فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه
پیاپی 64 (زمستان 1387)

با توجه به اهمیت نهاده نیروی کار در امر تولید، در این پژوهش عوامل موثر بر نرخ رشد بهره وری نیروی کار در بخش کشاورزی ایران طی دوره 1349-1379 بررسی شده است. در این تحقیق نرخ رشد بهره وری نیروی کار به دو قسمت اثر جانشینی کل و اثر TFP تجزیه شده است که اولی ناشی از تغییرات در قیمت عوامل و تغییرات فناوری و دومی نتیجه صرفه های مقیاس و اثر غیرهمگنی می باشد.
یافته های تحقیق نشان می دهد اثر بهره وری کل عوامل تولید بیشتر از اثر جانشینی کل در دوره مورد بررسی و اثر جانشینی کل نیز بعد از انقلاب اسلامی نسبت به اثر بهره وری کل عوامل تولید، دارای روند صعودی بیشتری بوده است. همچنین اثر بهره وری کل عوامل تولید و اثر جانشینی کل برای بعد از انقلاب اسلامی افزایش سریعتری داشته است. بنابراین، دلیل اصلی افزایش در نرخ رشد بهره وری نیروی کار را می توان افزایش نسبی در اثر بهره وری کل عوامل تولید و اثر جانشینی کل ذکر کرد.

هدف مطالعه حاضر مقایسه روش های کمی مختلفی چون روش های رگرسیونی و غیررگرسیونی جهت پیش بینی واردات ادویه جات شامل دارچین، هل و زردچوبه در ایران است. آمار و اطلاعات مورد نیاز طی دوره زمانی 1360-83 از سالنامه های آمار بازرگانی خارجی جمهوری اسلامی ایران گردآوری شده است.
بر اساس نتایج آزمون تصادفی بودن والیس مور، واردات زردچوبه تصادفی و پیش بینی ناپذیر است. به علاوه نتایج مقایسه روش های مختلف حاکی از برتری روش ARMA در پیش بینی واردات دارچین و هل می باشد. همچنین نتایج پیش بینی نشان می دهد که واردات دارچین نوسانهای بیشتری نسبت به انواع هل دارد. نتایج پیش بینی واردات در مطالعه حاضر در برنامه ریزی و تصمیم سازی ها می تواند مورد استفاده ارگانهای مربوط، به خصوص گمرک ایران، وزارت بازرگانی و وزارت کشاورزی قرار گیرد.

زمین از عوامل مهم تولید در کشاورزی است. با وجود پیشرفتهای فناورانه و افزایش بهره وری زمین، به دلیل رشد زیاد جمعیت، اهمیت این نهاده رو به فزونی است. تعیین ارزش زمین با توجه به ویژگی های منحصر به فرد آن، مثل ناهمگنی و غیرمنقول بودن، اهمیت دارد و باید از روش های ویژه ای برای غلبه بر مشکلات تعیین ارزش بازاری زمین کشاورزی استفاده شود. در مطالعه حاضر ارزش زمینهای کشاورزی با استفاده از روش هدانیک تعیین شده است. بدین منظور اطلاعات مختلفی در مورد زمینهای کشاورزی در منطقه مورد مطالعه از قبیل فاصله آن تا شهر و جاده اصلی، میزان حاصلخیزی خاک، میزان استفاده از زمین کشاورزی، در بهار 1386 جمع آوری گردیده است. نتایج نشان داد که فاصله زمین کشاورزی تا جاده اصلی و شهر تاثیر منفی در قیمت زمین کشاورزی و میزان حاصلخیزی خاک تاثیر مثبت درآن دارد. همچنین بین قیمت زمین و فاصله آن تا بازار مصرف رابطه معکوس وجود دارد. در این باره متغیرهای مساحت زمین (برحسب هکتار)، میزان استفاده از زمین کشاورزی و میزان زمین نکاشت اثر معنی داری نشان نداده اند.

در پژوهش حاضر به کمک مدلهای برنامه ریزی تصادفی- که قادر به دخالت دادن شرایط ریسک و نبود قطعیت در جوابهای نهایی مسئله است - مناسبترین الگوی بهینه کشت محصولات زراعی شامل گندم، جو، ذرت، چغندرقند، سیب زمینی و دانه های روغنی در استان همدان با استفاده از داده های دوره زمانی 1378 تا 1383 تعیین و در نهایت جوابهای به دست آمده از این تکنیکها مقایسه شده است. تکنیکهای مورد استفاده در این پژوهش برنامه ریزی خطی معمولی، برنامه ریزی غیرخطی و برنامه ریزی موتاد هستند. نتایج حاکی است که محصولات گندم آبی، چغندرقند و سیب زمینی پرریسک ترین و آفتابگردان کم ریسک ترین محصول زراعی استانند. همچنین گندم دیم محصولی است که نسبت به ریسک واکنشی نشان نمی دهد. به بیان دیگر باید گفت که این محصول، محصولی با درجه ریسک پذیری خنثی است. ذرت و جو نیز محصولاتی هستند که کشت آنها در بخش زراعی استان توصیه نمی گردد. همچنین جوابهای مدل برنامه ریزی درجه دوم (غیر خطی) و موتاد مشابه یکدیگر می باشد.

