مناسبات فرامرزی روزگار قاجار: روابط خارجی یا سیاست خارجی؟

سیاست خارجی، چهار عامل اصلی دارد: شناخت محیط بین المللی برای فهم وقایع جهانی، تهیه نقشه کلان یا استراتژی برای تامین منافع ملی، تهیه طرح های عملیاتی یا تاکتیک های اجرایی برای تحقق استراتژی ملی و سازماندهی و هدایت نیروها برای تحقق تاکتیک ها.
تهیه و اجرای سیاست خارجی به شرایط داخلی، فشارهای خارجی، نوع برداشت زمامداران از سیاست خارجی سایر کشورها، فهم وقایع جهانی، برداشت ذهنی کارگزاران تصمیم گیر از محیط پیرامونی و دستگاه دیپلماسی کارآمد بستگی دارد. اگر مناسبات خارجی، فاقد عناصر چهارگانه نام برده باشد، می توان به جای تعبیر سیاست خارجی از مفهوم روابط خارجی سخن به میان آورد.
نگارنده کوشش می کند با تکیه بر برخی منابع معتبر دوران قاجار به این پرسش پاسخ دهد که ماهیت و شیوه اداره مناسبات فرامرزی در دوران پادشاهی قاجاران، بیشتر به سیاست خارجی مانند بوده است یا به روابط خارجی؟