فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
پیاپی 59 (پاییز 1386)

در کنار حضور بازیگران دولتی منطقه ای و فرامنطقه ای در حوزه قفقاز جنوبی، برخی سازمانها و نهادهای سیاسی و امنیتی بین المللی نظیر سازمان ملل متحد، سازمان امنیت و همکاری اروپا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی نیز در منطقه حضور دارند. با عنایت به ماهیت سیاسی و امنیتی ناتو و تلاش وسیعتر و نفوذ رو به گسترش آن در حوزه اوراسیا، مقاله حاضر با بررسی مناسبات ناتو با سه کشور قفقاز جنوبی، به بررسی ابعاد و پیامدهای آن خواهد پرداخت...

در حالی که آمریکا قصد داشت تا هزینه نظامی برنامه های توسعه طلبانه و یکجانبه گرایانه خود در جهان را به ناتو و کشورهای متحد خود تحمیل نماید، اینک منافع کشورهای اروپایی در افغانستان و ماموریت پرخطر در این کشور، مالیات دهندگان کشورهای غربی را با این سوال مواجه کرده که آیا حضور آنها در افغانستان کار صحیحی است. به نظر می رسد افغانستان می تواند در اینده در راستای تنظیم و تعدیل رفتار حداقل بال اروپایی ناتو نقش تعیین کننده ی ایفا نماید. اگرچه آمریکا و ائتلاف بین المللی با هدف جنگ با تروریسم برای سرکوب طالبان و القاعده وارد افغانستان شدند...

افزایش همکاری در افغانستان در زمینه های گوناگون، ثبات و امنیت در این کشور را تقویت می نماید. دستیابی به همکاری موثر جهت مقابله با شکست، شمار بسیاری از اقدامات گوناگون را می طلبد. در خصوص این ضرورتها در این مقاله توصیه می شود، اول، بنیان نهادن یک مکانیزم ساختاری برای همکاری، تنظیم برنامه های مشترک و یافتن راه حل برای منازعات، به منظور ایجاد مکانیزم، تشکیل گروه تماس بین المللی توافقی کلی در سطح بین المللی است...

ترکیه با سوریه و ایران دارای مشکلاتی به خصوص در زمینه مبارزه با اسلام سیاسی و کردهای جدایی طلب بوده است. مسوولان سیاستگذاری خارجی در ترکیه، سوریه و ایران را مسوول حمایت های خارجی صورت گرفته از کردهای جدایی طلب و اسلام گرایان مرتجع می دانند. تهدید کردها و اسلام گرایان صرفا توسط نخبگان امنیتی ابداع نشده است. بنابراین پرسش اینست که ارتباط این مسائل با سایر کشورها تا چه حدی است? چگونه تحول سیاسی داخلی ترکیه سیاست خارجی آن را دستخوش تغییر نموده است...

موضوع گسترش ناتو و تاثیرات این روند بر بازیگران مختلف، در سالهای اخیر از زوایای گوناگون، موضوع بحث و بررسی صاحبنظران بوده است، اما نگرش به این موضوع از منظر تاثیرات درونی آن بر ناتو چندان مورد توجه واقع نشده است. این موضوع از آنجا اهمیت می یابد که در چشم انداز گسترش بیشتر ناتو، پیامدها و تاثیرات روند گسترش بر خود ناتو و کارایی آن می تواند به عاملی تاثیرگذار تبدیل شود. نوشتار حاضر موضوع گسترش ناتو را از این منظر تحلیل خواهد کرد.

نخستین نگرانی ایران در خصوص گسترش حوزه مسئولیت ناتو زمانی ظاهر گردید که بالکان و مدیترانه در زمره حوزه منافع ویژه در قالب مفهوم استراتژیک ناتو قرار گرفت. امضای برنامه مشارکت برای صلح ناتو با کشورهای اروپای شرقی و مرکزی و نیز کشورهای cis به عنوان گسترش حوزه علایق پیمان به سوی شرق قلمداد گردیده است. اصل عمده ای که ایران در رویکردهای خود نسبت به حل مسایل منطقه در نظر گرفته دربرگیرنده حل این مسایل توسط کشورهای منطقه و بدون دخالت نیروهای خارجی است...

فلسفه سیاسی ناتو در حال تغییر است و دلیل آن گسترش تهدیدات جدید امنیت بین المللی چون تروریسم، جرایم سازمان یافته، سلاح هسته ای یا کشورهای ناموفق در پیشرفت سیاسی و اجتماعی اس. به طور کلی منافع ناتو در کشورهای آسیای مرکزی در توجه به کشورهایی است که در مناطق درگیر می باشند کشورهایی که از لحاظ ژئوپلتیک در موقعیت مهمی واقع شده اند. سقوط اتحاد شوروی، ناتو را در توسعه دسترسی جغرافیایی اش و انجام برنامه های همکاری سیاسی و...

ناتو محصول دوران جنگ سرد است که به لحاظ مقابله با پیمان ورشو پدید آمد. تعریف اعضای ناتو از امنیت و تکنولوژی مدرن نظامی باعث گشت حضور ناتو به سمت شرق گسترش پیدا نموده و پس از فروپاشی شوروری شماری از کشورهای کمونیست سابق به عضویت ناتو درآیند. کارکردهای ناتو صرفا نظامی نیست البته تکیه بیشتر کارکرد ناتو بر زمینه های نظامی است. ناتو در افغانستان حضور و گستره وسیعی دارد...