بررسی سبکی جهانگشای خاقان و دو تحریر دیگر آن

هر چند نثر دوران صفوی را نسبت به دوره های پیش از آن، دارای سبکی نامرغوب و بی روح دانسته اند، ولی آثار گروهی از نویسندگان آن روزگار را که طریق سادگی در پیش گرفته اند نباید بی ارزش و ناپسند شمرد. از این جمله است کتابی که به «جهانگشای خاقان» موسوم است و با وجود ارزش های ادبی و تاریخی آن، تاکنون چنان که باید، به چشم عنایت و توجه محققان ادب روزگار صفوی نیامده است. این متن- که تاکنون دو نسخه خطی از آن شناخته شده- علاوه بر گزارش های دقیق و مفصلی که از زندگی و سلطنت شاه اسماعیل صفوی در بردارد، به لحاظ جنبه های سبکی نیز بسیار در خور اعتناست؛ شیوه نقل حکایات با روشی شبیه به نقالی، به کارگیری تعداد فراوانی اصطلاحات و ترکیبات دیوانی و استفاده از جملات توام با آرایش های لفظی در بیشتر قسمت های کتاب چنان است که موضوعات تاریخی را کم اهمیت تر نشان می دهد.
این نوشتار ضمن شناساندن این کتاب و بررسی محتوای آن، دو تحریر دیگر را که پس از تالیف جهانگشای خاقان، از روی همین متن نوشته شده، معرفی خواهد کرد.