آرشیو سه‌شنبه ۲۲ خرداد ۱۳۹۷، شماره ۴۱۰۸
علم و زندگی
۱۴
کتاب

نگاهی به کتاب «زنان در علم»

زنان جسوری که دنیا را دگرگون کردند

از گذشته های بسیار دور تا به حال زنان از حقوق طبیعی خود محروم بوده اند. قرن ها اجازه درس خواندن نداشتند و بعدتر هم اجازه انتشار مقالات علمی شان را. وظایف زنان به خانه داری، دهقانی و ساخت اشیای کاربردی محدود می شد. انگشت اتهام هم به سمت باورهای غلط رایج گرفته می شود که زنان را به اندازه مردان باهوش نمی دانستند. اما زنانی کنشگر در مقابل این سیر قهقرایی ایستادگی کردند و برای حفظ عشق خود به مشاغل اجتماعی که تعریفی مردانه داشتند، جنگیدند. آنها از علاقه شان به یادگیری و نشر دانسته های شان دست نکشیدند، بنابراین به دور زدن قواعد و قوانین متوسل شدند و نوشته های شان را با نام مستعار منتشر کردند. مدت ها بعد وقتی جامعه زنان دگرگون شد و راه شان به دانشگاه ها باز شد، جنسیت شان سبب می شد حرفه ای درخور یا سرمایه ای برای پیشبرد اهداف شان در اختیار نداشته باشند. در آسمان تاریخ علم نام بسیاری از زنان که برای علم جنگیدند، می درخشد. در کتاب «زنان در علم» با عنوان فرعی «50 پیشگام جسور که دنیا را تغییر دادند» راشل ایگنوتوفسکی با شرح نوشتاری و تصویری فرازونشیب های زندگی برخی از این دانشمندان زن، از زنانی می گوید که از یونان باستان تا همین روزها با «نه» قطعی جامعه مردسالار روبه رو شدند اما جواب شان این بود: اگر می توانی جلوی من را بگیر.

ایگنوتوفسکی در این کتاب که با ترجمه ماندانا فرهادیان از سوی «انتشارات فاطمی» برای علاقه مندان کودک و نوجوان منتشر شده است، به 50 زن دانشمند از هوپاتیا، فیلسوف یونان باستان تا می- بریت موزر دانشمند علوم اعصاب برنده جایزه نوبل فیزیولوژی/پزشکی 2014 و مریم میرزاخانی، ریاضیدان ایرانی و تنها زن برنده مدال فیلدز می پردازد. نویسنده داستان زندگی هر دانشمند را با جنبه هایی از زندگی شخصی و دستاوردهای علمی او ترکیب کرده و هر دو صفحه را به یک محقق اختصاص داده تا از آنها تصاویری چشمگیر برای علاقه مندان جوان خلق کند.

اگرچه او به شرح دستاوردهای زنان نامداری مانند آدا لاویس، ماری کوری و روزالیند فرانکلین می پردازد اما حضور پررنگ تر متعلق به زنان دانشمندی است که هرگز نام آنها را نشنیده ایم و از ابداعات آنها خبری نداشته ایم. مانند ماریا زیبولا مریان، حشره شناس آلمانی و بزرگ ترین تصویرگر علمی تاریخ که در قرن هفدهم می زیست. علاقه مریان به نقاشی و حشره ها او را به تصویر کردن زندگی پروانه ها سوق داد. در آن زمان ارتباط میان کرم ابریشم و پروانه بر همه پوشیده بود او با کتاب «تبدیل معجزه آسای کرم ابریشم و تغذیه از گل ها» به معرفی گونه هایی از حشره ها و پرنده ها و خوراک های آنها پرداخت و بدین ترتیب نام خود را به عنوان یکی از پیشگامان حشره شناسی ثبت کرد. یا آلیس بال، شیمیدان آفریقایی- امریکایی که در سال 1892 به دنیا آمد. اوایل قرن بیستم بیماری جذام شیوع پیدا کرد. بیمار جذامی دچار بی حسی می شد، زخم های پوستی اش منجر به نقص عضو دایمی می شد و اعصاب و چشم ها را هم بی نصیب نمی گذاشت. روغن غلیظ دانه درخت چال موگرا علاج این بیماری بود اما ترکیب این روغن با آب و تزریق آن به جذامیان عملا امکان پذیر نبود. بنابراین آلیس بال تحقیق خود را شروع کرد. او در 23 سالگی روش جدیدی برای استفاده از روغن چال موگرا کشف کرد: در واقع پس از جداسازی اتیل استرها در اسیدهای چرب، توانست روغن را با آب مخلوط کند و در نتیجه برای تزریق مورد استفاده قرار دهد. این درمان به «روش بال» مشهور شد و جذامی ها را از شر جذام خلاصی داد.

ایگنوتوفسکی برای علاقه مندان به دنیای شیمی وسایل آزمایشگاه را تصویر کرده، آماری از حضور زنان در دنیای علم، فناوری، مهندسی و ریاضی به دست داده و همچنین از نقش زنانی گفته است که بر دنیای علم تاثیر گذاشته اند. در انتهای کتاب نیز فیلم، کتاب و وبسایت هایی را برای دوستداران جوان حوزه علم معرفی کرده است.