از نوشته های کتاب معرفی و درباره آن ها توضیحی داده شده است. «در باب تئاتر سیاسی» نوشته مایکل کربی اولین مقاله کتاب است. مقاله ای که چنان که در مقدمه توضیح داده شده «می توان آن را در حکم درآمدی به بحث سایر مقالات خواند. مقاله این گونه آغاز می شود: «آیا همه ی تئاترها سیاسی هستند؟ برخی چنین ادعایی دارند. این نگرش در برخی حوزه ها بر مبنای درک اشتباهی از واژه ی سیاسی است.» کربی در ادامه تعاریف فرهنگ وبستر از کلمه سیاسی را بدین شرح می آورد: «1.درباره ی، یا مرتبط با دولت، حکومت، یا امور سیاسی؛ 2.سازمان دهی دولتی مشخص داشتن؛ 3.پرداختن به امور سیاسی یا جهت گیری در آن، مانند احزاب سیاسی؛ 4.درباره ی، یا ویژگی احزاب سیاسی یا سیاست مداران: مانند فشار سیاسی.» کربی بعد از ارائه این تعاریف اخذشده از فرهنگ وبستر می نویسد: «شاید این تعاریف به ما یاری دهد تا ماهیت تئاتر سیاسی را درک کنیم، اما این تعاریف برای همه ی فعالیت های تئاتری کارآمد نیستند. ظاهرا آنهایی که ادعا می کنند همه ی تئاترها سیاسی هستند، واژه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی را با هم اشتباه گرفته اند. البته همه ی تئاترها زمینه ی اجتماعی- اقتصادی مشخصی دارند. طبق تعریف، تئاتری که مستلزم حضور تماشاگر است، فعالیت ویژه ای محسوب نمی شود، اما منظور این نیست که تئاتر ناگزیر با دولت ارتباط دارد؛ یا اینکه باید جهت گیری سیاسی داشته باشد.»

کتاب چنانکه اشاره شد با گفت وگویی میان ریچارد شکنر، سودیپتو چترجی و آگوستو بوال به پایان می رسد. گفت وگویی که چنانکه در مقدمه کتاب اشاره شده «زاویه ی دیدی تازه برای بررسی پیوند تئاتر و سیاست و خیابان می گشاید، آن هم از سوی بنیان گذار تئاتر ستم دیدگان و مهم ترین نظریه پرداز تئاتر ضدارسطویی و پسابرشتی تئاتر سیاسی.» این گفت وگو درواقع نیمه دوم گفت وگویی مفصل تر است.

«طنز به مثابه تاکتیک چریکی» نوشته سیمون توین از دیگر مقالات کتاب است. آن چه می خوانید قسمتی است از این مقاله: «در تحلیل شوخی – یعنی جنبه ای که در مطالعه ی جنبش های اجتماعی کمتر مورد توجه قرار گرفته است – تمایز قائل شدن میان استفاده ی درونی و خارجی از شوخی ضروری است. جنبش های اجتماعی می توانند به عنوان حوزه های مجزا تعریف شوند یا به عنوان خرده فرهنگ هایی که خود را در تضاد با محیط پیرامونشان یا جنبه هایی از آن محیط تعریف می کنند. بااین حال، برای ایجاد تغییر در عرصه های عمومی فعالیت می کنند. آنها در مسیر اهداف اعتراضات بسیج می شوند و دانش نو را به افکار عمومی معرفی می کنند. شوخی می تواند در هر دو بستر نقش داشته باشد؛ چه برای ارتباط درونی چه به عنوان راهی برای ارتباط با عموم (به عبارت دیگر، به عنوان فرمی از اعتراض). در هر دو محیط، شوخی، که فورا به اختلاف عقیده تعبیر می شود، به روشن شدن مسئله ی اصلی و مشخص شدن خطوط مقدم کمک می کند. بنابراین شوخی در جنبش های اجتماعی به منبعی غنی برای ردیابی مبارزات سیاسی در رفتارهای روزمره تبدیل می شود.»

خیابان صحنه است/ ریچارد شکنر و دیگران/ ترجمه علی قلی پور، انیسا رئوفی/ نشر مانیا هنر