با توجه به اهمیت تولید گندم در تامین امنیت غذایی و ضرورت آگاهی از درجه تاثیرگذاری خشکسالی بر عملکرد محصول در مدیریت خشکسالی، پژوهش حاضر با استفاده از داده های زراعی 90 نمونه از مزارع گندم استان گلستان، شبیه سازی داده ها و بهره گیری از تابع زیست- اقتصادی، کاهش عملکرد و هزینه های درون مزرعه ای (خسارت اقتصادی) ناشی از خشکسالی را براورد کرده است.
نتایج این مطالعه نشان داد که با کاهش یک درصدی رطوبت خاک، عملکرد محصول گندم کاهش جدی (130 کیلوگرم در هکتار) داشته است. در مجموع ارزش افت عملکرد ناشی از خشکسالی معادل 312 هزار ریال در هکتار و 65 میلیارد ریال برای کل استان ارزیابی گردید. بر اساس یافته ها، ایجاد مرکز شبیه سازی و پایش اقتصادی آثار خشکسالی بر بخش کشاورزی و استفاده از الگوی تولید محصول کم نهاده بر (آب) برای کاهش آثار خشکسالی بر بخش کشاورزی پیشنهاد شد.

بازاریابی نوین چیزی فراتر از تولید محصولات خوب، قیمتگذاری مناسب و سهولت دسترسی به مصرف کنندگان کالاست. ترفیع یکی از عناصر آمیخته بازاریابی است که از طریق آن شرکت با مصرف کننده ارتباط برقرار می کند و از طریق تبلیغات، پیشبرد فروش، فروش شخصی و روابط عمومی او را به خرید محصول تشویق می کند. بازاریابی و فروش محصولات لبنی در مقایسه با محصولات دیگر، پیچیدگی ها و مشکلات بیشتری دارد. به کارگیری ترکیب مناسب از آمیخته ترفیع برای محصولات لبنی می تواند تمایل به خرید را در مشتری ایجاد کند. انتخاب روش های مناسب ارتباطی با توجه به موقعیت مخاطبان در بازار هدف صورت می گیرد. مخاطبان نسبت به محصولات لبنی ممکن است در یکی از مراحل سه گانه شناخت، احساس یا رفتار باشند.
هدف این تحقیق بررسی عناصر آمیخته ترفیع و تعیین موثرترین عناصر ترفیع از جنبه تاثیر آن در ایجاد نگرش مثبت در مخاطبان نسبت به محصولات لبنی با استفاده از روش AHP است. از میان 16ابزار ترفیعی متناسب با محصولات لبنی - که به عنوان گزینه انتخاب شدند - با نظرخواهی از گروه های مختلف در کارخانه شیر پگاه لرستان در سال 1385، موثرترین روش ترفیع جهت ایجاد آگاهی، علاقه، تمایل و نگرش مثبت در مخاطبان نسبت به محصولات لبنی، تبلیغات تلویزیونی و موثرترین روش ترفیع جهت سوق دادن مصرف کنندگان بالقوه به خرید محصولات لبنی، فروش حضوری دانسته شد.

اهداف عمده مطالعه حاضر تعیین کارایی فنی زیره کاران شهرستان سبزوار، ترسیم مسیر بازاریابی زیره در این شهرستان و محاسبه شاخصهای بازاریابی زیره سبزاست. داده ها و اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه و مصاحبه حضوری با تولیدکنندگان زیره در شهرستان سبزوار در سال 1385 حاصل گردید. تخمین کارایی فنی تولیدکنندگان زیره با استفاده از تابع تولید مرزی تصادفی انجام شد. همچنین به منظور تحلیل بازار زیره، شاخصهای بازار محاسبه و مسیر بازاریابی ترسیم گردید.
نتایج مطالعه نشان داد که کارایی فنی تولیدکنندگان زیره قابل افزایش است. حاشیه های بازاریابی، خرده فروشی، عمده فروشی یک کیلوگرم زیره به ترتیب معادل 7000، 3700 و 3300 ریال محاسبه شد. همچنین مشخص گردید تولیدکنندگان زیره سهم عمده ای در تعیین قیمت خرده فروشی زیره دارند. محاسبه کارایی بازار زیره سبز نیز مبین کارا نبودن بازار این محصول بوده است.

کارایی و بهره وری مفاهیم تعیین کننده نسبتهای ورودی و خروجی یک سیستم اقتصادی اند. رهیافت تحلیل پوششی داده ها ابزاری مناسب برای محاسبه کارایی یک بنگاه است، اما یکی از اشکالات آن ناتوانی تصمیم گیرنده در دخالت دادن شرایط ریسک و نبود قطعیت و همچنین عامل زمان در نتایج به دست آمده است. از سویی در پژوهشهایی که در بخش کشاورزی صورت می گیرد، تصمیم گیرنده به شدت با مسئله بهره وری و شرایط ریسک و نبود قطعیت روبه روست. در این راستا روش تحلیل پوششی داده های بازه ای () ابزاری مفید در سنجش کارایی چندین بنگاه با در نظر گرفتن شرایط ریسک و نبود قطعیت و داده های غیردقیق و روش پویا (تحلیل پنجره ای) روشی است که امکان محاسبه کارایی در طول زمان و در نتیجه، بهره وری را برای مدیران فراهم می آورد.
در این تحقیق با استفاده از دو مدل ذکرشده، کارایی 8 استان بزرگ کشور در تولید محصول گندم (آبی) بررسی شده است. نتایج نشان می دهد که استان خوزستان دارای بالاترین و استانهای همدان و آذربایجان شرقی دارای پایین ترین بهره وری اند. همچنین با در نظرگرفتن شرایط ریسک، استان فارس دارای بالاترین و استان کردستان دارای پایین ترین کارایی در تولید گندم است. یادآور می شود دوره مورد بررسی در این مطالعه 6 سال و آمارهای مورد استفاده مربوط به سالهای زراعی 1378-1383است.