از پیر خرد یونگ تا پیر مغان حافظ

یکی از کهن الگوهای ضمیر ناخودآگاه جمعی که یونگ آن را در روان شناسی تحلیلی خود مطرح کرده، پیر خرد است. این کهن الگو غالبا به صورت شخصیتی که جنبه راهنما دارد، در وجود فرد ظاهر می شود. یونگ این کهن الگو را در دوران جوانی به صورت یک شخصیت مسن و مقتدر در ساختار وجودی خویش کشف کرد و آن را شخصیت شماره دو نام نهاد. به اعتقاد یونگ پیر خرد در وجود مرد به صورت یک راهنمای مذکر یا پیرمرد خردمند و در وجود زن به شکل یک زن برتر مانند راهبه، ساحره و الهه طبیعت ظاهر می شود. پیر خرد می تواند از برخی جهات با یکی از شخصیت های مطرح شده در دیوان حافظ یعنی پیر مغان مورد مقایسه قرار گیرد. پیر مغان را می توان یکی از کلیدی ترین شخصیت های دیوان حافظ به شمار آورد. فرضیه ای که این پژوهش به اثبات آن پرداخته، این است که پیر مغان از برخی جنبه ها با کهن الگوی پیر خرد نزدیک است. نتیجه حاصل از این پژوهش آن است که با توجه به پیشینه کاربرد شخصیت پیر مغان در آثار ادبی که زمینه ساز بسیاری از اندیشه های حافظ به شمار می آید، این شخصیت علی رغم شباهت هایی که با کهن الگوی پیر خرد دارد به طور کامل قابل تطبیق با این کهن الگو نیست.